QUAESTIO IV. Utrum in divinis sit aequalitas cum circumincessione.

Quarto quaeritur, utrum in divinis sit aequalitas cum circumincessione. Et quod sic, ostenditur;

I. Primo auctoritate Domini, Ioannis decimo quarto Ego in Patre, et Pater in me est.

2. Item, Augustinus de Fide ad Petrum ; " Propter unitatem naturae totus Pater est in Filio et Spiritu sancto ".

3. Item, hoc ipsum ostenditur ratione, quia in quocumque est substantia vel essentia Patris, est Pater; sed substantia Patris est in Filio; ergo Pater est in Filio , eadem ratione est Filius in Patre.

4. Item, omne cognitum est in cognoscente vel per veritatem, vel per similitudinem; sed Pater cognoscit Filium quantum ad hypostasim et proprietatem; ergo Filius est in Patre; aut ergo quantum ad veritatem, aut quantum ad similitudinem veritatis. Non quantum ad similitudinem, quia tunc esset Filius in Patre sicut creatura; ergo quantum ad veritatem; eadem ratione et Pater in Filio; ergo circumincessio est ibi.

5. Item, omne quod est comparatum ad alterum, aut est in illo, aut extra illum. Si ergo Filius comparatur ad Patrem, aut est in illo, aut extra. Si in eo, eadem ratione et Pater in eo; si extra eum; sed illa, quorum unum est extra alterum, differunt per substantiam; ergo Pater et Filius substantialiter differunt.

6. Item, maior est convenientia in divinis, quam sit generis ad species vel totius ad partes; sed propter convenientiam generis ad species genus est in speciebus et e converso; et similiter totum in partibus et e converso ; ergo multo fortius in divinis Pater est in Filio et e converso.

Contra; 1. Si Pater est in Filio et e converso, ergo Pater est in Patre. Sicut enim sequitur in praedicando, quod quidquid praedicatur in plus vel aeque de aliquo, praedicatur de omni eo quod est sub eo ; ergo similiter, si aliquid est in aliquo, necesse est, quod in eodem sit omne quod est in eo; ergo si Filius est in Patre, omne quod est in Filio, est in Patre; sed Pater est in Filio; ergo Pater est in Patre.

2. Item, quandocumque duo simplicia eiusdem generis simul sunt, ita quod unum est in altero, non distinguuntur ab invicem, sicut punctus est in puncto. Si ergo Pater et Filius sunt omnino simplices; si Pater est in Filio et Filius in Patre, non videtur, quod distinguantur.

3. Item, si duae essentiae divinae essent, impossibile esset, quod una esset in alia, quia una non posset illabi alii, quoniam utraque esset aeque spiritualis et summe spiritualis; ergo si duae personae sunt aeque et summe spirituales, impossibile est, quod una sit in altera; et illud videtur, quia Deus non potest esse in creatura, quin ei illabatur. Si ergo persona est in persona, videtur omnino ei illabi.

4. Item, quaero, quid significet hoc quod est esse in Patre, utrum dicatur secundum substantiam, aut secundum relationem. Si secundum relationem, hoc est contra Augustinum, qui dicit in littera , quod " propter unitatem naturae totus Pater est in Filio et Spiritu sancto". Si secundum substantiam; sed quae secundum substantiam dicuntur, conveniunt tribus; ergo hoc quod est esse in Patre convenit Filio et Spiritui sancto et Patri; ergo Pater est in Patre, quod non conceditur.

5. Item, cum dicitur; Pater est in Filio, et Filius in Patre, aut importatur eadem habitudo, aut altera. Si eadem, cum Filius sit in Patre ut in principio, tunc similiter Pater esset in Filio ut in principio; quod simpliciter est absurdum. Si non importatur eadem habitudo; ergo sicut non est circumincessio, cum dicitur; genus est in specie, et species in genere, similiter nec in proposito esset circumincessio.

6. Item, Filius est de Patre et apud Patrem, et non convertitur: ergo pari ratione videtur, quod non convertatur, quodsi Pater est in Filio, quod Filius sit in Patre.

7. Item, novem modi essendi in sunt in creaturis. Primo modo sicut pars in toto; secundo modo sicut totum in partibus; tertio modo sicut species in genere; quarto modo sicut genus in speciebus; quinto modo sicut forma in materia; sexto modo sicut rectum sive motum in regente; septimo modo sicut res in suo fine; octavo modo sicut contentum in continente; et nonum addit Boethius, scilicet sicut accidens in subiecto. Quaeritur ergo, quo istorum modorum sit Pater in Filio et e converso; et cum nullum horum sit dare, videtur quod nullo modo sit.

CONCLUSIO.

In divinis personis est summa et perfecta circumincessio ratione unitatis essentiae cum distinctione personarum.

Respondeo; Dicendum, quod sicut auctoritates probant et rationes, in divinis est summa et perfecta circumincessio. Et haec vocatur circumincessio, qua dicitur, quod unus est in alio et e converso; et hoc proprie et perfecte in solo Deo est, quia circumincessio in essendo ponit distinctionem simul et unitatem. Et quoniam in solo Deo est summa unitas cum distinctione, ita quod distinctio est inconfusa et unitas indistincta; hinc est, quod in solo Deo est circumincessio perfecta. Et patet ratio huius, quia ratio circumincessionis est perfecta unitas essentiae cum distinctione personarum. Et quoniam hoc est proprium solius Dei, ideo et circumincessio talis, secundum quod dicit Hilarius et Magister inducit in littera .

1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod Pater in Filio et Filius in Patre, ergo Pater in se; dicunt quidam, quod argumentum non valet, quia mutatur habitudo eius quod est in; quia in una dicit habitudinem principiati ad principium, in alia autem habitudinem principii ad principiatum. Tamen illud non oportet dicere, quia sicut iam patebit , in non dicit diversam habitudinem. Nec tamen sequitur, immo est accidens ibi, eo quod in notat distinctionem, sicut accidens est hic; Petrus est similis Paulo, et Paulus Petro; ergo Petrus est similis Petro; ita et in proposito intelligendum.

2. Ad illud quod obiicitur, quod simplicia simul existentia confunduntur in unum; dicendam, quod illud verum est. quando simplicia habent distingui penes illud, in quo sunt, sicut punctus et unitas ab eo, in quo est. Sed quando se ipsis distinguuntur et in se ipsis substantificantur, tunc, quamvis sint simul, non confunduntur; et tales sunt hypostases divinae. Et huius simile, quamvis perfecte non possit in creatura inveniri, tamen Dionysius ponit exemplum in luminibus, quae multa sunt in eodem aere inconfusa; et huius signum est, quia, quando luminare aufertur, secum trahit lumen suum, nihil de aliis convellens. Et ratio huius est, quia lumina in aere non distinguuntur penes id in quo .

3. Ad illud quod obiicitur, quod essentia non est in essentia nisi per illapsum etc.; dicendum, quod non est simile, quia ubi est essentiarum diversitas, si una est in altera, oportet quod una sit aliquo modo materialis alteri; sed quando personae differunt, salva essentiae unitate. una est in alia, quia essentia unius est essentia alterius; et ita, sicut idem non illabitur sibi. ita nullus potest esse ibi illapsus.

4. Ad illud quod quaeritur, quid significet hoc quod est esse in Patre ; dicendum, quod, sicut Sancti innuunt, sicut aequale dicit respectum secundum unitatem quantitatis, et simile secundum unitatem qualitatis , similiter hoc quod est esse in Patre, secundum unitatem substantiae. Unde sicut aequale

simul importat substantiam cum relatione, sicut patebit infra , ita et hoc quod est esse in. Et sicut, cum dicitur aequalis Patri, arctatur ad standum pro aliis personis, ita et in proposito intelligendum. 3. Ad illud quod quaeritur, utrum importetur eadem habitudo; dicendam sine praeiudicio, quod sic, quantum est de ratione nominis. Sicut enim, cum dicitur; Pater est similis Filio et e converso, non importatur alia et alia habitudo ; ita nec in hoc quod est esse in , quia importat relationem identitatis sive consubstantialitatis. Unde si dicatur; Pater est similis Filio et e converso, non dicitur alia habitudo; sic in proposito, quia significat hoc quod est esse in Patre idem quod est esse Patri consubstantialem. Et uniformiter accipitur consubstantialis, cum dicitur de Patre et Filio. Et hoc patet, quia si non diceret consimilem habitudinem, non esset circumincessio, sicut nec est, quando dicitur creatura esse in Deo, et Deus esse in creatura; quia alia importatur habitudo in utraque .

6. Ad illud quod quaeritur de hoc quod est apud etc; dicendum, quod quaedam praepositiones important habitudinem repugnantiae, ut contra.; quaedam distantiae, ut hoc quod est ad et prope; quaedam causae, ut de et ex; quaedem convenientiae, ut in et cum. Primae et secundae nullo modo recipiuntur , sed tertiae et quartae sic, et tertiae non conversim, sed quartae conversim, quia convenientia est relatio aequiparantiae.

7. Ad ultimum solvendum, quod iste est singularis modus essendi in, qui non continetur inter illos, nec potest reperiri proprie in creaturis.