QUAESTIO X.

Ad quid factus sit Angelus et anima rationalis ?

Sexto quaeritur, Ad quid f actus sit Angelus et anima rationalis ?

Et hoc quaeritur ratione ejus quod dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. II. Et si quaeritur, Ad quid creata sit rationalis creatura? Respondetur, cap. F: " Ad laudandum Deum, ad serviendum ei, ad fruendum eo: in quibus proficit ipsa, non Deus . " Sed in hoc

videtur Magister male dicere quod praemittit in capitulo praecedenti : " Eamque " hoc modo distinxit, ut pars in sui " puritate permaneret, nec corpori unire- tur, scilicet Angeli: pars corpori jungeretur, scilicet animae rationalis. " Philosophi enim plures ponunt substantias rationales et intellectuales: ponunt enim intelligentias decem ordinum, et ponunt

animas caelorum intellectuales: et sic videtur, quod in quatuor distincta sit creatura rationalis.

Sed ad hoc dicendum, quod Philosophi nihil certum de talibus tradiderunt. Verum enim est, quod Avicenna et Algazel et sui sequaces, diversos motores orbium ponentes, decem ordines posuerunt intelligentiarum secundum decem mobilia. Primum ordinem posuerunt in primo mobili, secundum motum uniformem, qui vocatur motus diurnus sive aplanes, et hoc est sine errore. Secundum ordinem posuerunt in motu stellarum fixarum, secundum motum planes, qui est super polos orbis signorum. Unde etiam quidam eorum, ut Rabbi Moyses et Isaac, in illo orbe posuerunt intelligentias infinitas quoad nos. Et quia Ptolemaeus dicit, quod modus caelestis corporis non omnes deprehensi sunt, nec cogniti, ideo dixerunt, quod attribuuntur eis intelligentiae infinitae, quas vulgus, ut dicunt, Angelos vocat, eo quod per effectus suorum motuum saepe se manifestant apud vulgus in visionibus somnialibus, vel in aliis effectibus, quibus corpora vulgi ad diversa disponuntur et incitantur: quae dispositiones quasi Angeli, hoc est, nuntii sunt. Tertium ordinem ponunt in sphaera Saturni, et quartum in sphaera Jovis, quintum in sphaera Martis, sextum in sphaera Solis, septimum in sphaera. Veneris, octavum in sphaera Mercurii, nonum in sphaera Lunae, decimum in sphaera elementorum activorum et passivorum. Et causa positionis fuit, quia videbant, quod totum opus naturae est opus intelligentiae. Causa enim ordinis ad finem, non potest esse nisi intelligentia unicuique suum finem praestituens, et unumquodque ad suum finem ordinans. Unamquamque autem intelligentiarum ponebant plenam formis, quas ipsa intelligentia cum sit activa, per motum sui orbis explicat, et inducit in materiam, vel per se, vel per inferiores orbes quibus influit eam, eo modo, ut dicit Aristoteles in XII de Animalibus, quo intellectus practicus in homine manu utitur pro instrumento, quo explicat omnes formas quas habet apud seipsum. Videbant etiam Philosophi, quod immediatus motor sphaerae non potest esse intelligentia: et ideo cuilibet sphaerae attribuerunt animam qua moveretur: naturam enim attribuere non poterant, Nihil enim per naturam movetur in loco suo. Similiter nihil per naturam movetur ad aliquam differentiam situs, et ab illa: quod enim per naturam ascendit, non descendit: et quod per naturam descendit, non ascendit. Videbant autem, quod corpora caelestia ab Oriente moventur in Occidentem et regyrant in Orientem, et sic moventur in aliquid, et recedunt ab illo, quod natura non facit in aliquo motu naturaii. Planetae autem incipiunt ab Occidente, et moventur ab illo in Orientem, et regyrant in Occidentem: qui motus nullius formae naturalis esse potest: nec potest esse motus intelligentiae: et ideo coacti sunt dicere esse motum animae. Qualis autem, vel quae sit illa anima, nulla modo determinaverunt: et hoc determinare cum ratione pertinet ad Philosophum in libro de Causis.

His non concordant dicta Platonis, qui caelum igneum dicit esse, et mundum sensibilem ex duobus magnis sensibilibus elementis in extremis componi, ex igne scilicet qui in omnibus facit sensibilitatem visus, et terra quae sicut solida in omnibus facit sensibilitatem tactus: et ideo Deum in principio creasse caelum et terram: ipsum autem mundum sensibilem esse animal intellectuale, cujus anima in centro sit, ut undique per totum globum corporis sui, vires animales exerat et effundat. Dicit autem hoc animal habere septem motus, sex secundum sex differentias situs, hoc est,: ab alto in imum, et e converso ab imo in altum: et hi motus in caelo sunt in elevatione angium planetarum, secundum quorum elevationem planeta efficitur stationarius statione prima et cursu directus: secundum autem quod movetur ab alto in imum, fit stationarius statione secunda, et depressus, et retrogradus. Motum autem ab ante in retro, et e converso, Plato posuit in altitudine planetarum, quando scilicet moventur ab Aquilone in Austrum, et e converso. Motum vero qui est a dextro in sinistrum et e converso, posuit ab Oriente in Occidentem, et e converso. Dicit enim Aristoteles in II de Caelo et Mundo, quod dextrum est unde modus, sinistrum autem per quod fit regyratio. Ipsum autem uniformem motum circuli dixit esse motum intellectus: quia et ipse intellectus uniformis est sicut motus circuli.

Post hos omnes veniens Alpetragius, opinionem dicit esse Aristotelis, quod nihil sit de ordinibus intelligentiarum, vel quod animae attribuantur orbibus, vel quod aliquae stellae moveantur ab Oriente in Occidentem, sed quod omnia simplicia corpora ab uno et eodem motore veantur, qui est causa prima. Et ponit propositionem per se notam, scilicet quod virtus motoris primi fortior est in mobili mediato, quam in eo quod conjungitur ei per medium. Et ideo dicit, quod quando mobile primum perficit motum diurnum ab Oriente in Occidentem, stellae fixae retardantur parum propter defectum virtutis moventis in ipsis. Et haec retardatio parva quotidie accrescens, in triginta sex millibus annis complet circulum: et hoc est, quod videntur moveri ab Oriente in Occidentem. In sphaera vero Saturni plus deficit virtus

moventis: et ideo retardatio ejus ad circulum pervenit in triginta annis. Et ideo in sphaera Jovis plus deficit, ita quod retardatio perficitur in duodecim annis. Et in sphaera Martis adhuc plus deficit, ita quod perficitur tribus annis. Et in sphaera Solis plus, ita quod, perficitur uno anno. Et in sphaera Veneris plus, ita quod perficitur circa decem menses. Et in sphaera Mercurii plus, ita quod circa octo menses perficitur. In sphaera Lunae maxime, ita quod in uno mense perficitur retardatio ejus. Ignis autem convolvitur et revolvitur in concavo sphaera Lunae. In sphaera autem aeris in tantum deficit, quod venti moventes aerem, numquam moventur ad perfectum circulum. Et similiter in sphaera aquae: propter quod mare influit et effluit ad quartam circuli lunae. In sphaera vero terrae omnino deficit: propter quod terra stat et quiescit in loco suo. Propter haec omnia exclamat Ambrosius in Hexameron : " Quid credendum sit talibus viris, qui nihil certum determinaverunt, sed omnia sub opinionibus fallacibus reliquerunt ? " Propter quod etiam Magister incertum relinquens, et certum ponens, dicit rationalem creaturam non nisi in, duo dividi, Angelum scilicet, et animam rationalem, quam dicit ad tres fines esse factam, scilicet ad laudandum, ad serviendum, et ad fruendum. Primus debetur efficienti, propter virtutem creantis, virtus enim laudabilium bonorum est. Secundus debetur merito creati. Tertius praemium merentis est. Et sic diversificantur isti fines.