ARTICULUS III. Unde in creaturis veniat mutabilitas ?

Tertio quaeritur, Unde in creaturis veniat mutabilitas ?

1. Dicit enim Augustinus, quod omnis creatura quae facta est, mutabilis est. Et sunt haec ejus verba in libro XII de Civitate Dei: " Omnia quaecumque facta sunt, mutabilia sunt, quia de nihil facta sunt . "

2. Adhuc, Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram: " Creatoris potentia et omnipotens virtus ejus est causa subsistendi omni creaturae: quae virtus si ab eis quae creata sunt continendis et regendis aliquando cessaret, simul et illorum cessaret species, omnisque natura concideret . " Ex quo patet, quod nulla creatura est de se Immutabilis: et si non mutatur, hoc est de virtute creatoris, et non de se.

3. Adhuc, Super illud Job, iv, 18: Ecce qui serviunt ei, non sunt stabiles: dicit sic: " Angelus etsi in statu suo immutabilis permanet, in hoc tamen quod creatura est, vicissitudinem mutabilitatis habet, et ita stabilis non est. " Magis autem videtur de Angelo quod immutabilis sit, quam de alia creatura. Si ergo Angelus immutabilis non est, de quo magis videtur, per locum a majori sequitur, quod nulla creatura immutabilis est.

4. Adhuc, Joannes Damascenus: " Angelus immortalis est, non natura, sed gratia. " Ergo Angelus natura mutabilis est: ergo et alia creata,

In contrarium hujus est, quod

1. Quaedam creatura immutabilis esse videtur: quaedam enim creatura immortalis est, sicut Christus homo, et alii qui cum Christo resurrexerunt: ergo Immutabilis: quia dicit Augustinus super illud Apostoli, I ad Timoth, vi, 16: Qui solus habet immortalitatem : quod " solus Deus immortalis est, quia immutabilis: in caeteris autem quae mutantur, nonnulla mors ipsa mutatio est. " Si ergo nulla mors est in glorificatis, videtur quod in eis nulla sit mutabilitas: et sic aliqua creatura immutabilis est.

2. Adhuc, Universale creatura est: et probatur esse immutabile a Philosophis: quia immutabile est, quod secundum omnem rerum mutationem et vicissitudinem temporum uno modo est secundum suum esse et sui esse principia: universale autem uno modo est, quocumque modo varientur particularia, et quocumque modo varientur tempora: ergo videtur, quod universale secundum esse universalis sit immutabile: et sic aliquod creatum est immutabile.

3. Adhuc, Universum sive mundus creatura est: et est Immutabile universum secundum esse universi: ergo aliqua creatura est Immutabilis. Probatio, quod universum secundum esse universi est immutabile: si enim secundum. esse esset mutabile, cum, sicut dicit Aristoteles in libro de ''Caelo et Mundo, quod corruptibile est, aliquando de necessitate corrumpatur, aliquando secundum esse mutaretur mundus et desineret esse: et hoc non est verum: ergo videtur, quod universum sit immutabile, cum tamen sit creatum.

4. Adhuc, Beatitudo prout est in beatis creatura est: et tamen videtur immutabilis esse: est enim, ut dicit Boetius in libro III de Consolatione philosophiae , prosa secunda, status omnium bonorum congregatione perfectus: praecipuum au- tem bonorum est immutabilitas: ergo sine immutabilitate beatitudo non est: et sic aliquod creatum immutabile est.

Ulterius hic quaeritur, Si conceditur, quod, omnis creatura ex natura sua mutabilis est, utrum sit mutabilis in non esse penitus?

1. Hoc enim videtur Gregorius expresse dicere, quod omne quod ex nihilo factum est, in nihilum caderet, nisi illud manus Omnipotentis contineret: ergo creatura de se tendit ad non esse omnino.

Adhuc, Ad Hebr, i, 11, super illud: Ipsi peribunt, tu autem permanebis: ei omnes ut vestimentum veterascent, ex Psalmo ci, 26, habet Glossa: " Veterascere dicitur illud, quod more vestis paulatim consumitur et deficit: " sed quidquid more vestis deficit, in fine ad nihilum devenit: ergo videtur, quod omnia in fine ad nihilum devenient, et sic cadant in non esse.

Adhuc, Apocal, xxi, 1: Vidi caelum novum et terram novam. Et mare jam non est. Ergo videtur, quod mare sive aquae elementum cedit in non esse: et eadem ratio est de aliis: ergo et alia cedunt in non esse.

Adhuc, Isa. li, 6: Caeli sicut fumus liquescent: sed quod liquescit, evanescit: et quod evanescit, in nihilum deficit: ergo videtur, quod caeli in nihilum deficient: ergo multo magis alia, quae plus corruptibilitatis habent quam caelum.

Adhuc, Eccli, xiv, 20: Omne opus corruptibile, in fine deficiet: sed multae creaturae sunt opera corruptibilia: ergo in fine in nihilum deficient: et sic aliquod creatum in nihilum deficiet.

2. Adhuc, Propter hoc quod generatio et corruptio opponuntur, et oppositorum est transmutatio ad invicem, sequitur quod omne quod generatur, corrumpitur. Ergo a simili, cum creatio sit de non esse in esse ex potentia creatoris, erit aliqua mutatio illi opposita, quae est de esse in non esse ex impoten-

tia creati: sicut in physicis generatio quae est ingressus in esse, ut dicit Boetius, ex potentia est generantis: et corruptio illi opposita, est mutatio de esse in non esse ex impotentia generati: quae est ex hoc, quod alterantibus et corrumpentibus generatum resistere non potest.

In contrarium est, quod

1. Si tendit in non esse simpliciter: aut hoc est ex principio dante esse,, aut ex ipsa re quae tendit in non esse. Non ex principio dante esse: principium enim dans esse idem est quod principium conservans in esse: et a conservante in esse non potest esse mutatio in non esse. Similiter non potest esse ab ipso creato: omne enim quod est, sui esse quaerit conservationem, vel in seipso in substantia individui, vel in altero in similitudine speciei: et non potest esse, quod idem appetitus conservationis in esse, sit principium tensionis in non esse: probat enim Boetius in libro III de Consolatione philosophiae, quod omnia appetunt esse, et unum esse, et bonum esse: et fugiunt privationem esse, et divisionem, et malum: secundum appetitum naturalem, animalem, et sensibilem, et rationalem, et intellectualem. Et sic videtur, quod nec a principio creante, nec a creatis possit causari tensio in non esse.

2. Adhuc, Videtur quod ista resolutio in non esse, nullum habeat exemplum in creaturis: omnis enim creatura, aut est spiritualis, aut corporea: aut simplex, aut composita: aut substantia, aut accidens: aut forma sive quo est, aut subjectum formae sive quod est vel materia. Sed nihil horum cedit in non esse. Spiritualis enim potentior est ad resistendum, quam corporea: et ideo si corporalis non cedit in non esse, nec spiritualis: unde etiam Scriptura dicit in Psalmo cxlv, 4: Exibit spiritus ejus, et revertetur in terram suam,, supple, corpus. Corporalis autem natura composita, non cedit in nihil, sed in sua componentia. Corporalis vero simplex na- tura ut caelum, non cedit in nihil: sed nec in non esse, quia incorruptibilis est. Corporalis vero simplex ut elementum, non cedit in nihilum: unum enim subjectum est in talium generatione et corruptione, quod est materia super quam est mutatio generationis, et ad quam mutatio corruptionis. Et quia elementum, ut dicit Aristoteles in libro IV de Caelo et Mundo, et Isaac in libro de Elementis, non potest resolvi secundum formam aliam, eo quod secundum formam simplex est: ideo oportet, quod in talibus generatio unius sit corruptio alterius, et e contra: et sic nihil talium resolvitur in nihil. Similiter accidens quod principium sui esse habet in subjecto, cum desinit esse in subjecto secundum actum, manet in principiis subjecti causantibus esse accidentis: et quod manet in principiis, non omnino fit nihil: et sic nec accidens cedit in omnino nihil. Similiter nec materia cedit in omnino nihil: probat enim Aristoteles in fine primi Physicorum, quod materia una eadem manens est ante omnem generationem, et post omnem, generationem, et sic non est in nihil redigibilis. Similiter nec forma: si enim est forma totius ut universale: haec, ut dicitur in principio libri Sex principiorum, compositioni est contingens, simplici et invariabili essentia consistens: et quod est invariabili essentia consistens, non variatur in nihil: et sic videtur, quod in tota natura haec mutatio nullum habet exemplum: et ita videtur, quod in operibus Dei non debet esse mutatio.

Ulterius quaeritur, Si Deus potest conferre creaturae immutabilitatem secundum naturam ?

Et videtur, quod sic.: quia rebus glorificatis conferetur immutabilitas secundum statum gloriae. Et Gregorius dicit, quod Angelus immutabilis est secundum statum gloriae: et non est minoris potentiae conferre immutabilitatem secun-

dum statum gratiae et gloriae, quam conferre immutabilitatem secundum statum naturae: ergo si contulit immutabilitatem secundum statum gratiae et gloriae, poterit conferre et immutabilitatem secundum statum naturae: et ita alicui creaturae conferre potest immutabilitatem.

Si forte dicatur, quod aliqua creatura potest esse immutabilis in natura, sed tamen secundum bene esse et male mutabilis est, ut Angelus: hoc enim videtur dicere Damascenus, qui dicit, quod ea quae a versione incipiunt, versioni subjacent, aut secundum naturam, ut corporalia composita: aut secundum electionem, ut spirituales substantiae Angeli: et ita creatura aliqua secundum naturam participare potest immutabilitatem. Contra hoc est quod Damascenus expresse dicit, quod Angeli sunt immortales sive immutabiles non natura, sed gratia. Et in secunda parte Timaei Plato inducit deum deorum loquentem ad caelestes virtutes sic: " Dii deorum quorum opifex paterque ego sum, natura quidem vestra dissolubiles, mea autem voluntate indissolubiles. " Et ita videtur, quod nihil creatorum sit, quod per naturam immutabile sit.

Et hoc secundum dicta Sanctorum omnino concedendum est.

Ad primum ergo dicendum, quod omnis creatura immutabilitatem habet ex eo quod de nihilo facta est, ut dicunt Augustinus, Gregorius et Damascenus. Et hujus probatio est, quia omnis creatura, et omne quod est, ab eodem habet esse et conservationem in esse: cum autem omnis creatura (ut praehabitum est, et Avicenna dicit in IX primae philosophiae suae) ex se nihil sit et ex se nec esse habet nec conservationem in esse: sed hoc habet a principio quod facit debere esse in omnibus, et quod est fons esse: ipsum esse manans et influens in omne quod est: et cum ex se sit ex nihilo, et omne quod est, tendat ad sui principium: constat quod ex se tendit in nihilum, quia et ex nihilo factum est, et in nihilum decideret, nisi virtute principii dantis esse contineretur: et hanc virtutem Gregorius vocat manum Omnipotentis Dei quae continet universa.

Hujus exemplum dat Avicenna valde congruum in artificialibus, et in naturalibus. In naturalibus quidem: quia causa efficiens in naturalibus dans esse, duplex est: una conjuncta effectui, et alia separata ab effectu. Sed separata non potest esse causa esse, nisi per aliquid sui conjunctum et intrinsecum eidem, sicut patet in generatione hominis et aliorum animalium, in quibus pater sive masculus (ut dicit Aristoteles) generans ex seipso in alio, generationis quidem est causa efficiens, sed esse geniti per seipsum non est causa, nisi per aliquid decisum ab ipso, quod per virtutem formativam quae in ipso est, potentiam activam habet ad totum esse: et per substantiam materiae possibile est ad hoc quod fiat in ipso totum esse: et hoc agit in generatione ad esse continue, etiam cessante extrinsecus generante. Propter quod Aristoteles dicit in libro XVI de Animalibus, quod " anima sive virtus animae est in semine, sicut artifex in artificiato: " vocans animam, virtutem formativam quae influxa est semini per animam generantis. Et ideo ibidem dicit, quod gutta viri ingreditur in guttam foeminae, sicut anima in corpus: et contenta in semine feminae per viscositatem ejusdem utens spiritu pro instrumento et intelligentia (cujus est totum opus naturae regere) totum format et producit esse geniti: quo formato et perfecto, eadem virtus continue agens et influens virtutem, formatum et conservat in esse. Ipsa est enim, virtus universalis, quae facit debere esse in omnibus partibus geniti. Et si aliquando non influat esse et stet influxus, perit species geniti, et tota concidit natura.

In artificiatis autem exemplum suum est artifex qui separata causa est efficiens domus, et ideo potius est causa aedificationis domus, quam esse domus: et cum esse domus sit figura contignationis, clavus ultimus tenens domum in debita figura et continue influens tensionem illam, secundum actum est causa efficiens proxima ipsius esse domus. Et de hujusmodi causa dicit Avicenna quod intelligitur illud quod dicit Aristoteles, quod " posita causa secundum actum, ponitur effectus: et destructa, destruitur. "

Similiter dicit Avicenna, quod est in principio quod facit debere esse in omnibus: nisi enim hoc continue influat esse, perit esse in omnibus, et natura concidit universorum. Hoc enim principium se habet ad esse, sicut caeli motus se habet ad generabilia et corruptibilia: de quo dicit Aristoteles in VIII Physicorum, quod est quasi vita quaedam natura existentibus omnibus. De vita dicit Alexander nequam in libro de Motu cordis: et etiam in libro de Causis dicitur in commento, quod actus continuus est ab ente quieto, quod primum principium est vitae: primum enim movens in omni motu, ut dicit Commentator in libro II de Caelo et Mundo, numquam disponitur vel movetur illo motu quo movet. Et secundum hoc dictum, sicut vita in vivo continuus fluxus est et actus a principio et causa vitae in id quod participat vitam sicut corpus: propter quod etiam quidam dixerunt, quod vita est fieri potius quam esse, et est de numero successivorum: propter quod etiam Boetius in libro V de Consolatione philosophiae dicit, quod nihil creatum est, quod esse suum totum simul habeat, quia esse quod erit cras, non habet hodie: et quod habet hodie, non habuit heri: et de hoc dant exemplum, de die, cujus esse nihil aliud est, nisi continuus luminis effluxus a sole in perspicuum hemisphaerii: et sic esse diei, fieri est continue: ita continuus fluxus esse in omne quod est, a principio quod facit debere esse in omnibus, esse est omnium, et in ipso principio esse est unum et idem: sed receptum in diversitate essentiae eorum quae in diversitate graduum distant a primo, efficitur diversum, genere et specie et numero. Et hanc determinationem ego credo veram esse et Catholicam, et hoc esse quod dicitur in Psalmo xxxv, 10: Domine, apud le est fons vitae. Principium enim universi esse continue fundit esse in omnia quae sunt: sicut principium et causa vitae continue fundit vitam. Et propter hoc dicunt sancti Doctores, quod si primum principium esse sic continue influendo in esse, non contineret creata, tunc species eorum deficeret, et tota concideret natura.

Unde quidquid objectum est ad hoc, quod omnis creatura de se mutabilis est et tendit in non esse, concedendum est.

Quod autem in contrarium objicitur de glorificatis, dicendum, quod ex se mutabilia sunt per hoc quod creata sunt: sed per influxum divinae virtutis glorificantis ea, facta sunt immutabilia: et haec virtus vocatur manus Dei continens ea in esse gloriae.

Ad aliud dicendum, quod universale secundum quod creatum est, mutabile est, nisi contineatur manu omnipotentis Dei: sed quod dicitur a Platone immutabile et incorruptibile, hoc est secundum esse rationis, quo eodem modo se habet secundum esse in intellectu ad esse de omnibus et in omnibus sibi subjectis. Dicit enim Aristoteles in I Posteriorum, quod universale est quod est de multis et in multis, per unam rationem existens in eis, et de eis: et haec immutabilitas est secundum quid, et non simpliciter.

Ad aliud quod objicitur de universo, dicendum, quod universum secundum omnes partes sui mutabile est, et mutabitur de statu in statum, et de forma in formam, sed manebit secundum substantiam, Sicut enim modo habet esse secundum formas facientes ad generationem et corruptionem usque ad completionem numeri electorum, qui completur per generationem: ita post diem judicii erit in forma, qua deserviet beatitudini electorum. Et hoc notat Apostolus, I ad Corinth. vii, 31, per figuram mundi, sic dicens: Praeterit enim figura hujus mundi. Et ibi dicit Glossa, " Non substantia. " Et quod una manet substantia sub utraque figura, non est ex mundo in quantum creatus est, sed ex manu creatoris continentis, qui continet substantiam ne decidat in nihilum.

Ad id quod objicitur de beatitudine, dicendum, quod beatitudo creata mutabilis est. Et cum dicitur, quod " est status omnium bonorum congregatione perfectus, " accommoda est distributio, et distribuit pro bonis quae pertinent ad beatitudinem participabilem a creatura: immutabilitas autem perfecta et omnimoda non pertinet ad beatitudinem creatam, sed increatam.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum creatum mutabile sit in non esse simpliciter ?

Dicendum quod, sic secundum dicta Sanctorum. Dicit enim Gregorius expresse, quod omne creatum non solum mutabile est, sed etiam tendit in non esse, et decideret in non esse, nisi contineretur a manu Creatoris.

Ad objecta tamen dicendum, quod veterascere dicuntur creata, non quia cedant in non esse, sed quia mutantur de statu in statura, et de figura in figuram: sicut vestimentum quod exuitur et induitur, secundum figuram mutatur.

Ita etiam in Apocalypsi, xxi, 1, dicitur, quod mare jam non est, non quod aqua deficiat secundum substantiam, sed quod deficiat secundum actum frigidi humidi quod, est in ipso secundum quod ordinatur ad generationem et corruptionem: manebit tamen substantia in forma et figura perspicui illuminati, secundum quod ordinatur ad gloriam beatorum: et similiter fiet de aliis elementis. Unde Basilius in sermone de ultimo judicio, tractans illud Psalmi xxviii, 7: Vox Domini intercidentis flammam ignis : dicit,

quod intercisio haec erit, quia luminosum ignis Dominus faciet ascendere sursum ad gloriam beatorum, ustivum autem calidum descendet ad paenam damnatorum.

Ita etiam intelligitur quod dicitur, Isa. Li, 6, quod caeli sicut fumus liquescent: liquescent enim secundum statum et figuram motus ad generationem: quod Job, xiv, 12, vocatur attritio, ubi dicit: Donec atteratur caelum, non evigilabit nec consurget de somnio suo. Manebunt tamen secundum substantiam continente manu Dei, et induent aliam formam majoris luminositatis et quietis a motu locali: secundum hoc enim ordinantur ad statum contemplationis.

Dictum autem Ecclesiastici, xiv, 20, de opere corruptibili intelligitur, quod depravatum est corruptione peccati, quod super solidum fundamentum fidei et trinitatis non est fundamentum. Sicut et illud Apostoli intelligitur, I ad Corinth. iii, 13: Uniuscujusque quale opus sit, ignis probabit. Si cujus opus arserit, detrimentum patietur.

Ad aliud quod objicitur ultimo, dicendum quod mutatio non est unius rationis dicta de generatione et corruptione, et dicta Me creatione et tensione creati in nihilum. Dicta enim de generatione et corruptione, supponit subjectum unum, materiam: creatio autem nullum subjectum supponit: et oppositum ejus, quod est tensio in nihilum, terminum habet simpliciter nihil, et non materiam. Et ideo licet generabile et corruptibile corrumpatur ex impotentia generati, non tamen oportet quod creatum actualiter deveniat in nihilum, eo quod in se habet virtutem conservantis Dei, qui in omni creato est essentialiter, praesentialiter, et potentialiter.

Ad id quod in contrarium objicitur, dicendum quod tensio in non esse, non est a principio dante esse, nec est ab appetitu creati in esse, nihil enim, ut dicit Aristoteles appetit suam destructionem: sed est ab impotentia se conservandi in esse, quae in ipso creato est ex hoc quod est ex nihilo, sicut paulo ante dictum est.

Ad aliud dicendum, quod haec mutatio in physicis nullum habet exemplum: et hujus causa est, quod omnis mutatio physica secundum sua principia fundatur vel super ens simpliciter, vel super ens sub privatione existens. Super ens simpliciter, sicut motus augmenti, diminutionis, alterationis, et motus localis. Super ens privatum, sicut mutatio generationis et corruptionis. Haec autem mutatio quae est tensio in nihil, secundum principium suum fundatur super simpliciter nihil. Sicut enim paulo ante ex verbis Avicennae dictum est, creatum secundum quod creatum, secundum seipsum est nihil, et ex nihilo est.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si Deus possit conferre immutabilitatem creato ?

Videtur esse respondendum secundum Gilbertum Porretanum, quod scilicet potentia Dei ad nihil limitatur: sed multa dicitur non posse, quia non ostendit se posse illa. Ita non ostendit se posse conferre immutabilitatem omnimodam, quia nulla creatura susceptibilis est illius: ex ipso enim quod creatura est, a versione incipit, et versioni subjacet. Unde licet aequalis sit potentiae continere immobiliter in statu beatitudinis, et continere in statu naturae, non tamen ex parte creati est ejusdem susceptibilitatis.

De his autem multa dicta sunt in prima parte Summae theologiae, quaestione de immutabilitate divina .

Et quod dicit Damascenus de Angelis, et Plato de diis caelestibus, quod mutabiles sunt secundum naturam, simpliciter concedendum est: hoc enim concordat et dictis Sanctorum et Philosophorum.