N.4

Intende, prospere procede. Psalmista supra ad commendationem christi posuit fortitudinem et apparatum regis; hic autem agit de ejus processu: et circa hoc duo facit. Primo proponit processum regis. Secundo ejus causam, ibi, propter veritatem.

Circa primum sciendum est quod loco istorum trium quae hic ponuntur, scilicet, intende, prospere procede, et regna, in Psalmo Hieronymi habetur unum tantum, prospere ascende. In ascensu designatur processus: jerem. 49: leo ascendit, et superbia jordanis ad pulchritudinem robustam. Unde manifestum est quod haec pertinent ad quamdam perfectionem et ascensum. In ascensu bellicosi sunt tria; principium, medium et finis. Principium debet esse diligens et discreta consideratio: Prov. 34: cum dispositione initur bellum: et Luc. 4 dicitur, quod rex iturus ad bellum prius etc.. Unde, intende, idest diligenter considera. In christo autem intendere designat dispositionem misericordiae ejus qua intendit ad salutem humani generis: psalm. 37: intende in adjutorium meum. Medium est prosper processus. Processus autem christi intelligitur dupliciter. Uno modo, secundum quod ex utero virginis processit in nativitate: Psal. 18: tamquam sponsus procedens de thalamo suo.

Et hic fuit prosper processus, quia sine peccato natus est, et matri non abstulit virginitatem, nec dolorem intulit. Alio modo, secundum quod processit de homine ad hominem convertendum, hunc et illum. Et in hoc fuit prosper, quia tandem pervenit ad conversionem totius mundi: isa. 55: faciet quaecumque volui, et prosperabitur in his ad quae misi illum: psalm. 117: o domine bene prosperare. Quod dicit, intende, potest conjungi cum hoc quod dicit, specie tua; quasi dicat, ergo speciose virtute humanitatis etc. Et pulchritudine divinitatis intende. Finis ejus regnum ejus: psalm. 46: regnabit deus super omnes gentes. Finis ejus quod regnet per fidem in cordibus omnium: Luc. 1: et regnabit in domo Jacob. Et ideo dicit, et regna. Causa processus est propter veritatem. Et hoc vel causa dispositiva, vel finalis. Si ly propter primo dicatur secundum quod est causa dispositiva, secundum quod in Hieronymo habetur, propter verbum veritatis et mansuetudinem justitiae, notandum quod duo sunt necessaria ut rex prospere agat. Primo scilicet ut ei credatur: quia si nihil ei crederetur, et ipse aliis crederet, non posset plus quam unus homo: Prov. 17: non decent stultum verba composita. Secundo quod diligatur; quia si non diligitur, non potest prosperari in regno nec in negotiis suis: et hoc facit fieri mansuetudo et clementia regis: Eccl. 3: fili in mansuetudine opera tua perfice. Et ita haec duo disponunt ad prosperitatem regis: Prov. 20: misericordia et veritas custodiunt regem: Ps. 36: mansueti hereditabunt terram. Sed secundum litteram nostram, ad hoc ut rex possit prosperari in negotiis suis, debet habere tria: scilicet veritatem, mansuetudinem, et justitiam. Et ista tria fecerunt prosperari christum: quia fuit verax in docendo, mansuetus in patiendo, justus in operando.

De primo Matth. 22: scimus quia verax es etc.. De secundo 1 Pet. 2: cum pateretur, non comminabatur: jer. 11: ego sicut agnus mansuetus etc.. De tertio, quia in nullo a justitia discessit: Psal. 144: fidelis dominus in omnibus verbis suis. Si autem ly propter designat causam finalem, sic est sensus: intende, prospere procede, et regna, idest ut facias veritatem.

Christus autem fecit veritatem dupliciter: scilicet implendo promissiones, et adimplendo figuras: Rom. 15: dico autem christum jesum ministrum fuisse circumcisionis ad confirmandas promissiones patrum: 2 Cor. 1: quotquot promissiones dei sunt in illo. Et iterum propter mansuetudinem derivandam in discipulos: Matth. 11: discite a me etc.. Item, regna, propter justitiam: joan. 5: pater omne judicium dedit filio deducet te mirabiliter dextera tua. Hic est modus determinati processus. Procede prospere.

Et quomodo? deducet te dextera tua. Et loquitur ad similitudinem bellicosi, qui si habet hostem contra se, dicitur sibi oportet quod manus tua faciat tibi viam, et sic bellando transibis; quasi dicat: procede, si manus tua dextera faciat tibi viam. Et hoc mirabiliter, quia omnes mirabuntur. Hieronymus habet: docebit te dextera tua, idest dum facies magnifica, manus tua ostendet te mirabilem. Tamen in alio Psalmo habetur, manus tua deducet te.

Sed dicendum quod littera ista non est contra illam, quia christus est deus et homo. Et ideo secundum quod est deus, eadem est dextera sua et patris. Et deduxit christum dextera sua mirabiliter in oppugnatione hostium: Exod. 15: dextera tua, domine, magnificata est in fortitudine, dextera tua, domine, percussit inimicum. Et in operatione miraculorum virtute suae divinitatis.

Unde paravit sibi viam in corde hominum: Psal. 117: dextera domini fecit virtutem. Et si consideremus viam, mirabilis est. Esther 13: valde enim mirabilis es domine. Item dicta est mirabilis: Psal. 138: mirabilia opera tua. Sagittae tuae acutae; quasi dicat: ideo parabit tibi viam, quia sagittae tuae sunt acutae. Et ponitur hic virtus armorum, et effectus eorum. Arma christi sunt sagittae, quae sunt verba christi, quae dicuntur sagittae propter tria. Primo, quia sagitta sua acumine usque ad cor penetrat: Oseae 2: ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus; ita verba christi: Heb. 4: vivus est sermo dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti. Item sagitta velociter movetur: Sap. 5: transitus vitae etc.. Sic verbum christi subito totum orbem implevit, quia fere per totum mundum ante destructionem jerusalem sermo christi fuit diffusus: Psal. 147: velociter currit sermo ejus.

Item sagitta ad remota attingit; sic etiam sermo christi: Ps. 18: in omnem terram exivit sonus eorum. Et sic sermo dei est gladius, inquantum vulneravit Judaeos, qui conversi sunt ad christum qui erat prope: propter quod dicitur, accingere gladio tuo: et est sagitta etiam inquantum ad remotos gentiles pervenit, et conversi sunt ad christum: Eph. 2: evangelizavit pacem vobis qui longe fuistis, et pacem his qui prope. Populi sub te cadent. Hic ponitur effectus verbi divini, qui est conversio populi ad deum: unde, populi etc. Idest omnes ad te current: Phil. 2: in nomine jesu omne genu flectatur etc.. Sed quid est quod addit, in corda inimicorum regis? hoc potest dupliciter intelligi.

Uno modo, ut conjungatur cum prima clausula hujus versus, populi sub te cadent, ut sit interpositio: et sic est sensus: sagittae tuae acutae intrant in corda inimicorum regis. Verba tua sunt sicut sagittae quae penetrant corda etc.. Et ex hoc populi sub te cadent. Alio modo, ut conjungatur cum hac, populi sub te cadent; et hoc in corda, vel in corde inimicorum regis, idest tui qui es rex. Quaedam enim subjiciuntur violenter, sicut modo subjiciuntur inimici. Et de hac subjectione dicit se non loqui, sed de voluntaria; et ideo dicit, in corda; quasi dicat secundum illa corda subjiciantur, secundum quae inimicabantur christo: Ps. 53: voluntarie sacrificabo tibi. Vel aliter, sagittae tuae acutae sunt, populi sub te cadent in corda inimicorum regis: populi dico, qui erant inimici regis, idest christi; quasi dicat: illi qui erant contra regem, scilicet christum, subjicientur ei. Et ad litteram sic factum est: quia gentiles qui conati sunt destruere fidem christi, nunc serviunt christo: isa. 55: ecce gentes quas nesciebas vocabis: Psal. 17: populus quem non cognovi servivit mihi.