COMMENTARIUS.

Nunc solvenda sunt argumenta principalia. Primo arguit Doctor, probando quod charitas evacuetur in patria, quia per dictum Apostoli, illud quod est ex parte, sive imperfectum, evacuatur in patria ; sed charitas in via est imperfecta. Si dicatur, quod est eadem charitas in via, quae erit in patria, contra, quia tunc habens charitatem eamdem in via et in patria, esset aeque Beatus in via sicut et in patria, quod est falsum, et hoc, tenendo quod beatitudo formaliter consistat in charitate. Si vero dicatur quod beatitudo formaliter consistit in actu, non in habitu, ut patet a Doctore in 4. dist. 49. adhuc stat ratio, scilicet quod sit aeque Beatus in via sicut et in patria ; patet, quia habens principium actus aeque perfectum in via sicut et in patria, potest habere actum aeque perfectum in via sicut et in patria: patet, quia actus proportionatur principio elicitivo, si enim principium elicitivum est perfectius, actus erit perfectior. Cum ergo charitas sit principium elicitivum actus fruitionis, et sit penitus eadem charitas in via et in patria, sequitur quod in via erit fruitio aeque perfecta, sicut fruitio in patria.

(m) Ad primum. Respondet Doctor primo ad dictum Pauli, quod illi habitus evacuantur in patria, quorum actus ad quos inclinant, non possunt ibi haberi, quia aliter essent ibi frustra, et actus qui non possunt in patria includunt in sua ratione formali imperfectionem, ut sunt actus talium habituum ; patet, quia actus spei, ut est actus talis habitus in sua ratione formali, includit absentiam objecti, quod est imperfectionis in actu, et actus fidei, ut est actus talis habitus, includit in sua ratione formali latentiam objecti, quod est imperfectionis, et per consequens tales actus sic imperfecti non possunt esse in patria, nec per consequens habitus eorum. Dicuntur ergo illi habitus ex parte, sive imperfecti, non in se formaliter, sed ex hoc quod tantum inclinant ad actus imperfectos modo praeexposita, et ideo evacuantur. Sed charitas, ut supra patuit, indistincte inclinat ad dilectionem Dei in se, ita quod nec distincte inclinat ad actum dilectionis imperfectum, sic quod talis actus in sua ratione formali includat illam imperfectionem, quae est latentia objecti, nec praecise inclinat ad actum dilectionis perfectum, ita quod in actu illo formaliter includatur perfectio, quae est ex praesentia objecti, sed praecise inclinat ad actum dilectionis Dei in se, cui accidit talis perfectio vel imperfectio. Quia ergo actus charitatis, qui est dilectio Dei in se absolute, manet in patria, cui accidit ista perfectio, quae est ex praesentia objecti, ideo charitas manet in patria, nec potest dici charitas ex parte, vel imperfecta, quia non inclinat praecise ad actum imperfectum, ut supra dixi.

Ad aliam instantiam, quae bona est, scilicet quod si est aequalis charitas hic et in patria, quod poterit esse aequalis fruitio, et sic aequalis beatitudo. Dico primo quod beatitudo non consistit formaliter in charitate, sed consistit in operatione, et specialiter in fruitione Deitatis, ut probat Doctor in 4. distinct. 49. Dico secundo, quod beatitudo formaliter non correspondet praecise charitati, ita quod habens tantam charitatem. habeat praecise tantam fruitionem, quia stat aliquem habere minorem charitatem et majorem beatitudinem alio, habente majorem charitatem ; tenendo tamen quod beatitudo correspondeat actibus meritoriis, ut Doctor videtur tenere in 4. distinct. 22. de quo ibi. Concesso ergo quod beatitudo consistat formaliter in fruitione, cum arguitur quod esset aequalis fruitio hic et in patria, dicit Doctor quod si charitas esset totale principium elicitivum fruitionis, quod tunc posset esse aequalis fruitio hic et in patria ; vel si etiam voluntas habens charitatem esset principium partiale fruitionis, adhuc voluntas habens eamdem charitatem hic et in patria, posset habere aequalem fruitionem hic et in patria ; sed in proposito, concurrit essentia divina actu visa, ut aliud principium partiale fruitionis, et per consequens fruitio in patria erit perfectior fruitione in via.

Si dicatur quod etiam in via concurrit objectum cognitum, sive cognitio objecti (tenendo quod actus voluntatis sit saltem partialiter ab objecto vel a cognitione objecti) ; ergo si idem objectum concurrit in via sicut et in patria, erit aequalis fruitio in via et in patria.

Dico quod si teneatur objectum concurrere, quod quamvis sit idem et sub eadem ratione formali respectu fruitionis, non tamen est eodem modo approximatus voluntati, quia ut in patria est in se praesens voluntati per claram visionem, et ut in via est tantum praesens non in se, sed per actum credendi ; modo objectum secundum aliam et aliam approximationem alterius et alterius rationis, causat actum in potentia alterius rationis, ut supra exposui. Si vero teneatur quod ad actum fruitionis concurrat cognitio objecti, ut partialis causa, tunc dicoquod sicut cognitio intuitiva objecti est perfectior cognitione abstractiva ejusdem et alterius rationis, ut supra dixi, ita fruitio partialiter causata e notitia intuitiva Deitatis erit perfectior, et specie distincta a fruitione causata partialiter a cognitione aenigmatica ejusdem Deitatis.

Et quod dicit, quod objectum beatificum secundum quod magis vel minus videtur perfectiorem vel imperfectiorem causat fruitionem, hoc potest dupliciter exponi. Primo, tenendo quod objectum sit partialis causa fruitionis, et non sit in se praesens voluntati, nisi per cognitionem intuitivam, quanto cognitio intuitiva est perfectior, tanto magis in se praesens, et quanto magis sit praesens, tanto perfectiorem fruitionem causat, non tamen alterius rationis, quia, ut supra dixi, objectum ut in se praesens, licet magis vel minus praesens, non causat actum fruitionis alterius et alterius rationis, sed bene perfectiorem vel imperfectiorem ejusdem speciei. Si vero teneatur quod visio objecti sit partialis causa fruitionis, quanto illa visio erit perfectior, tanto fruitio erit perfectior, et quanto imperfectior, tanto fruitio imperfectior, et fruitio perfectior vel imperfectior, causata partialiter a visione objecti tantum numero differunt.

Et quod dicit, in via de communi lege non potest esse objectum praesens sicut in patria etiam praesentia speciei ejusdem. Vult dicere, quod loquendo de communi lege, Deus sub ratione Deitatis non est alicui viatori in se praesens, posset tamen esse ex speciali privilegio, sicut fuit in se praesens Paulo in raptu, nec etiam de communi lege est praesens alicui viatori per speciem intelligibilem repraesentantem Deum sub ratione Deitatis, sicut fuit praesens Angelis per speciem intelligibilem creatam a Deo, per quam potuerunt cognoscere distincte Deum sub ratione Deitatis, loquendo de cognitione abstractiva, ut patet a Doctore in 2. dist. 3. quaest. 9. sed est praesens viatori de communi lege tantum aenigmatice, et per actum credendi. Posset etiam forte dici ad rationem illam, quod etiam posito quod sit aequalis fruitio hic et in patria, tamen fruitio in patria est formaliter actus beatificus, in via autem non, quia de ratione actus beatifici est, quod terminetur ad objectum beatificum, ut in se praesens ; in via autem talis fruitio non terminatur, nisi ad objectum ut aenigmatice praesens, sed de hoc erit forte sermo in materia de beatitudine.

Secundo, principaliter arguit Doctor sic : fides ideo evacuatur in patria, quia est circa objectum latens ; sed charitas in via est circa idem objectum latens, patet, quia tantum est praesens aenigmatice ; ergo similiter evacuabitur in patria.

(n) Ad secundum. Respondet, quod si absentia non sit formalis ratio in objecto fidei vel spei, tamen actus fidei et spei est talis per se, quod necessario concomitatur ipsum imperfectio. Vult dicere, quod quamvis absentia objecti non sit ratio formalis, nec pertinens ad rationem formalem objecti fidei vel spei, quia Deus sub ratione Deitatis ponitur objectum tam fidei quam spei, ut supra patuit, dist. 23. 24. et 26. tamen actus fidei vel spei, includit talem imperfectionem in sua ratione formali, ut supra patuit a Doctore in praesenti quaestione, vel si non includit in sua ratione formali, tamen talis imperfectio per se nccessario concomitatur ipsum actum, et ideo fides determinate inclinat ad actunr talis speciei, ad quem non potest esse determinatio in patria ; charitas antem, etsi nunc sit determinate ad actum circa objectum latens, et per consequens circa actum imperfectum, non tamen inclinat ad actum sic imperfectum, sed ad actum cui accidit imperfectio, ut satis supra patuit.

Tertio, arguit per Augustinum 83. quaest, q. 48. qui dicit, quod quaedam sunt credibilia, quae nunquam sciuntur, sed tantum creduntur, sicut historiae, sed talium quorum nunc habetur fides in via aliqua cognitio potest haberi in patria, et non nisi fides, quia tantum possunt credi, cum non sint praesentia, ut patet de historiis praedicatis, et de multis aliis ; igitur fides saltem quantum ad illa non evacuatur.

(o) Ad tertium. Dicit Doctor, quod credibilia sunt in triplici differentia, quaedam sunt credibilia, quorum visio

per se pertinet ad beatitudinem, sicut est visio Trinitatis. Non quod Trinitas, ut hujusmodi, sit ratio formalis objecti beatifici, quia sola Deitas est sic ratio formalis, ut patuit in 1. dist. 1. quaest. 2. sed quia Deitas est formaliter in tribus personis, ideo tres personae sunt per se objecta fruibilia, quia quaelibet per se includit Deitatem ; et de hoc satis dictum est in primo, ubi supra, et talia credibilia, sunt scibilia, extendendo hoc nomen scire.Forte tenetur quod intellectus Beati possit cognoscere Trinitatem demonstrative, et per discursum syllogisticum, de quo patuit in Prolog, quaest penult, talia etiam credibilia sunt visibilia, extendendo hoc nomen videre, quia visio proprie sumpta accipitur pro actu potentiae visivae; sed improprie accipitur pro notitia intuitiva rei, et de istis per se intelligendum est, quod fidei succedit visio.

(p) Alia sunt credibilia, quorum visio aliquo modo pertinet ad beatitudinem, etc. Talia enim non sunt proprie scibilia, cum sint contingentia, et scientia proprie sumpta est certa cognitio et evidens de objecto necessario, ut supra patuit dist. 24. et in Prologo quaest, penult. et de talibus credibilibus concomitanter succedet fidei visio, etc. Et dicuntur pertinere ad beatitudinem concomitanter, quia ad perfectam visionem. Deitatis concomitanter sequitur quod etiam videantur omnia relucentia in Verbo, sicut patuit in 1. dist. 35. de ideis.

(q)Alia sunt, nec unquam visibilia, nec scibilia De talibus autem si quis viator haberet fidem, puta quod Leo Papa sit rite assumptus ad officium Pontificatus, potest concedi quod in illo potest manere fides, quia non est necesse in patria ipsum Pontificem videri nec in se, nec in Verbo, et multa sunt contingentia, quae in patria nec in se, nec in Verbo videntur, et talia nullo modo pertinent ad beatitudinem, ut etiam patet a Doctore in 4. dist. 10. et 45. quaest, ult.

Ultimum argumentum cum sua responsione, patet ex bis, quae dixi solvendo dubium de spe, quod erat, an spes possit esse inclinans ad desiderandum absens, et amandum praesens.