ARTICULUS II. Qualiter

principium dicatur ?

Secundo quaeritur, Qualiter dicatur principium ? Haec est enim secunda proprietas ejus. Principium enim m plus est quam causa.

Dicitur enim principium initium ex quo est rei inchoatio: sicut dicitur principium lineae, ex quo est inchoatio, et principium motus, et principium viae: cum tamen nihil horum sit causa proprie loquendo. Dicitur enim principium generationis cor: cum tamen non. sit causa.

Et constat, quod nullo istorum modorum primum principium dicitur primum principium: eo quod principium hoc modo dictum, aliquid est ejus cujus est principium: primum autem principium nihil est eorum quorum est principium: et sic hoc modo primum principium non dicitur esse principium.

Si dicatur, quod primum principium dicitur principium sicut causa est principium.

Contra: Causa dicitur quatuor modis,, scilicet efficiens, materialis, formalis, et finalis. Si ergo primum principium dicitur principium ut causa, aliquo istorum modorum dicetur principium: constat autem, quod

1. Non dicitur principium secundum causam formalem: quamvis enim forma secundum id quod est principium formale, non habeat causam, tamen secundum esse in effectu, causam habet efficientem: et secundum quod fundatur in esse, exigit materiam ut subjectum. Primum autem principium ideo dicitur primum, quia ad nihil dependet ut causans ipsum, nec secundum id quod est, nec secundum ipsum esse: nec exigit aliud in quo fundetur in esse. Ergo non dicitur principium sicut forma.

2. Nec dicitur principium sicut materia: quia quamvis materia sive hyle, secundum id quod est, non habeat causam, eo quod nec ab efficiente, nec a forma, nec a fine habet materia, quod materia est: tamen secundum esse in effectu sive in actu esse hoc vel illud, causam habet formam: et ut moveatur ad effectum, causam habet finem qui movet materiam: dicit enim Aristoteles in I Physicorum, quod materia appetit formam, sicut turpe bonum, et foemina masculum. Habet etiam efficientem quo movetur ad effectum materia. Principium autem primum ad nihil penitus se habet sicut ad principium quo secundum id quod est vel secundum esse aliquo modo dependeat ad ipsum. Finis autem ultimi non est finis alius: et si primum principium simpliciter est finis, qui appetitur ab omni eo quod appetit esse quocumque modo: esse enim appetitur ab omnibus in quantum est divinum: et propter illud, sicut dicit Dionysius, agunt omnia quaecumque agunt, quidquid agunt: et desiderant ipsum, vel motu naturalis appetitus, vel sensibilis, vel rationalis, vel intellectualis: tunc sequitur, quod primum principium sit, quod appetitur ab omnibus, et ad quod sunt omnia, et ad quod moventur omnia, et quod secundum se non dependet ad aliquid aliud, sed omnia dependent ad ipsum. Et hoc quidem concedendum est secundum dicta Sanctorum et Philosophorum.

3. Adhuc autem, Primum principium non est principium ut efficiens: quia hoc invenitur dupliciter, scilicet physicum, et metaphysicum. Physicum mixtum est materiae: de hoc enim dicitur ab Aristotele in lib. XVI de Animalibus, quod si non tangit, non agit: et si non agit, non sequitur alteratio: sicut virtus formativa est in semine efficiens et formans. Et hoc modo non potest esse principium efficiens primum principium propter tres causas: quarum prima est, quod hoc modo principium existens, principiatum est ab alio: virtus enim formativa in semine, principiata est a virtute formativa in generante. Primum autem principium non potest esse principiatum ab aliquo, neque secundum id quod est, neque secundum esse, neque secundum aliquem existendi modum. Secunda causa est, quia principium efficiens, quod est in materia, non potest esse principium universale, sed particulare: non enim est principium, nisi ad cognata per materiam, eo quod, sicut dicit Aristoteles in II de Anima, actus activorum non sunt nisi in suis patientibus et dispositis. Primum principium autem principium est universi esse, nec est esse quod non principiatur ab ipso, et suum esse nulli debet nisi sibiipsi. Tertia causa est, quod primum principium nulli rei potest esse permixtum. Unde in libro de Causis dicitur, quod primum regit res omnes, praeterquam quod commisceatur cum eis I

omne enim permixtum sicut limitatum est in essentia ad terminos ejus cui commixtum est, ita permixtum est in virtute, et retractum sive restrictum ad terminos potentiae ejus cui permixtum est. Primum autem, ut dicit Augustinus, supra et extra omnia est non exclusum, et intra omnia non inclusum, et sub omnibus non depressum, et supra omnia non elatum, nec est virtutis finitae sed infinitae. Hoc igitur modo non potest dici principium primum.

Si vero dicatur, quod est principium efficiens separatum, sicut artifex principium est artificiati, separatus tamen ab ipso: videtur incidere error Platonis. Artifex enim non est principium nisi per exemplar aliud a se ad quod respicit, et supposita materia. Dicit enim Aristoteles in VI Ethicorum, quod ars est factivum principium cum ratione, et Magister in libro II Sententiarum, distinct. I, cap. 1, Creationem, etc, dicit quod " facere est non modo de nihilo aliquid " operari, sed etiam de materia : " facere enim dicit motum efficientis, quo efficiens transmutat materiam in id quod facit. Constat autem, quod hoc modo primum principium non est principium: quia nec ad exemplar respiciens operatur, nec materiam supponens.

4. Adhuc, Constat, quod primum efficiens est efficiens per se: efficiens autem per se est efficiens per formam: et sic si primum efficiens est efficiens per se, est principium ut forma, quod prius negatum est.

3. Adhuc, Cum primum principium in omnibus sit essentialiter, praesentialiter, et potentialiter: videtur quod primum principium a nullo sit separatum: sicut etiam, Act. xvii, 27 et 28, dicitur: Non longe est ab unoquoque nostrum. In ipso enim vivimus, et movemur, et sumus. Et sic videtur, quod, non posset dici principium ut efficiens conjunctum, vel efficiens separatum.

Solutio. Dicendum, quod primum principium dicitur principium per se, et non per accidens: quod enim per accidens est, non potest esse primum, ut probat Aristoteles in I de Caelo et Mundo. Et dicitur per se principium: quia in se habet unde sit principium universi esse: nec est aliquid a quo accipiat vel dependeat secundum aliquid unde sit principium, vel a quo sit principium,, vel propter quod: sed ex seipso habet, et in seipso, et propter seipsum esse principium: ex se efficienter: in se formaliter, secundum quod causa exemplaris formalis dicitur: propter se finaliter, omnia enim propter seipsum fecit. Habet etiam in seipso ut principiet, vel non principiet: eo quod prima causa domina est sui actus, et in sui libertate habet principiam, vel non principiare: et, principiam unum, vel plura, vel multa, vel pauca, sic, vel aliter pro libertate voluntatis: ad nullum enim horum aliquo extrinseco vel disponitur vel compellitur, ut dicit Boetius in libro III de Consolatione philosophiae :

Quem non externae pepulerunt fingere causae Materiae fluitantis opus: verum insita summi Forma boni livore carens.

Et ideo oportet, quod sit principium per intellectum practicum sive operativum, et per voluntatem, ut in libro II Sententiarum dicit Magister, distinct. I, cap. 2: " Cum ergo aliquid dicitur facere, tale est ac si dicatur, juxta ejus voluntatem, vel per ejus voluntatem aliquid noviter contingere vel esse: ita ut in ipso nihil novi contingat, sed novum aliquid sicut in ejus aeterna voluntate fuerat, fiat sine aliqua motione, vel sui mutatione . " Sic ergo dicitur principium universi esse, et secundum causam efficientem, finalem et formalem.

An primum ergo dicendum, quod non hoc modo primum principium dicitur esse principium: sed dicitur principium ut causa: quia primum principium nihil est eorum quorum est principium, ut dicit Bernardus super Cantica, Deus est esse omnium non materiale, sed causale.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod primum principium dicitur principium et forma, secundum quod Boetius in libro de Trinitate distinguit formam ab imagine. Forma enim dicitur foris manens, et ad se formans, sicut sigillum. Imago autem formae dicitur formatum imitans illud in materia, sicut sigillatum imitatur sigillum, ut dicit Plato. Et ideo dicit, quod principiata procedunt a primo principio sicut a quodam ethivagio sive sigillo. Et hoc modo exemplar et paradigma forma sunt. Objectio autem facta procedit de forma quae est imago formae in materia: et est in argumento fallacia aequivocationis.

Id autem quod objicitur de causa materiali, simpliciter concedendum est. Deus enim non est principium ut materia: quamvis hoc dixerunt quidam Philosophorum, ut in praehabitis ostensum est. Et quod objicitur de causa finali, simpliciter concedendum est. Unde, Proverb, xvi, 4, dicitur: Universa propter semetipsum operatus est Dominus. An id quod objicitur de causa efficiente, dicendum quod Deus non est principium ut causa efficiens in materia, sicut probant objectiones ad hoc inductae: sed est efficiens ut causa separata, sicut artifex principium est artificiati. Non tamen sequitur aliquid de errore Platonis: non enim dicimus, quod respiciens ad exemplar, respiciat ad aliquid quod non est ipse, vel extra ipsum, sed exemplar est idem ipse: si enim exemplar esset diversum ab ipso, cum exemplar aliquid principiet et cau- set de esse, non esset ipse causa totius et universi esse, et sic non esset principium primum et per se. Similiter si praesupponeret sibi materiam, cum materia principium sit esse alicujus, non esset ipse per se causa totius et universi esse. Et ideo principium est ad esse vocans et materiam et materiatum, sicut dicit Apostolus, ad Roman, iv, 17: Vocat ea quae non sunt, tamquam ea quae sunt. Unde artifex faciens artificiata ad exemplar quod non est ipse, et praesupponens materiam, est efficiens imperfectum: nulla autem imperfectio convenit principio primo. Et in hoc principium primum non convenit artifici, nisi per eminentiam et excellentiam, sicut et alia mystica de Deo exponuntur.

Ad id quod objicitur de forma, dicendum quod principium primum formaliter principium est, ut paradigma et exemplar: sed non est ut forma quiescens in materia, quae imago et non proprie forma dicitur.

Ad illud quod objicitur, quod Deus est in omnibus essentialiter, praesentialiter, potentialiter, dicendum quod non dicitur ideo, quod Deus sit immixtus omnibus: sed ideo quia localitate rei non diffinitur: quod enim terminis rei creatae continetur et commensuratur, finitum est: Deus autem infinitus est secundum esse, et secundum potentiam: et ideo non potest esse intra aliquid, quin possit esse extra: nec extra aliquid, quin sit intra: nec supra, quin sit subtus: nec subtus, quin sit supra absque sui commixtione per essentiam cum re aliqua.