MEMBRUM II.

De consequentibus proprietatibus primi principii.

Deinde, Quaeritur de consequentibus proprietatibus primi principii.

Sunt autem quaedam consequentes ipsum, quia est primum: quaedam autem, quia est principium.

Consequens ipsum, quia est primum, est quia ipsum est ens necesse omnino et omnimode, nullo modo existens in potentia secundum aliquid sui.

Et hoc probatur sic;

1. Necesse esse multipliciter dictum est: quae multiplicitas in tribus modis est. Dicitur enim necessarium positione, sive hypothesi, sive consequentia: sicut cum dicitur, Si videro te ambulare, necesse est te ambulare: cum tamen me te videre non sit necessarium, sed contingens: nec te ambulare sit necessarium, sed contingens. Dicitur etiam necessarium causaliter, sicut dicimus, quod luna interposita inter visus nostros et solem, necesse est eclipsari solem. Et hoc necessarium est in demonstrationibus. Tertio, dicitur necessarium rei, quando scilicet rem sic necesse est esse, quod in nulla parte sui est possibilis vel contingens.

Hi modi reducuntur ulterius ad duos, scilicet, ad necessarium consequentiae, et ad necessarium consequentis sive rei. Necessarium consequentiae est,, quod ex habitudine propositionum et terminorum de necessitate sequitur ad alterum. Necessarium autem rei est, quod nulla positione facta potest fieri possibile ad non esse. Et hoc solum est illud, quod ad nihil extra se vel intra se existens habet dependentiam secundum esse. Dico autem extra se, ut ad causam efficientem, formalem, finalem, et materialem. Quod enim dependet ad causam aliquam secundum esse, posita illa causa non esse, sequitur et ipsum non esse: et sic aliqua positione facta, possibile est ipsum non esse: et sic non necesse est esse omnino et omnimode. Et dico intra se, sicut id quod habet partes sive essentiales, sive integrales, sive potestativas: quod enim partes tales habet, secundum esse dependet ad ipsas: et si ponatur una vel plures earum non esse, et ipsum non erit: et sic non omnino necesse est

esse.

Et ex hoc sequitur, quod primum, quod necesse est esse, sit simplex et unum, in quo nullus penitus est numerus: et, sicut dicit Proclus, seipso est unum et unicum: sicut unitas seipsa una est.

Sequitur etiam ex hoc, quod id quod necesse est esse omnino et omnimode, est causa omnium aliorum, a nullo causatum.

Sequitur etiam ex hoc, quod impossibile est, quod ipsum secundum aliquid sui sit in potentia. Cujus probatio est, quia quod possibile est esse, hoc etiam aliquo modo possibile est non esse. Quod autem necesse est esse, non possibile est non esse: possibile autem non esse, et non possibile non esse, contradictoria sunt: ergo necesse esse, et possibile non esse, habent se ad invicem ut contradictoria. In eodem ergo numquam sunt necesse et possibile esse. 2. Adhuc, Necesse esse, et possibile esse, et contingens esse, ordinem habent inter se: et probatum est in sexto primae philosophiae, quod ab eo quod est necesse sive semper, causatur id quod est raro, et id quod est frequenter per defectum ab ipso: sed quod est raro vel frequenter, est possibile et contingens: ergo omne possibile et contingens causatum est: probatum autem est paulo ante, quod primum principium nullo modo potest esse causatum: ergo nullo modo potest esse possibile vel contingens, sed necesse est esse omnino et omnimode. Ex quo sequitur, quod omne secundum post primum principium, est aliquo modo possibile et contingens: primum autem solum necesse est esse omnino et omnimode.

3. Adhuc, Si daretur primum possibile esse, cum omnis possibilitas radicetur in aliquo, quod ut principium est ante possibile, oporteret quod ante primum esset aliquid in quo radicaretur illa possibilitas, et ad quod secundum esse

dependeret possibile: jam autem habitum est, quod primum secundum esse ad nihil dependet: ergo primum non potest esse possibile, sed necesse est esse omnimode.

4. Adhuc, Si detur primum non necesse esse, cum ad non necesse esse sequitur possibile non esse, sequitur quod primum possibile est non esse. Ponamus ergo non esse: falso enim et non impossibili posito, quod accidit est falsum et non impossibile, ut dicit Aristoteles in I Priorum: sed primum, ut dicit Avicenna, facit esse debere omne quod est: si ergo primum ponatur non esse, sequitur quod nihil est, et nihil potest esse: hoc autem falsum est et impossibile: et sequitur ex hoc, quod primum ponitur esse ens possibile: ergo primum esse ens possibile, est impossibile: relinquitur igitur, quod primum principium sit ens necesse et nullo modo possibile.

Haec est igitur prima proprietas quae sequitur ad primum principium in quantum est primum: et ex hac, ut dicit Avicenna, sequitur quod primum nullo modo est accidens: accidentis enim esse est inesse, et secundum esse dependet ad subjectum a quo est et in quo habet esse: jam autem habitum est, quod primum ad nihil dependet secundum esse, vel secundum aliquem modum essendi.

Sequitur etiam ex hoc secundum Avicennam, quod primum nec est virtus corporalis, nec virtus in corpore. Virtus enim corporalis est, quae major est in majori corpore, et minor in minori, ut caliditas, et albedo, et ad subjectum dependet secundum esse: habitum autem est, quod primum principium ad nihil dependet secundum esse. Virtus vero in corpore dicta est, quae licet non sit in majori major,, et in minori minor, tamen instrumentaliter utitur et complexione et compositione corporis, ut visus, auditus, et universaliter anima: et sic secundum esse et operationem virtus quae dicitur virtus in corpore, non corporalis, dependet ad aliud: habitum cutem est, quod primum principium nec secundum esse nec secundum operationem ad aliud dependet, nec aliquo indiget, sed sibi sufficiens est ad esse et operationem omnino et omnimode.

Sequitur etiam ex hoc secundum Avicennam, quod primum non est corpus. Omne enim corpus divisibile est, et ea in quae dividitur, natura sunt ante ipsum: habitum autem est, quod ante primum principium natura vel intellectu nihil est.

Adhuc, Omne corpus compositum est ex forma et hyle: habitum autem est, quod primum simplicissimum est et non compositum: igitur corpus esse non potest.

Sequitur etiam ex hoc, quod primum non pendet ex aliis eo modo quo alia pendent ex ipso: omnia enim pendent ex ipso secundum esse quod habent ab ipso, et sic secundum rem referuntur ad ipsum, et indigent ipso: ipsum autem ad nihil refertur secundum rem, sed secundum rationem tantum, et nullo indiget.

ex hoc iterum sequitur secundum Avicennam, quod impossibile est duo esse vel plura, quorum unumquodque sit ens necesse. Et hoc sic probat Avicenna: quia si duo sunt, vel plura: aut sunt omnia similia et indifferentia, aut differentiam habentia ad invicem. Si indifferentia: cum differentia sit causa numeri, ut dicit Damascenus, sequitur quod inter ea nullus sit numerus: et sic nec duo nec plura, sed unum et idem. Si autem est differentia inter ea: sequitur, quod unum sit universale in differentibus: per differentiam enim, sive propriam., sive magis propriam, sive communem, non contrahitur nec determinatur nisi commune, ut genus in specie per differentiam specificam, species in individuo per materiam, et accidens incommunicabile a quo sumitur differentia communis et propria, eo quod accidens ad esse non conducit, nec ejus

quod est esse rei pars est, ut dicit Porphyrius: omne autem tale in quo commune contrahitur et determinatur per differentiam, dependet ad commune secundum esse ut ad causam essentialem: habitum autem est, quod ens necesse ad nihil dependet secundum esse: ergo impossibile est, quod plura sint quorum quodlibet sit ens necesse, et sint differentiis propriis determinata.

Ex hoc etiam secundum Avicennam relinquitur, quod nihil potest designari per praedicationem de ipso, quod aliquo modo sit additum esse ipsius. Et hoc probat Avicenna sic: Detur, quod aliquod designetur quod non sit ipsum, et sit in ipso: sicut si dicatur sapiens vel bonus bonitate vel sapientia quae non sit ipse: haec sapientia et bonitas constat, quod erunt causata in ipso. Aut ergo a se, aut ab alio. Si a se: tunc idem erit agens et patiens: nihil autem idem est agens et patiens nisi compositum, ut secundum aliquid sui sit agens, et secundum aliquid sui sit patiens: jam autem habitum est, quod primum non potest esse compositum: ergo hoc modo nihil potest designari in ipso. Si autem sit causatum ab alio, cum secundum hoc sit sibi aliquid esse, sequitur quod secundum aliquid sui esse dependet ad aliquid, a quo scilicet passum est secundum illud esse: et hoc jam ante improbatum est, quia primum ad nihil dependet. Et propter hoc dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus , quod primum nec cogitare possibile est, nec docere, nec totaliter aliquo modo contemplari, propter hoc, quod ab omnibus est segregatum et superignotum. Et hujus ratio est, quia omnis attributio sive praedicatio est aliquo quinque modorum. Prima per substantialia, scilicet coaequata et convertibilia: sicut quando definitio attribuitur definito. Et hoc non potest convenire primo principio: quia nec substantialia habet ante se, nec defi- nitionem, cum sit primum ante quod nihil. Secunda attributio est per substantia non coaequata et non convertibilia: ut cum dicitur, Homo est animal: et cum sic subjecto attribuitur substantiale, quod, est ante ipsum, et principium esse ipsius: cum autem nihil actu vel intellectu sit ante primum principium a quo dependeat secundum esse, hoc modo nihil potest attribui sibi per quod designetur. Tertia attributio est per accidentalia coaequata, ut per propria quae egrediuntur de esse subjecti, sicut risibile de homine: et habere tres angulos aequos duobus rectis, de essentialibus triangulo rectilineo. Et haec attributio non convenit primo principio: quia nihil est adaequatum primo principio quod non sit ipsum: passio autem talis egrediens de subjecto, nihil est de esse subjecti, sed esse subjecti consequens. Quarta attributio est secundum accidentia communia quae intrinsecus insunt, ut quantitas, et qualitas. Et haec primo principio convenire non possunt: eo quod haec sine motu non insunt, augmentationis scilicet, et diminutionis, et alterationis: primum autem principium penitus immobile est, et ab aeterno: omne autem quod movetur, in tempore est. Quinta attributio est per ea quae extrinsecus contingunt, quae non variant substantiam, ut agere, non agere, esse a dextris vel a sinistris, esse patrem vel filium. Et haec attributio iterum non convenit primo principio: quia quamvis haec non addant ad substantiam, tamen quaedam eorum addunt ad complementum, vel suum oppositum secundum actum, ut agere dicit complementum, pati vero oppositum. Et haec non possunt convenire primo principio: quia nihil additur vel demitur complemento ejus. Ex hoc arguit Avicenna, quod cum cognitio ejus quod quid est, sit per aliquam attributionem, et nullam attributionem sit facere primo principio, in primo principio non est cognoscere quid est.

In contrarium tamen hujus videtur esse: quia

1. Nihil est ita cognoscibile sicut primum principium omnis cognitionis: principium autem universi esse, est principium omnis cognitionis: dicit enim Augustinus, quod prima veritas est qua de omni vero judicamus: ergo videtur, quod primum principium maxime sit designabile per attributionem.

2. Adhuc, Sicut se habet ens in communitate sive proprietate naturae ad caetera entia determinata, sic se habet primum principium in ordine causarum: sed ens in ordine prioritatis naturae est primum distinguens intellectum, et per seipsum cognoscibile, et maxime cognoscibile: ergo in ordine causarum similiter primum principium erit primum distinguens intellectum, per seipsum cognoscibile, et maxime cognoscibile.

3. Adhuc, Super illud primi Metaphysicorum : " Omnes homines natura scire desiderant: " dicit Commentator, quod quaestio quam omnes homines scire desiderant, est quaestio de intellectu Dei, qui causa est universi esse, et per consequens principium cognoscendi omne quod est: et sic videtur, quod primum principium maxime designabile sit et intelligibile.

4. Quidam etiam theologice objiciunt sic: Ad Roman, i, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, per ea quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur: sed quae conspiciuntur intellecta, designabilia sunt: ergo primum principium designabile est. Si enim sempiterna virtus et divinitas ductu rationis conspiciuntur, cum ex virtute cognoscatur principium, videtur quod primum principium cujus actus est creatio, per rationem cognoscibile sit.

5. Adhuc, Philosophi posuerunt creationem et creatorem. Unde Avicenna in ultima parte suae metaphysicae dicit sic: " Si fuerit alicujus esse post non esse absolute, tunc adventus ejus a causa erit creatio: et haec est dignior omnibus modis dandi esse, quia privatio remota est omnino, et inducitur purum esse. " Sed si ponatur privatio taliter, quod esse praecedat eam: tunc modus dandi esse, erit generatio, quae impossibilis est nisi ex materia: et talis inductio esse, est esse rei ex re: et hoc modo est esse debile, breve, et finitum. Videtur ergo, quod primum creationis principium Philosophi per multas attributiones designaverat.

6. Adhuc, Augustinus in libro VII Confessionum : " Procurasti mihi per quemdam hominem quosdam Platonicorum libros ex Graeca lingua in Latinam versos: et ibi legi, non quidem eisdem verbis, sed hoc omnino multis et multiplicibus persuaderi rationibus, quod in principio erat Verbum , et Verbum erat apud Deum: usque ad illud, Et mundus eum non cognovit . Quod autem sequitur: In propria venit, et sui eum non receperunt. Et iterum, Verbum caro factum est, et habitavit in nobis : non ibi legi . " Ex hoc accipitur, quod primum principium Philosophi cognoverunt et descripserunt.

Solutio. Dicendum, quod primum principium proprie designabile non est, neque per substantialia, neque per accidentalia. Et hujus vera causa est, quia non cognoscitur ejus quod quid est: et si cognoscitur hoc quod est, non cognoscitur nisi per illum modum, quo illud dicit pelagus substantiae infinitum: cognitum autem ut infinitum, non est designabile: omnis autem designatio, ut vult Aristoteles in primo de Anima, est ad cognoscendum quod quid est. Et sic patet: designatio enim per substantialia, sive convertibilia, sive non convertibilia, designat ipsum quod quid est: designatio autem per accidentalia, sive convertibilia, sive non convertibilia, fit propter cognitionem ejus quod quid est. Et ideo dicit Aristoteles in I de Anima,

quod " scientia accidentalium maxime confert ad scientiam ejus quod quid est: " quid est enim secundum esse cognoscitur per substantialia, sive adaequata,, sive non adaequata: secundum posse autem ipsum quod quid est, cognoscitur per accidentalia, sive adaequata, sive non adaequata: quia illa fluunt de essentialibus potentiis ejus. Neutro autem modo designabile est primum principium secundum quod quid est: quia si ita designaretur, comprehensibile esset primum principium. Comprehenditur enim illud, ut dicit Augustinus, cujus fines circumspiciuntur: id autem quod quid est, fines sui esse habet in substantialibus: fines autem sui posse habet in accidentalibus quae fluunt de substantialibus, et sunt naturales potentiae sive virtutes ipsius. Primum autem principium, et infinitum est in esse, et infinitum est in posse: non comprehensum loco, nec tempore, nec intellectu. Et ideo secundum scientiam quid est non est designabile. Et iste est intellectus Philosophorum, et intellectus Dionysii qui dicit, quod " talibus designationibus non intelligitur quid sit primum principium vel Deus, sed quid non sit. " Quid autem sit, non intelligitur nisi per eminentiam et excellentiam infinitam supra omne quod intelligitur esse quid: et hoc modo intelligere quid est, intelligitur substantiae pelagus infinitum, ut dicit Damascenus: et hoc non est intelligere quid designatum per attributum et determinatum.

Ad id autem quod objicitur in contrarium, dicendum quod primum principium per se maxime cognoscibile est: sed minime cognoscibile est nobis, quia non signatur nobis ut quid est nisi infinite. Et per hoc patet solutio ad primum: quia licet principium cognitionis sit, et sit designabile secundum se, nobis tamen non est designabile nisi infinite.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de ordine communitatis et prioritatis naturae entis ad entia determinata, et de ordine primi principii ad alias causas: quia ens primum aliquid est de ente secundo, et est quid determinatum in ipso, et ideo comprehensibile secundum scientiam quid est. Primum autem principium nihil est causae secundae, nec accipit determinationem in ipsa, sed remanet infinitum, et ideo remanet incomprehensibile et incognoscibile secundum quod quid est.

Ad aliud dicendum, quod illud non probat nisi quod primum principium maxime per se cognoscibile est, sicut sol maxime de se visibilis, nobis tamen non innotescit secundum hoc quod quid est, nisi ut pelagus substantiae infinitum.

Ad aliud dicendum, quod invisibilia Dei per creaturas non cognoscuntur, nisi quia sunt, sed non secundum quod quid sunt. Et hoc modo cognoscitur res non per attributionem alicujus quod sit in ipsa per inhaerentiam, vel identitatem: sed ex alio quod separatum est ab ipsa: sicut causa cognoscitur per effectum, quia est, sed non quid est.

Ad aliud dicendum, quod Philosophi ductu rationis non adjutae per aliquid intus vel extra, non potuerunt cognoscere principium creationis vel etiam creationem, secundum quod proprie dicta est creatio productio alicujus ex nihilo: et hujus causa est, quia sicut dicit Isaac in lib. Definitionum: " Non est virtus animae rationalis faciens currere causam in causatum. " Causam dico consequentiae, vel consequentis, vel utriusque. Et iste actus rationis dicitur ratiocinatio, quae est actus rationis, quo philosophice inquiritur veritas. Et patet, quod non discurrit nisi de ente in ens: et non potest devenire in nihil quod est ante omne ens causatum. Et ideo sicut dicit Aristoteles in I Physicorum: " Omnes Philosophi convenerunt in hoc, quod ex nihilo nihil fit: et omnes tam Epicurei, quam Stoici, quam etiam Peripa- tetici, omni ei quod fit, subjectam dixerunt esse materiam, et materiam non factam esse. " Sed ratio adjuta interius per inspirationem et fidem, et exterius per sacrae Scripturae inspectionem, legis scilicet, et Prophetarum: exterius etiam adjuta per opus quod opificem ostendit, ut dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. III, et, Sapient, xiii, 5: A magnitudine enim speciei et creaturae cognoscibiliter poterit creator horum videri. Et hoc modo poterant cognoscere omnipotentiam primi principii: et quia omnipotentia in summo est, et quia majoris potentiae est facere aliquid ex nihilo, quam ex aliquo, hoc modo poterant cognoscere primum principium esse creans: sed hoc modo non cognoscitur, nisi quia primum principium est omnipotens. Quid autem sit omnipotentia ejus, non scitur nisi infinite, ut dictum est.

Ad id quod de Augustino adducitur, dicendum quod in ipsis verbis patet, quod hoc dixerunt Philosophi adjuti per inspectionem, sicut dicitur, ad Roman. i, 19: Deus enim illis manifestavit, scilicet per inspectionem Prophetarum, et non ex solo et simplici ductu rationis naturalis.