COMMENTARIUS.

(t) De fructibus dico. Hic, quod fecerat de beatitudinibus et donis, facit etiam de fructibus, eos ad virtutes revocando, qui vel actus sunt, vel principia actuum. De his autem fructibus mentionem facit Apostolus ad Galatas 5. ubi postquam dixerat quod caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem, ut cognosceretur quis superior esset, et quid cuique tribuendum, recenset opera carnis, et fructus Spiritus ad numerum duodenarium his verbis: Fructus autem Spiritus est charitas, gaudium, pax,

patientia, longanimitas, bonitas, benignitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. Circa haec imprimis advertendum, non esse necesse, ut hic omnes fructus Spiritus in particulari assignaverit Apostolus, sicut nec omnia opera mala carnis assignavit ; unde ipsemet addidit operibus carnis enumeratis, et his similia, quae etiam verba referri possunt similiter ad fructus Spiritus. Deinde advertendum opera bona haec provenientia a Spiritu bono vocari fructus, quia solent germinare et pullulare ex arbore, seu agro cordis nostri, quando seminatur in eo gratia adoptionis quae Job. 3. dicitur semen : Omnis qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet; unde et justus comparatur arbori Psalm. 1. et erit tanquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo.

Controvertitur autem, an per fructus hic significentur actus, an habitus. Communior sententia recentiorum videtur esse quod sint actus, loquendo de iis, quae non significant delectationes, aut passiones sequentes actum. Sed quantum ad propositum nostrum principale, et mentem etiam Scoti, perinde est quid dicatur, et non desunt congruitates pro et contra ; pro enim facit quod Apostolus hic opponat fructus operibus carnis, ergo ut opera non significant per se primo habitus, idem dicendum de fructibus. Contra vero facit, quod nomina hic posita, absolute et simpliciter prolata denotent potius habitum quam actum: unde qui dormiret, posset optime vocari castus, mansuetus, longanimis, bonus, et modo haberent virtutem habitualem castitatis, mansuetudinis, etc. Sed ut dixi perinde est, quid teneatur, sufficit enim nobis quod in quocumque ponantur, sive in actibus, sive in habitibus, sive etiam in delectationibus consequentibus actus, non dicant nec habitus, nec actus distinctos ab actibus ac habitibus donorum ac virtutum, quod jam communiter tenetur etiam a Thomistis et recentioribus.

Unde restat explicare singulos fructus, quamvis enim nec hoc etiam ad intentum principale requiratur, quia quomodocumque explicentur, non debent distingui a donis ac virtutibus, sicut nec beatitudines, tamen quia Doctor id facit, conformabimus nos ipsi.

Itaque per charitatem intelligi debet ipsamet virtus Theologica sic dicta, nihil enim aliud potius, et nihil impedit quominus ipsa suo nomine significetur, praesertim cum nihil magis arguat Spiritum adoptionis, in quo clamamus Abba, Pater, quam ipsa. Et si quaeratur quomodo charitas possit esse fructus Spiritus, cum ipsamet sit Spiritus, quo formaliter adoptamur, respondeo, si loquamur de charitate actuali, non esse difficultatem, quia ipse procedere solet ab habituali, per quam sic adoptamur: si vero loquamur de habituali, non est necesse ut dicatur esse fructus Spiritus alterius intrinseci, et inhaerentis habitualiter, sed sufficit quod sit fructus Spiritus sancti, et gratiae actualis, per quam disponimur ad ipsam: deinde ipsamet quoad augmentum potest dici fructus sui ipsius, quoad primum gradum, qui communicatur nobis absque merito de condigno, quatenus ille primus gradus concurrit ad meritum, quo de condigno meremur illud augmentum.

Charitati subjungitur merito Gaudium, quod putat Doctor esse delectationem sequentem in voluntate actum ; et licet non significet actum, tamen ad nullum potius debet sequi, quam ad actum charitatis, qui omnium est perfectissimus, et post quam propterea verisimiliter gaudium numerabatur, ut significaretur, de eo gaudio potissimum agi quod sequitur ad charitatem, quod sine dubio diversissimae rationis est ab eo quod concicipiunt peccatores et imperfectiores etiam justi ex rebus mundanis.

Tertius fructus est Pax. Hanc dicit S. Thomas esse perfectionem gaudii Scotus vero esse illam delectationem, . quae oritur ex securitate habendi objectum amatum, et adhaerendi ipsi; et fortassis non dissentiunt in re, nam per hanc delectationem posset intelligere D. Thomas complementum gaudii, quod certe nunquam potest esse tam completum sine hac securitate, quam cum ea, ut patet experientia. Advertendum autem hic, quod haec securitas non possit esse perfecta in hac vita absque speciali revelatione ; potest tamen esse quaedam moralis securitas ex probabilibus quibusdam conjecturis, major et minor secundum statum cujusque, et gratiam particularem Dei, qui saepe imperfectionibus majorem dat hujusmodi securitatem quam perfectioribus.

Alio modo posset intelligi Scotus de hac pace, nimirum quod velit eam consistere in securitate et tranquillitate mentis, orta ex eo quod possit adhaerere bono, et fugere malum absque repugnantia magna passionum moleste afficientium et incitanlium ad malum, et quandoque superantium, et per hanc etiam quietem completur mirabiliter gaudium hujus vitae, quod in altera tantum est futurum plenum.

Quartus fructus est Patientia, quae est, ut supra diximus, perfectissima ( species fortitudinis, et sub cujus propterea nomine virtus cardinalis fortitudinis denotatur esse fructus Spiritus ipsi attribuendus.

Quintus fructus est Longanimitas, per quam optime intelligit Doctor, qua expectamus vitam aeternam, et alia auxilia divina tempore opportuno. Ducit autem rationem hujus explicationis ex eo, quod Patriarchae veleris Testamenti, quibus revelabatur futurus aliquando Messias, dicantur longanimes in spe, qua avide desideraverunt, et expectaverunt longissimo tempore ejus adventum, ex quo desiderio eorum oriebantur isti affectus: Utinam disrumperes caelos, et descenderes; emitte Agnum Domine dominatorem terrae. Rorate caeli desuper et nubes pluant justum, etc. Praeterea insinuat Doctor confirmationem ejusdem explicationis ex etymologia nominis Longanimis, quod dicit derivatum esse ex animosa in longum expectatione, ut idem sit longanimis, ac in longum animose expectans. Potest ad hoc reduci S. Thomas, dum dicit ad longanimitatem pertinere, ut quis non perturbetur dilatione bonorum.

Sextus fructus est Bonitas, per quam intelligit Doctor partem illam seu specicm justitiae, quae dicitur misericordia. Secundum omnes quidem significat affectum benefaciendi proximo, sed ex pluribus speciebus virtutum, quibus benefacit quis proximo, maluit Doctor eam reducere ad misericordiam, quae maxime indicat Spiritum

Christi et Dei, cujus misericordia est super omnia opera ejus.

Septimus fructus est Benignitas. Hanc ait S. Thomas esse dispositionem mentis, per quam in effectu communicat bonum proximo, quod per bonitatem affectu communicabat, sed certe eadem dispositio sufficit ad affectum et effectum communicationis boni, quod in effectu numquam communicatur bene aut fructuose, nisi adsit affectus ipsum communicandi, et semper communiter actu quoties adest affectus efficax, et possibilitas communicationis.

Cornelius a Lapide intelligit per benignitatem, suavem et dulcem modum conversandi cum proximo, tum loquendo ac respondendo, tum etiam benefaciendo. D Scotus vero intelligit per eam amicitiam, qua quis se ipsum communicat proximo, quae est altera species justitiae, et quidem, vel perfectissima, vel ex perfectissimis, atque adeo omitti non debuit, ubi plures justitiae partes enumerabantur. Ducit autem etymologiam hujus nominis satis ad vocem apto a bona igneitate,per quod significari videtur fervens, et accensus affectus, qualis nulli virtuti inter morales non Theologicas, magis convenit quam amicitiae, ut patet.

Octavus est Mansuetudo. Per hanc . ait S. Thomas mentem disponi ad proximum per tolerantiam malorum, sed hoc fit per patientiam ; unde ut virtus aliqua distincta a reliquis significetur, Scotus per eam intelligit vel alteram speciem principalem justitiae communem dominationi et subiectioni debitae, aut comprehendentem utramque, quam supra significatam dixit in illa beatitudine Beati Pacifici ;

vel certe obedientiam perfectam, qua quis exequitur injuncta sine murmure, qui enim ita facit, mansuetus dicilur. Nec videtur in omnibus universaliter mitem et mansuetum quem reddi per unam aliquam virtutem, sed per plures, ut per obedientiam in exequendis injunctis ; per dominationem rectam in imperando debito modo ; per patientiam in sufferendis malis absque vindictae desiderio, etc. Et haec est ratio cur Scotus non tribuit mansuetudini hic positae, per quam aliqua una virtus verisimilius intelligi debet hujusmodi universalem effectum, ut facit Cornelius a Lapide.

Nonus est Fides. Per hanc intelligit

S. Thomas fidelitatem, qua quis est verax et stabilis in promissis, et ita etiam tenet Cornelius a Lapide, et secundum ipsum Anselmus. Idem Cornelius aliter probabile putat per eam intelligi credulitatem, qua quis est facilis ad credendum aliis, et noa suspiciosus, juxta illud : Charitas omnia credit.

Verum cum charitas, quae est virtus Theologica, inter hos fructus enumeretur secundum omnes, et maximus fructus Spiritus sit fides Theologica, et sine comparatione magis necessarius, quam fides ulla alia ex his, omnino melius exponitur fides hoc loco, fides Theologica, cum Hieronymo ei Scoto. Nec obstat quod opponit Gornelius fidem hanc esse initium Spiritus, non fructum ; nam si de fide actuali prima, qua disponitur adultus ad primam justificationem loquamur, illa non debet esse fructus Spiritus intrinsece sanctificantis, sed sufficit quod sit fructus gratiae actualis, et Spiritus sancti. Et certe ipsa quod est modestiae. Confirmatur, quia hic ubi enumerantur caeterae omnes virtutes morales intellectivae et appetitivae, non debuit omitti prudentia ; nullibi autem convenientius intelligi potest, quam sub nomine modestiae.

Undecimus fructus est Continentia, et duodecimus Castitas. Per Continentiam aliqui intelligunt abstinentiam in licitis, ut distinguant eam a castitate, qua abstinetur ab illicitis. Alii dicuntper Continentiam intelligi illam virtutem, quae resistit illicitis motibus, et per castitatem eam quae superat eosdem. Alii per continentiam intelligunt generalem virtutem, seu potius complexionem omnium virtutum, quibus resistimus mulis, ab iis patrandis abstinendo, et per castitatem virtutem moderantem delectationes venereas.

Scotus clare et breviter dicit pen hos duos fructus vel intelligi duas species temperantiae, quae debuit numerari inter fructus, non minus quam caeterae virtutes morales cardinales, vel unam tantum speciem. Si primum dicatur, per continentiam intelligenda est virtus moderans alia delectabilia praeter venerea. Si teneatur vero secundum, dicendum est quod eadem virtus respiciens delectationes venereas possit considerari secundum gradum perfectum et imperfectum, et primo modo vocari continentia, secundo castitas ; et hic dicendi modus convenit cum secundo aliorum praemisso, qui est expresse Anselmi.

(u) Sic igitur patet, etc. Ex reductione particulari omnium Beatitudinum, donorum ac fructuum ad virtutes Theologicas ac morales, concludit hic illud quod praemiserat, et principaliter intendit in hac quaestione, nimirum sufficienter viatorem habitualiter ac actualiter perfici per habitus earumdem virtutum in genere ac specie, eorumque actus nec esse principium aliquod experientiae rationis aut auctoritatis ; unde colligantur aliqui alii habitus, aut actus ab illis distincti, et speciatim id non esse dicendum de beatitudinibus, donis ac fructibus, de quibus id asserit S. Thomas cum suis et multis recentioribus.

Nec refert quod plures beatitudines enumerentur quam dona, et plures fructus quam beatitudines ; hoc enim . non oritur ex eo, quod aliquae virtu-, tes reperiantur, aut numerentur inter beatitudines ac fructus, quae non comprehendantur sub virtutibus expressis inter dona, sed quod explicite aliquae species virtutum ponantur inter beatitudines, quae non ponuntur explicite inter dona, et aliquae species explicitae ponantur inter fructus, quae explicitae non ponuntur inter beatitudines, et denique e converso aliquae species explicitae ponantur inter dona, quae non ponuntur explicite inter beatitudines.

Quod si ex diverso illo numero beatitudinum, donorum ac fructuum in Scriptura assignato bene arguerentur diversi habitus illorum, verbi gratia, si ex eo quod enumeret septem dona Isaias cap. 11. et octo beatitudines Matthaeus cap. 5. colligeretur alios habitus distinctos enumerari hic et ibi ; profecto nulla est ratio cur istae novem gratiae gratis datae, de quibus Paulus agit 1. Corinth. 12. non significarent actus aut habitus distinctos ab illis septem, de quibus facit mentionem Petrus cap. 1. 2. Epist. suae, quod non concedunt adversarii. itaque certum est Scripturam diversis locis eadem significare nunc expressius, nunc minus expresse, nunc in illis speciebus, nunc in illis aliis, Id quod ulterius patet ex eo quod ex octo his beatitudinibus, quas enumeravit Matthaeus, Lucas posuerit tantum quatuor ; sed ut bene Ambrosius: in illis octo istae quatuor sunt, et in quatuor istis illae octo, hic enim qua-Utor velint virtutes amplexus est cardinales, ille in illis octo mysticum numerum reservavit. Sed nec adversarii Thomistae, possunt hanc diversam numerationem urgere, quin sibi ipsis officiant, cum concedant octo beatitudines, et duodecim fructus non significare diversos actus aut habitus, ab actibus et habitibus donorum ac virtutum, ut expresse fatetur Suarez.

(x) Ad argumentum in oppositum, etc. Unico argumento pro parte negativa , quae rejecta est in initio quaestionis, ex diversitate numeri virtutum, donorum, beatitudinum ac fructuum, et diversitate etiam numeratorum ducto, respondet ex dictis: numerata in omnibus esse eadem, in sensu nimirum explicato, quatenus nulli alii habitus aut actus, nisi habitus et actus virtutum, vel secundum conceptum genericum, vel secundum conceptum specificum, aliquem sub conceptu illo generico comprehensum, inter dona, beatitudines ac fructus numerantur. Unde in forma concedo antecedens pro prima parte, et distinguo ipsum pro secunda : numerata non sunt eadem ita ut aliquod sit numeratum inter beatitudines, dona ac fructus, quod non sit unum ex cardinalibus virtutibus, vel ex contentis sub illis, nego, ita ut aliquid sit numeratum inter illa, quod non sit expresse una ex illis quatuor, sed aliquid contentum sub illis, concedo et nego consequentiam.

(y) Ad illud Philosophi, etc. Respondet hic ad confirmationem adductam in principio quaestionis in favorem sententiae Henrici, quae etiam communiter urgeri solet, et est haec : Secundum Philosophum 7. Ethic. cap. 1. datur virtus quaedam heroica et extraordinaria, distincta a virtutibus ordinariis ; ergo virtutes ordinariae morales non tam sufficienter perficiunt hominem, quia ponendae sint aliae. Confirmatur primo, quia alia virtus heroica secundum eumdem Philosophum opponitur vitio bestialitatis ; sed hoc vitium est distinctae speciei ab aliis vitiis,ergo illa virtus dicenda est esse distinctae speciei ab aliis=virtutibus ordinariis ; sed. si hoc concedatur semel, cum sit tanta ratio distinguendi dona a virtutibus, ac illam a caeteris virtutibus, ergo omnino distinguenda erunt. Confirmatur secundo, quia videtur quod illae virtutes, quas ipse vocavit heroicas, sunt ipsamet dona Spiritus, quamvis enim Philosophus non cognovit illas fuisse dona Spiritus, tamen poterat cognoscere ex modo agendi aliquorum aliorum, vel suo, quod agebant modo extraordinario et heroico : et 7. moral. ad Eudemum fatetur expresse impelli quosdam divino instinctu ad agendum, dicitque tales non debere consulere rationem humanam : principium enim, inquit, habent intellectu et voluntate praestantius.

Respondetur, distinguendo antecedens : distincta specie, nego antecedens ; distincta secundum excessum in perfectione, intra tamen eamdem speciem, concedo antecedens, et similiter distinguo consequens. Quod autem haec responsio sit ad mentem Philosophi, patet, quia ille in qualibet virtute ponit quatuor gradus, omnes intra eamdem speciem, virtutem secundum primum gradum vocat perseverantiam ; secundum secundum continentiam; secundum tertium, temperantiam ; secundum quartum, heroicam, et hic quartus gradus est perfectissimus, quem potest virtus habere, ac rarissime acquiritur. Unde qui eum acquirunt, extraordinario modo agere solent, et propterea secundum metaphoram, vel accommodationem quamdam, possunt et solent dici divino et suprahumano modo agere.

Ad confirmationem, duplicem dat responsionem, et juxta primam negari posset minor, quia distinctio bestialitatis a caeteris vitiis posset esse secundum intensiorem malitiae gradum intra eamdem speciem, sicut jam dictum est de distinctione virtutis heroicae ab ordinaria. Secundum alteram responsionem neganda est consequentia, quia quandoquidem malum contingat ex multis capitibus, seu ex quocumque defectu sive objecti, sive finis, sive ullius circumstantiae, et bonum non nisi ex integra causa, possunt plura vitia esse opposita eidem virtuti. Unde non sequitur, bestialitas est distinctae speciei a vitio, cui opponitur virtus ordinaria : ergo et virtus heroica opposita bestialitati est distinctae speciei a virtute communi, quia antecedens posset esse verum, quamvis solum distinguerentur secundum magis et minus perfectum ; imo antecedens posset esse verum sine ulla distinctione utriusque virtutis, quia ex eo quod avaritia sit vitium oppositum prodigalitati, non sequitur quod virtus opposita avaritiae sit distinctae speciei a virtute opposita prodigalitati ; nam eadem virtus liberalitatis utrique vitio opponitur, et sane eodem modo eadem virtus castitatis opponitur bestialitati et luxuriae, sive haec sint vitia distincta, sive non.

Confirmatur lotum hoc, ostendendo hoc de bestialitate nihil facere ad propositum ; non potest esse dubium quin possit quis, saltem mediante gratia Dei, quae ad omne bonum requiritur, resistere bestialitati modo ordinario, absque aliquo instinctu extraordinario et insolito Spiritus sancti. Imo videtur quod facilius possit resistere quis bestialitati, quam aliis speciebus luxuriae, quia minus tentantur homines, ut patet experientia ad illam, quam ad alias illas species ; ergo si saepius hoc fecisset, acquireret habitum humanum et ordinarium, ac acquisitum ad id faciendum, sive ille esset distinctae rationis a caeteris habitibus acquisitis, quibus resisteret aliis malis, sive non (perinde est hoc ad propositum); ergo aliquis habitus acquisitus potest opponi bestialitati, et consequenter non requiritur aliquis habitus extraordinarius et supranaturalis, ac distinctae speciei ab omnibus acquisitis, qui opponatur ipsi, nec sequitur ex eo quod virtus heroica opponatur bestialitati, quod distinguatur ab omnibus acquisitis virtutibus, quandoquidem, ut jam dixi, aliqua acquisita virtus absque controversia possit esse opposita bestialitati eidem. Ex quibus potest responderi tertio ad confirmationem eamdem, distinguendo majorem :virtus heroica sola opponitur bestialitati, ita ut nulla alia virtus opponatur ipsi praeter ipsam, nego majorem ; opponitur ipsi, sed non sola, concedo majorem, et concessa minori, nego consequentiam.

Ad secundam confirmationem, concedo totum ; non enim facit contra nos, sed potius pro nobis, quia cum virtus heroica non distinguatur specie ab ordinariis, si dona coincidant cum virtutibus heroicis, sequitur quod intendimus, non distingui dona a virtutibus. In rei tamen veritate, non est necesse ut soli illi, qui agunt ex particulari instinctu Dei, et praeter rationem, quantum ad regulas ordinarias agendi, agant per virtutem heroicam, quae salvari potest absque tali particulari instinctu.

Praeter haec objiciunt primo recentiores, et speciatim Valentia disp. 5. quaest. 8. part. I . Dona haec vocantur Spiritus, et dicuntur requiescere supra justos ; ergo particulariter referenda sunt ad Spiritum sanctum, et sunt habitus permanentes, et consequenter distinguuntur a virtutibus. Respondeo, distinguendo secundum consequens, quantum ad hoc quod dicant gradum perfectiorem intra eamdem speciem, aut quod appellata da sint dona, quaetenus concurrunt ad actus quosdam principaliores, et insignes ac heroicos, concedo consequentiam : distinguuntur a virtutibus specie, nego consequentiam.

Objicies secundo, Cyrillus Alexandr. 2. in Isaiam, explicans illum locum, ex quo desumuntur dona, dicit: In hoc germine ex stirpe Jesse acquisitarum ait spiritum multis virtutibus, ac

viribus potiendum, ubi nomine virium haec dona praeter virtutes significat secundum Valentiam. Respondeo hunc locum esse potius pro nobis, nam expresse dicit Cyrillus quod Propheta intelligat virtutes per Spiritum sanctum communicandas nobis ; quod debet necessario intelligi vel de virtutibus, a quibus distinguunt adversarii dona, vel de aliis virtutibus coincidentibus cum donis. Si dicatur primum, ut dicere videtur Valentia, ergo ex illo loco Isaiae non magis attribuuntur dona Spiritui sancto, quam virtutes, a quibus distinguuntur, et consequenter ex attributione donorum ad Spiritum sanctum, non potest colligi eorum distinctio a virtutibus. Deinde secundum adversarios, communiter ex illo loco Isaiae colligitur communicatio donorum, et non virtutum ; ergo pervirtutes non intelligit Cyrillus eas, quae distinguuntur a donis et viribus, ut ait Valentia ; alias exponit Isaiam aliter quam adversarii volunt.

Confirmatur hoc, quia secundum adversarios non intelligitur apud Isaiam ibi per spiritum fortitudinis virtus fortitudinis, sed alia aliqua fortitudo distinctae rationis ; at hoc esset falsum secundum Cyrillum, si intelligeret per virtutes eas, quae sunt morales et distinctae a donis, et per vires ipsa dona.

Quod si propter haec, aut alia dicatur secundum, nempe Cyrillum intelligere per virtutes eo loci ipsamet dona : ergo Cyrillus vocat dona virtutes, et consequenter potius ex ipso habetur quod dona non distinguantur a virtutibus quam oppositum, praesertim cum non insinuet, vel leviter, quod accipiat ibi nomen virtutis, nisi eo modo quo communiter accipitur de virtutibus proprie dictis, hoc est, Theologicis ac moralibus. nec ulla sit ratio unde dicatur loqui de virtutibus distinctae rationis.

Respondeo secundo, admittendo quod per virtutes intelligat morales, et per vires dona, sed negando tamen quod inde sequatur virtutes et dona specie distingui, quia idem habitus secundum gradum tantae vel tantae perfectionis posset vocari virtus, et secundum ulteriorem gradum posset vocari vis et donum sine illa distinctione specifica, ut patet.

Objicies tertio, Chrysostomus hom. de sancto et adorando Spiritu, tom. 3. Si, inquit, quis accipit virtutem a Spiritu sancto, ut credat promissioni bonorum, quae dantur in futuro saeculo, ille promissionis donum accipit, et ubi dona spiritus vocantur spiritus, quando habet donum charitatis, dicitur quod habeat spiritum charitatis.

Respondeo hunc locum etiam manifeste favere nobis, nullo modo adversariis, nam hoc ipsum, quod dicit Chrysostomus, est quod nos dicimus virtutem fidei esse donum ac spiritum fidei, et virtutem charitatis esse donum ac spiritum charitatis ; unde miror cur hunc locum pro se adduxerit Valentia. Deinde hic idem locus valde confirmat expositionem donorum, quam dat Scotus, nam ex hoc loco habetur quod detur donum Spiritus sancti unum, quod sit fides, alterum quod sit charitas ; sed secundum nullam aliam expositionem praeter nostram, et Scoti, hoc habetur, ut patet ex dictis.

Objicies quarto, Gregorius lib. 1. moral. cap. 12. distinguit septem dona Spiritus a tribus virtutibus Theologicis, quas ait significari per tres filios

Job ; dona vero per septem ejusdem filias, et ex omnibus conficit denarium numerum. Neque enim, inquit, ad denarium numerum septem filii perveniunt, nisi in fide, spe, et charitate fuerit omne quod agunt ; ergo tres virtutes Theologicae inter dona non comprehenduntur, quod est contra nos. Rursus lib. 2. mor. c. 26. distinguit eadem dona a quatuor virtutibus moralibus cardinalibus ; ita enim loquitur : Intra quatuor domus angulos convivantur, quia intra arcana mentis, quae principaliter his quatuor virtutibus ad summae rectitudinis culmen erigitur, virtutes caeterae (hos est, septem dona) quasi quaedam cordis soboles se invicem pascunt. Donum quippe spiritus, quod in subjecta mente ante alia prudentiam, temperantiam, fortitudinem, justitiam format, eamdem mentem, ut contra singula quaeque tentamenta erudiat, in septem mox virtutibus temperat, ut contra stultitiam, sapientiam ; contra hebetudinem, intellectum ; contra praecipitationem, consilium ; contra timorem, fortitudinem ; contra ignorantiam, scientiam ;contra duritiem, pietatem ;contra superbiam, det timorem ; ergo quatuor virtutes cardinales non comprehenduntur inter dona, et consequenter a primo ad ultimum, tres Theologicae, ac quatuor cardinales virtutes distinguuntur a septem donis Spiritus. Addit postremo Valentia pro confirmatione S. Augustinum lib. 2. de serm. Domini in monte, cap. 18. ad haec septem accommodare septem petitiones eas, quae sunt in oratione Dominica.

Respondeo, quantum ad primum locum Gregorii, videri quidem Gregorius distinguere septem dona a tribus virtutibus Theologicis, et consequenter nos non convenire cum ipso in explicatione istorum donorum, quod non est inconveniens: nam cum Patres in iis explicandis non conveniant, nemo tenetur ad illius Patris in particulari sequendam explicationem. Et certe ab ipsismet adversariis explicatio Hieronymi et Augustini de aliquibus donis et beatitudinibus non recipitur ; cur ergo esset necesse ut nos sequeremur Gregorii? Sed quoad difficultatem principalem de distinctione donorum a virtutibus, prorsus nobiscum eo loci videtur convenire, nam expresse vocat dona virtutes, et cap. 15. explicans ea in particulari nullo modo vel leviter insinuat ullam differentiam eorum a virtutibus ; imo cum descriptiones ipsius conveniant virtutibus totaliter, debet intelligi quod non distinxerit illa a virtutibus. Et hinc optime Scotus in initio quaestionis adduxit Gregorium in eodem cap. 12. pro parte negativa quaestionis hujus, asserente dona non distingui a virtutibus.

Respondeo etiam quantum ad secundum locum, illum potius nobis favere, nam ibi etiam vocat septeni dona virtutes, et dicit donum Spiritus illas in subjecta mente formare, quod donum septem illis virtutibus, quae vocantur septem dona, eandem mon tem temperat ; unde non alio modo attribuit illa septem dona Spiritui sancto, quam illas quatuor virtutes, et omnes aequaliter vocat dona Spiritus, sine ullo discrimine, quantum ad hoc. Distinctio autem, quam insinuat inter illas septem et quatuor virtutes, non est alia, nisi vel talis, qualem caeterae, virtutes acquisitae, et morales a cardinalibus habent, nimirum distinctio specierum a genere, vel distinctio actuum ab habilibus, ita ut per dona intelligat actus virtutum ; per ipsas cardinales virtutes habitus, a quibus isti actus procedunt, vel distinctio virtutum per se infusarum ab acquisitis virtutibus, ita ut per virtutes cardinales intelligat virtutes acquisitas, per dona infusas; quae expositio admittentibus virtutes infusas distinctas Theologicis, esset satis commoda ; vel denique distinctio, quam habet virtus secundum statum imperfectiorem, et ut principiat actus ordinarios, ac minus perfectos a seipsa secundum statum perfectiorem, et ut principiat actus extraordinarios, ac magis perfectos ; et haec ultima expositio ac prima, et nobis magis congruit, et ipsi Gregorio ; nulla autem ex his quatuor expositionibus praejudicat ullo modo nostrae sententiae, ut patet.

Denique confirmatio adducta ex Augustino nihil omnino facit ad propositum ; quod enim accommodet illa dona ad istas petitiones, certe si quidpiam ad praesens spectat, potius nobis prodest quam obest ; nam illis petitionibus certum est nos petere virtutes a Deo, ergo si septem dona revocantur ad illas petitiones, possunt hoc non obstante, illa dona consistere in virtutibus.

Objicies quinto, ex Scriptura et ex vitis Sanctorum, Sanctos impulsos fuisse saepissime a Deo ad facienda quaedam extraordinaria opera, quae aliis potius admiranda sunt quam imitanda, et ad hoc ipsis dedisse extraordinarias et mirabiles vires ; ergo admittendi sunt aliqui habitus extraordinarii distincti ab habitibus virtutum, quibus mediantibus id praestari possit. Antecedens patet Judic. 17, ex facto Samsonis, qui se et alios, concussis domus, in qua cum multis Philistaeis erat ipsemet, columnis, interfecit ; et 1. Machab. sexto, ubi refertur Eleazarum ardore interimendi hostes exposuisse se manifesto mortis periculo, quam etiam non vitavit oppressus eodem, quem interfecerat, elephante, et suo, ut ait Ambrosius I. offic. 4. triumpho sepultus, et 3. Reg. 3. ex judicio illo admirabili Salomonis ordinantis dividendum infantem, de quo altercabantur duae mulieres, et sic vera mater cognosceretur, de quo judicio S. Hieronymus ait in epist. ad Ruffinum : Contra aetatis suae mensuram de intimo humanae naturae judicavit affectu. Idem patet ex vitis Sanctarum Pelagiae et Apolloniae Virginum, quarum illa cum sociabus se in flumen projecit, conservandae virginitatis causa, haec ultro in rogum ex carnificum manibus insiliit. Respondeo, negando consequentiam, quia ipsimet habitus ordinarii virtutum, saltem aucti et infensi, possent sufficere accedente illuminatione particulari Dei, et gratia actuali. Et certe videtur mirabile existimare quod fortitudo Samsonis et Eleazari, qua utebantur in praedictis facinoribus, esset distinctae speciei a fortitudine, quam ordinarie habebant ipsi, et nos communiter habemus. Deinde si ista dona deserviant tantum ad hujusmodi opera stupenda et admiranda potius quam imitanda, quandoquidem non nisi rarissime et a paucissimis flant hujusmodi opera, profecto non deberent dona pro hoc statu concedi omnibus justis semper. Ad quid enim deservirent ? Unde cum adversarii dicant ea habere connexionem cum gratia sanctificante, et consequenter communicari semper omnibus justis, non debent dicere quod solum ponantur in ordine ad talia opera, et consequenter debent concedere, si recte philosophentur, quod habitus necessarii ad illas actiones extraordinarias et insolitas sint distincti a donis, quorum effectus debent haberi ordinarie a justis, quibus dona communicantur. Quidquid enim probat distinctionem virtutum a donis, probat similiter distinctionem donorum ab habitibus concurrentibus ad illa insueta opera, ex suppositione saltem quod dona habent alios affectus magis ordinarios quam ista opera ; unde patet hanc objectionem potius officere adversariis quam nobis.

Objici denique posset, quod nomen gratiae gratis datae, de quibus Apostolus 2. Cor 12. vel omnes, vel certae aliquae ex illis, importent habitum, vel actum distinctum ab omnibus habitibus et actibus virtutum Theologicarum et moralium ; ergo dantur de facto alii habitus, aut actus distincti ab habitibus et actibus istarum virtutum. Confirmatur, datur character baptismalis, Confirmationis et Ordinis, qui non est actus, vel habitus ullius ex illis virtutibus ; ergo istae virtutes non sufficiunt pro viatore. Respondeo primo, nos loqui de donis et habitibus ac actibus coltatis per se primo ad bonum illius, cui conferuntur, et de iis quae omnibus justis ordinarie insunt, et ita etiam loquuntur adversarii. Unde dato ultra antecedenti, distinguo consequens, alii actus et habitus, qui ordinarie habentur ab omnibus justis, et pertinent per se primo, ac conferuntur ad bonum proprium ipsorum, nego ; qui extraordinarie tantum conferuntur, et ad bonum aliorum principaliter, transeat consequentia.

Respondeo secundo, negando antecedens, quia nullus est actus vel habitus, qui habetur mediantibus illis novem gratiis, qui non spectat ad aliquem ex illis virtutibus, ut facile ostendi posset, discurrendo per singulas illas gratias, quocumque modo explicentur ex pluribus modis, quibus cum aliqua probabilitate explicari possunt. Ad confirmationem, distinguendo consequens, non sufficiunt sine aliquo alio, quod non est habitus seu principium physicum alicujus actus, vel aliquis actus vitalis, transeat ; sine aliquo alio, quod sit talis actus vel habitus, nego consequentiam.

Itaque ut paucis verbis concludanv summarium hujus quaestionis, quod cum Doctore asserimus, est, nullo modo esse asserendos habitus ullos, aut actus pro hoc statu in viatoribus justis aut injustis, fidelibus aut infidelibus, praesertim ordinarie, qui sint distinctae speciei ab habitibus et actibus trium virtutum Theologicarum ac quatuor cardinalium in se ac suis speciebus, sed eosdem habitus vocari virtutes, quatenus tendunt in objectum cum debitis circumstantiis ; dona vero, quatenus in aliqua eminenti perfectione conferuntur per gratiam particularem Spiritus sancti ; beatitudines, quatenus praemium aliquod particulare beatificum promissum est ipsis a Salvatore ; et fructus denique, quatenus sequuntur ad gratiam adoptionis, aut ad aliquam particularem diligentiam alicujus hominis mediante gratia factam.