PARTICULA III.

De septem viis quas collegit Rabbi Moyses, quibus probatur mundi aeternitas.

Tertio, Ponemus septem vias quas collegit Rabbi Moyses in secunda parte libri, qui dicitur Dux neutrorum, sive dubiorum quorumdam probantium mundi aeternitatem: et ponderabimus singulas quantum concludere possint.

Prima via est, quae dicta est per rationes Aristotelis positas in principio VIII Physicorum : et de illa jam satis expediti sumus.

Secunda via est, quae fundatur super illam, et est illa quam adduximus de Abubaker, quod scilicet quidquid est omnis factionis et mutationis et motus quae fiunt in materia, principium, non potest esse de principio aliquo: circularis motus caeli omnis factionis et mutationis et motus quae fiunt in materia, principium est, ut omnes philosophi dicunt: ergo non potest esse de principio, et per consequens non potest incepisse, sicut in rationibus Aristotelis probatum est. Et de hac via constat per antedicta, quod non probat motum non incepisse per creationem, sed quod non incepit per mutationem et motum, ut in primo articulo istius quaestionis sufficienter dictum est. Tertiam rationem inducit ad idem ex ratione temporis, ad hoc quod motus nec incepit, nec destruitur, et illa etiam jam in primo articulo istius quaestionis a nobis soluta est. Haec omnia Rabbi Moyses ponit m una via: quia fundantur super tres rationes quas ibidem inducit Aristoteles. In secunda via ponit id quod dicit Aristo- teles in fine primi Physicorum de materia, et est haec: Materia nec generatur, nec corrumpitur: nec incipit esse, nec desinit: si enim incipit esse, quidquid incipit esse, mutatur ad esse: quidquid mutatur ad esse, subjectam habet materiam: ergo materia est antequam sit materia, quod est impossibile. Eadem ratione probat, quod non desinit nec corrumpitur. Et hac via procedit sic: Res mundi sensibilis numquam separantur a materia, nec e converso materia ab ipsis: ergo quandoque fuit materia, et est, et erit, quandoque fuit et est et erit mundus sensibilis: sed sine initio fuit materia, et sine fine est et erit: ergo mundus sensibilis semper fuit sine initio, et sine fine semper est et erit. Et de hac via jam expediti sumus in tractatu de erroribus Aristotelis, quaestione de materia.

Tertia via est sumpta de natura caeli, cujus materia elongata est a generatione et corruptione: propter quod omnes antiqui convenerunt, quod caelum esset locus Dei: manente autem caelo numquam defuit motus ejus: manente motu numquam cessavit mundus producere animalia et plantas: substantia orbis et motus sine initio manserunt, et manent, et manebunt sine fine: ergo mundus sine initio mansit, manet, et manebit sine fine. Et per hanc viam etiam non probatur, nisi quod mundus per naturalem mutationem non incepit, nec per naturalem corruptionem desinet: et hoc verissimum est. Corpus enim caeleste tale est, quod non recipit impressiones peregrinas, et ideo non patitur ab aliquo corpore agente in ipsum passione abjiciente a substantia. Sed per hanc viam non probatur, quin possit dissolvi, sicut Plato dicit, scilicet per rectam rationem ejus qui condidit ipsum.

Quarta via est, quae in veritate Aristotelis non est, nec ex verbis ejus accipitur, sed Commentatoris et Graecorum scilicet quorumdam, ut Alexandri, et Themistii, et quorumdam Arabum, ut Averrois, et

Abubaker, et Alpharabii et aliorum. Et est haec, quod omne quod incipit esse, prius est in potentia quam in actu: omnis autem potentia in materia est subjecta privationi: si ergo caelum et motus caeli incipiunt esse, prius fuerunt in potentia quam in actu, et de potentia exiverunt ad actum: sed exitus de potentia ad actum, est motus: ergo ante primum motum caeli, qui principium omnis motus est, secundum naturam fuit motus, quod est impossibile. Et haec vita debilis est: non enim concludit, nisi in his quae fiunt secundum naturam. Nos autem dicimus, quod caelum et materia quatuor elementorum a principio universi esse quod est Deus, facta sunt per simplicem voluntatem et per creationem: quae ausic fiunt, antequam fiant in actu, non sunt in potentia nisi causae efficientis, et non materiae: aliter enim (sicut in praehabitis in quaestione de primo principio ostensum est) non esset primum principium universi esse, si praeexigeret materiam vel instrumentum: ens enim in potentia, ut in libro de Causis probatur, non est in potentia, nisi ad ens necesse, quod est solum principium primum, quod est principium universi esse, et quod solum facit esse debere in omnibus quae sunt.

Quinta via est debilis valde, et sumitur ex XI primae philosophiae, scilicet quod sit primum principium agens per intellectum et voluntatem, et quandoque agit et quandoque non agit: tunc de potentia agente fit actu agens: sed nihil educit de potentia ad actum seipsum: ergo habebit alium diviniorem se qui extrahat ipsum de potentia ad actum, Et haec via debilis est, ut diximus, et in quaestione de immutabilitate Dei improbata. Non enim sequitur, quod Deus aliter se habuerit quam prius, sed quaedam aliter se habeant ad ipsum, quam prius quae facta sunt ab ipso: voluntas enim ejus et intellectus immutabiliter ab aeterno sunt, ut hoc fiat nunc, et hoc nunc, ut unumquodque in suo tempore. Et est exemplum Augustini de sole, qui quaedam objecta sibi illuminat, quae ante non illuminavit: et tamen non sequitur, quod sol mutatus sit, vel aliter se habeat, quam prius, sed quaedam ad illuminationem suam aliter se habeant, quam prius. Sexta via est in qua multum gloriantur, quod omne agens per voluntatem et intellectum, si quandoque agens sit, et non semper, indiget altero duorum, scilicet aut removente impedimentum suae actionis cum velit agere, et non possit propter aliquod impedimentum suae actionis: aut expergefaciente sive excitante intellectum et voluntatem ejus, ut modo agat, cum ante non egerit. Et hoc probant, quia sic est in nobis agentibus per intellectum et voluntatem. Et ista via debilissima est: probatur enim XI primae philosophiae, quod intellectus Dei semper . est in actu, et quod, nihil accipit ab intelligibilibus, sed potius ipse est causa omnium intelligibilium. Et talis intellectus non potest habere impedimentum, quin agat quando vult: nec potest habere expergefaciens, cum ipse semper sit in actu, et nihil accipiat ab intelligibili: omne enim expergefaciens intellectum qui in potentia est, sicut in nobis, ab intelligibili est acceptum, sicut probat Aristoteles in III de Anima, cap. de movente, quod antequam fiat motus per voluntatem et appetitum, oportet quod fiat nuntium de appetibili ad quod movet: talis autem non est intellectus Dei, ut in XI primae philosophiae demonstratum est. Septima via est, quae sumitur ex XI primae philosophiae, et fundatur super quasdam propositiones ibidem probatas, scilicet quod ordo sive inclinatio motoris primi ad motum, est substantia sua, et voluntas sua: et ipsa substantia, sua est voluntas sua, et e converso: sicut ergo numquam defuit, nec deest, nec deerit ei substantia, ita nec voluntas mo-

vendi, nec ordo ad motum et mobile: ergo semper movit, movet, et movebit: sed ad motum sequitur mundum esse: ergo mundus semper fuit, est, et erit. Per hanc viam nihil concluditur: quia licet in Deo in quo nihil est nisi Deus, idem sint substantia, voluntas, et ordo ad motum: tamen modus significandi non est idem, nec connotata sunt eadem, nec subjecta voluntati subjecta sunt sub- stantiae, nec etiam ordini ad motum. Et si fiat tale argumentum: Substantia ab aeterno non defuit: et voluntas movendi vel causandi mundum est substantia: ergo voluntas movendi et causandi mundum ab aeterno non defuit. Incidit fallacia accidentis: eo quod putatur idem subjecto et accidenti inesse: et hoc non est necessarium.

QUAESTIO INCIDENS PRIMA.

Utrum probari possit, quod mundus sit aeternus, eo modo quo probatur a quibusdam ?

Deinde jam expeditis singulis quae de opinionibus Philosophorum de hac materia loquentium dicenda videbantur, disputanda est haec quaestio theologice, secundum quod disputat eam beatus Augustinus in libro II de Civitate Dei.

Et quaerimus duo. Utrum probari possit, quod mundus sit aeternus, eo modo quo probatur a quibusdam ?

Secundum, Utrum haec duo compossibilia sunt secundum intellectum, scilicet quod mundus a Deo factus sit, et tamen duratione hoc modo sit aeternus, quod duratio ejus initium non habuerit?

Ad primum objiciunt quidam sic: 1. Bonitas Dei causa efficiens est creationis mundi: sed ab aeterno est bonus: ergo ab aeterno creavit mundum.

2. Adhuc, Dionysius dicit, quod amor divinus exstasim facit, et non sinit eum esse solum. Dupliciter autem facit exstasim, ut ipse dicit Dionysius, ad generationem Filii et processionem Spiritus sancti, qui sicut divina lumina et divini flores ab aeterno pullulant ex eo I et ad creationem mundi: cum enim invidia longe relegata sit ab ipso, ut dicit Plato, voluit quod omnia participarent bonitate sua, prout unicuique possibile fuit, et nulli negavit commoda et utilia ad hoc pertinentia, per quae bonitate sua participare posset. Et hoc etiam dicit Boetius in libro quinto de Consolatione philosophiae. Et hic amor in Deo est ab aeterno: Ergo sicut ab aeterno fecit exstasim generationis Filii, et processionis Spiritus sancti: sic ab aeterno fecit exstasim creationis mundi.

3. Adhuc, Causa voluntaria perfecta efficitur ad opus tribus, scilicet si possit, si sciat, et si velit: Deus ab aeterno potuit, scivit, et voluit creare mundum: ergo ab aeterno creavit.

4. Adhuc, Mundus archetypus causa et exemplar est mundi sensibilis, ut dicit Plato, et concordant cum eo Sancti: mundus archetypus fuit ab aeterno: ergo mundus sensibilis fuit ab aeterno.

5. Adhuc, Deus ab aeterno aut voluit et potuit creare mundum: aut voluit, sed non potuit: aut potuit, sed non vo-

luit. Si primo modo voluit et potuit: ergo ab aeterno creavit. Si secundo modo, scilicet quod voluit, sed non potuit: tunc ab aeterno impotens fuit, quod blasphemia est dicere de Deo. Si tertio modo, scilicet quod potuit, sed noluit: sequitur tunc, quod invidus fuit, quod iterum est blasphemia in Deum. Haec objectio in simili casu, scilicet de generatione secundi filii, et tertii, et sic deinceps, fuit Eunomii haeretici contra Augustinum in libro XV de Trinitate .

6. Adhuc, Si bonitas Dei causa creationis mundi est, et nihil aliud, ut dicunt Sancti: et non ab aeterno creavit: tunc bonitas Dei ante fuit vacua, quam esset plena: quod magnum inconveniens videtur esse, quod exuberans bonitas in ultima et perfectissima plenitudine umquam vacua fuisse dicatur.

Solutio. Dicendum, quod duplices sunt causae agentes. Quaedam agunt per necessitatem naturae, ut calidum calefacit, et splendidum splendet: et illae statim ut sunt, non de necessitate producunt effectum, nisi materia sit praesens in quam agant: calidum enim non calefacit, nisi calefactibile sit praesens: et splendidum non illuminat, nisi illuminabile sit praesens. Unde etiam si daremus, quod Deus esset talis causa mundi (quod tamen non est verum) non sequeretur, quod si ipse ab aeterno est, effectus ejus (qui mundus est) ab aeterno esset: oporteret enim primo producere materiam, ex qua faceret mundum: et cum productio materiae de necessitate exigit tempus, eo quod ipsa temporalis est secundum totum suum esse, in quo tempore incipiat, fiat, et perficiatur, oportebat quod mora intercederet inter causam et causatum. Aliae causae sunt, quae a proposito agunt, ut dicit Aristoteles in II Physicorum, et illae dominium habent super suos actus et libertatem: et perfectio earum est quod secundum or- dinem et dispositionem sapientiae, et inclinationem bonitatis ad agendum secundum libertatem quam habent ad agendum quando volunt, et ubi volunt, et sicut volunt, convenienter et libere agant quidquid agunt. Libere autem dico, quando gratis et sine merito propter solam suam bonitatem agunt, ut scilicet ea quae efficiunt, sua bonitate perfruantur prout unicuique possibile est secundum facultatem et analogiam propriae naturae. Et talis causa. prima agens est Deus: et sub ipsa secunda causa agens est Angelus. Tertio loco est homo sapiens et bonus.

Si ergo quaeritur, Quare Deus tunc et non ante creavit mundum ?

Dicendum, quod secundum dispositionem sapientiae et ordinem ante creari non debuit.

Et est similis quaestio quae fit ab his qui dicunt, Quare Christus tantum incarnationem suam distulit? Ad quam respondet Apostolus, ad Galat, iv, 4: Ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum. Et vocat plenitudinem temporis, tempus praedefinitum a Deo trinitate.

Si autem quaeritur, Quare ante creare noluit ? Secundum Augustinum fatua est quaestio: voluntatis enim divinae causa quaerenda non est. Tamen ne sine responsione videamur esse,, dicimus, quod mundum ab aeterno et ante tempus a Deo creari non conveniebat secundum ordinem et dispositionem creantis.

Et plus dicimus, si quaeritur, Quare non conveniebat ante creari ab aeterno ? Dicimus, quod non potuit creari ab aeterno: et hoc in sequenti articulo quaestionis ostendemus.

Si autem quaeritur, Si possibile fuit Deo creare mundum ab aeterno? Dicimus, quod de potentia possibile fuit, sed non secundum, ordinem sapientiae et dispositionem, qua omnia ordinate facit Deus, et nihil in ordinatum relinquit, sicut, Sapient, viii, 1, dicitur: Attingit a

fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter. Et, in eodem, xi, 21: Sed omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti. Ubi dicit Augustinus, quod omnia disposuit in se numero, pondere, et mensura.

Et si sequimur dictum Anselmi, quod minimum de Deo inconveniens, est impossibile, tunc secundum hoc impossibile fuit Deo ab aeterno facere mundum, et sine temporis initio. Et si quaeritur, Quare inconveniens fuit? Antiqui assignaverunt causam, scilicet quod creatura in nullo debet parificari Deo: si autem non habuisset initium durationis et esse, in hoc parificaretur Deo, qui solus est sine initio secundum esse et durationem, eo quod ipse est principium universi esse. Ego autem dico, quod creatura ita fieri non potuit, ut sine initio esset durationis, et ab aeterno: et Deus non respicit quid ipse facere possit, eo quod propter indigentiam propriam non agit: sed potius quid secundum ordinem sapientiae et affectum sui amoris creaturae conveniens et commodum sit.

His habitis, facile est respondere ad objecta.

Ad trimum ergo dicendum, quod bonitas Dei causa sufficiens est creationis mundi finalis et movens efficientem: sed quia non movit nisi secundum ordinem sapientiae et dispositionem, ideo nihil producit nisi convenientissime et ordine congruentissimo, quo unumquodque produci potest: de convenientia autem creaturae est, quod non ab aeterno, nec sine initio temporis fiat, ut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod si amor sine ordine et dispositione sapientiae aliquando fuisset in Deo, tunc haberet locum quod objicitur: sed ille amor esset caecus, et inordinate faceret exstasim: talis autem amor numquam fuit in Deo. Unde licet ab aeterno fecerit exstasim ad generationem Filii, et processionem Spiritus sancti, propter identitatem naturae et essentiae, in qua generatur Filius, et procedit Spiritus sanctus: ta- men non ab aeterno debuit facere exstasim ad creationem mundi, propter causas quae dictae sunt.

Ad aliud dicendum, quod ab aeterno potuit, et scivit, et voluit: si potentia, scientia, et voluntas referantur ad Deum scientem, volentem, et potentem: quia nihil est in Deo, quod aeternum non sit. Si autem scientia, potentia, et voluntas referantur ad subjecta, hoc est, ad ea quae potest, scit, et vult, non est verum de potentia ordinata, et de scientia disponente et ordinante, et voluntate creationis actum eliciente: tunc enim de potentia ordinata potuit, tunc et de scientia disponente disposuit, et de voluntate eliciente actum voluit tunc, quando creavit et non ante: et hoc est propter causas quae dicta sunt.

Ad aliud dicendum, quod hoc nihil penitus valet: mundus enim archetypus est a proposito secundum ordinem sapientiae agentis: nec potentia utitur, nisi secundum ordinem et dispositionem sapientiae: et ideo non agit nisi quod conveniens est, et quando conveniens est, et ubi, et sicut conveniens est: conveniens autem non fuit, quod ab aeterno produceret mundum, ut patet ex antedictis.

Ad aliud dicendum, quod Deus ab aeterno et potuit et voluit creare mundum. Sed haec locutio duplex est: eo quod haec determinatio ab aeterno, potest determinare haec verba, potuit et voluit : et sic composita est, et vera. Vel potest determinare hoc verbum, creare: et sic divisa est, et falsa: et nullo sensu procedit divisio: et ideo conclusio falsa est, et non sequitur. Non enim sequitur, si ab aeterno voluit, et non ab aeterno creavit, quod impotens sit: non enim impotens est, qui inconvenientia non facit: sed, ut dicit Anselmus, qui inconvenientia potest facere, impotens est si facit ea: quia quanto plus potest inconvenientia facere et facit, tanto plus adversitas et perversitas possunt in ipsum. Nec sequitur, si ab aeterno potuit, et non ab aeterno voluit ut ab aeterno fieret, sed

voluit ut congruo tempore fieret, quod invidus fuerit: sed fuit ordinatissimae voluntatis propter causas quae dictae sunt.

Ad ultimum dicendum, quod bonitas Dei numquam vacua fuit, sed semper exuberans ab aeterno, tam in generatione Filii, quam in processione Spiritus sancti, et praedestinatione sanctorum in gratia et gloria: sed non semper fuit exuberans in creatione mundi: et hoc est ideo, quia in effectu non exuberat nisi secundum ordinem et dispositionem sapientiae, ne inconvenienter aliquid agat: hoc enim non esset bonitatis, sed inordinationis. Inconveniens autem fuisset, ab aeterno creari mundum, propter antedictas causas.

QUAESTIO INCIDENS SECUNDA.

Utrum haec duo compossibilia sint secundum intellectum, scilicet quod mundus a Deo sit factus, et tamen duratione hoc modo

sit aeternus, quia duratio ejus initium non habuerit ?

Secundo quaeritur, Utram haec duo compossibilia sint secundum intellectum, scilicet quod mundus a Deo sit factus: et tamen duratione hoc modo sit aeternus, quod duratio ejus initium non habuerit ?

Et ad hoc objicitur:

i. Secundum determinata a Boetio et Platone, Deus nulli negat commoda ad bonitatis suae participationem: et omnia facit convenientissimo modo quo fieri possunt: et ideo etiam gradus distinguuntur in entibus: ergo temporale facit temporaliter: Sed omne illud quod totum esse suum, nosse, et posse in uno esse simplici non possidet, sed per vices accipit, et uno tempore habet, quod alio tempore non habet, aliquo modo temporale est: hoc igitur nec in aeterno, nec ab aeterno (nisi ab praepositio notet ordinem) fieri non potest secundum convenientiam naturae suae: omnis autem creatura tale habet esse: ergo nulla creatura sive sit spiritualis, sive corporalis, nec in aeterno, nec ab aeterno fieri potuit, nisi sicut dictum est, praepositio ab ordinem notet, qualis est ordo temporis ad aeternitatem.

2. Adhuc, Dicit Augustinus in libro VIII super Genesim ad litteram , et ponitur in libro I Sententiarum, distinct. XXXVII, cap. Cumque divina : quod Deus movet creaturam spiritualem per tempus, creaturam autem corporalem per tempus et locum: sed nihil movet Deus per tempus, nisi quod aliquo modo temporale est.

Si enim dicatur, quod in actibus intelligentiae et affectionis, quae simul non sunt in Angelis, sed per vices, creatura spiritualis movetur per tempus tantum. Contra hoc est, quod nullus intellectus capit, quod actus numeretur per vices et moveatur, quin potentia agens a qua egreditur actus, et cui ipse actus substantialis est, sicut intelligere substan-

tiale est intellectui, et velle substantiale voluntati: nullus, inquam, intellectus capit, quod actu tali numerato per vices, et distenso per tempus, potentia a qua egreditur actus, non numeretur per vices, et per tempus non distendatur: ita quod in uno tempore praesenti totum esse suum possideat. Et cum radicetur potentia in essentia, impossibile est intelligere, quin esse substantiale secundum quod est in potentiis? quae sunt naturales potentiae ipsius, per tempus extendatur in illis: potentiae enim tales omnes consequuntur esse per naturam, et sunt substantiales ipsi essentiae, secundum quod substantiale dicitur, quod non derelinquit substantiam per naturam et per esse radicatum in illa. Ergo tale temporale est, et simul esse suum non habet in uno: nec igitur ab aeterno fieri potuit convenienter.

3. Adhuc, Omne fieri quod non extenditur in infinitum, initium habet et finem: omnis creaturae creari, ex parte creaturae fieri est non extensum in infinitum: ergo initium habet quo incipit, et finem quo desinit: ergo quadam mensura finita mensuratur, ita quod dicitur momentaneum, vel horarium, vel diurnum, et sic de aliis: ergo quamvis creator infinitae potentiae sit, et possit in momento producere quidquid vult, tamen ex parte creaturae necesse est quod fieri illud tempore mensuretur: ergo temporale est et in tempore. Dicit enim Aristoteles in IV Physicorum, quod " in tempore esse, est quadam parte temporis mensurari. "

4. Adhuc, Solius Dei est proprium, ut dicit Boetius in libro V de Consolatione philosophiae, in uno simplici nunc aeternitatis praesenti semper totum esse, nosse, et posse suum possidere: ergo hoc nulli convenit creaturae: nulla ergo creatura totum esse, nosse, et posse in uno simplici nunc possidet: sed immediate ex opposito dividuntur, in uno simplici nunc esse possidere, vel in nunc non simplici neque stante, sed movente sese per tempus, esse accipere: ergo sic accipere esse in nunc non stante, sed sese movente, convenit omni creaturae: nulla ergo creatura ab aeterno, vel in aeterno fieri potuit, sed in nunc temporis.

5. Adhuc, Sancti dicunt super principium Genesis, quatuor esse coaequaeva, et simul facta, scilicet caelum, materiam quatuor elementorum, et angelicam naturam, et tempus. Nec esset ratio quare tempus coaequaevum esset creatum, et ratione primi sui nunc, quod substantia ipsius est, tempus inciperet cum creatura, si extra nunc temporis aliqua creatura fieri posset: quidquid autem initio temporis fit, ab initio sine principio et sine initio esse non potest: contra intellectum ergo creaturae est, quod creata sit, et sine initio temporis.

Si forte dicat aliquis, quod creatura secundum esse creata est et principium habet, sed duratione infinita est et sine initio, sicut dicit Augustinus, quod vestigium pedis in pulvere causatur quidem, et principiatur a pede, et esset aeternum si pes in pulvere esset aeternus. Similiter instant quidam de sole, qui ex se emittit radium, cujus causa et principium est, et esset radius aeternus si sol esset aeternus. Et sic volunt dicere, quod cum Deus sufficiens causa mundi, aeternus sit et sine initio durationis, mundus creatus ab ipso, licet secundum esse causaliter creatus sit, tamen duratione Deo potest esse coaeternus et sine initio esse durationis. Sic dicere est dicere ea quae homo non potest intelligere: non enim intelligibile est, quod esse alicujus rei initium habeat temporis, et proprietas consequens esse ejusdem temporis non habeat initium: cum non possit intelligi, quod proprietas in definitione et intellectu suo non claudat subjectum secundum incipere et perficere et desinere: aliter enim non valeret ars demonstrativa Aristotelis in primo Posteriorum, ubi dicit, quod secundus modus dicendi per se est, quando subjectum po-

nitur in definitione praedicati, nec negari potest, quin duratio propria proprietas sit uniuscujusque esse quod durat.

6. Adhuc, Constat, quod creatura sit ex nihilo, hoc est, post nihil, ut dicunt Sancti: ita quod negatio quae est nihil, neget totum quod de creaturi potest esse antequam fiat: sed constat, quod duratio aliquid est de esse creaturae: ergo duratio non potest intelligi extendi in praeteritum, nec ultra nunc inceptionis creaturae, creatura enim sic fieret ex aliquo, non ex nihilo. Constat enim, quod praeposisitio ex, cum dicitur, creatura fit ex nihilo, non notat aliquod principium materiale essentiale, quod materiale sit seu formale, sed simplicem ordinem tantum, hoc est, post nihil.

Et licet haec certissime probata sint, tamen sunt qui dicunt, quod cum dicitur, Creatura fit ex nihilo, nihil praecedit creaturam natura, non ordine durationis: quia scilicet creator in creando non indiguit aliquo, cum ipse sit principium universi esse: quod probatum est in praehabitis, quaestione de principio universi esse . Sed hoc dictum mirabile est: illud enim praecedit natura, quod aliquid est de principiis naturalibus rei, et quod in sequenti est actu et intellectu, et est in primo modo dicendi per se quando praedicatur de ipso, secundum doctrinam Aristotelis in primo Posteriorum. Cujus autem natura vel naturale principium nihil sit, nullus umquam intelligere potuit. Unde constat, quod cum dicitur, creatura fit ex nihilo, praepositio ex notat ordinem durationis ejus quod est nihil ad creaturam, ita quod nihil fuit privativum omnis esse creaturae et durationis ejus.

Et hoc simpliciter concedendum est, et est finis nostrae intentionis in hac quaestione, cum probata sit veritas, et exclusus omnis error.