COMMENTARIUS.

(d) Dicitur aliter et melius, etc. Proponit sententiam Divi Thomae, tum hic, q. 1. tum 1. 2. quaest. 65. art. 1. et quaest. 73. art. 1. qui convenit cum Henrico in conclusione affirmante necessariam connexionem virtutum in gradu perfecto ; sed alio modo et melius, teste Doctore, defendit eam, quam Henricus. Differentia autem consistere videtur in hoc, quod Henricus asserere videatur nullum habitum unius virtutis secundum perfectionem intrinsecam et essentialem ejusdem habitus in gradu et intensione summa, quam secundum se solet habere pro hoc statu, absque habitibus aliarum virtutum acquiri posse, quo sensu impugnavimus ipsum, et negatur ejus doctrina a sancto Thoma, qui concedit posse per frequentatos actus ejusdem virtutis habitum unius virtutis secundum intensionem maximam, quam debet secundum se intrinsece habere, acquiri absque acquisitione habituum aliarum virtutum ; sed negat tamen quod in illa intensione aut quacumque majori habitus unius virtutis posset dici perfecta virtus absque aliarum virtutum habitibus, ad statum enim hunc perfectum requirit concordiam seu societatem, et auxilium aliarum virtutum.

Impugnationi hujus sententiae sancti Thomae Doctor praemittit modum quo posset refutari juxta opinionem eorum, qui tenent virtutem moralem esse unum per se habitum ; nam hoc supposito facilis impugnata esset, quandoquidem ipsomet Divo Thoma fatente, posset in quacumque intensione, quicumque unus habitus ex iis qui sunt virtutes morales, acquiri sine aliis ; ergo si virtus moralis sit per se unus habitus, posset acquiri etiam ut virtus moralis absque aliis habitibus, nam si alii habitus requiruntur, ut esset virtus moralis, jam virtus moralis non esset unus per se habitus contra hypothesim.

Sed omittit hanc rationem ex eo quod putat virtutem moralem praesertim appetitivam, ut sic, non debere esse unum per se habitum, quia scilicet, quemadmodum ut quis eliciat actum bonum moraliter, non solum requiritur concursus potentiae appetitivae, sed etiam intellectivae, ita etiam ut quis dicatur habituatus bene moraliter, non solum requiritur habitus ex parte voluntatis, sed etiam ex parte intellectus, ut postea videbimus, et nihil impedit quominus uterque habitus pertineat ad essentiam virtutis moralis appetitivae ; quatenus moralis est, quod maxime locum habet in habitu partis sensitivae, qui ex se indifferens est, ut sit bonus aut malus moralis, aut non moralis.

Omissa itaque hac ratione, aliis tribus utitur contra D. Thomam. Prima consistit in hoc, quod nihil aliud requiratur ad rationem perfectae virtutis, quam quod ex definitione ejus concludi potest, seu quod omnis ille habitus debeat censeri vera virtus et perfecta, cui convenit definitio virtutis, sed habitui temperantiae, qui acquireretur per varios actus temperantiae secundum dictamen rectae rationis, et quo facilitaretur valde multum potentia ad similes actus conformiter ad simile dictamen, omnino conveniret tota illa definitio, etiamsi non haberentur alii habitus virtutum. Nec ex definitione virtutis potest colligi quod ipsi desit aliquod spectans ad i perfectam rationem virtutis tempe-, rantiae, quando saltem haberet satis magnam intensionem ; ergo falsum est quod habitus temperantiae, ut sit perfecta virtus, requirat inesse suo subjecto alias virtutes. Major et consequentia patent. Probatur minor ex definitione virtutis moralis assignata a Philosopho 2. Ethic. 7. et admissa ab omnibus, cujus definitionis sensus est, quod virtus sit habitus operativus, seu inclinativus ad operandum juxta dictamen sapientis seu prudentis, hoc est, juxta dictamen rectae rationis et prudentiae, prout explicat ipsemet S. Thomas in commentario ejusdem loci ; sed habitus ille temperantiae esset sic operativus et inclinativus, ut patet, quamvis non conjungerentur cum ipso aliae virtutes: ergo.

Gajetanus respondet 1. 2. quaest. 68. art. 1. ad hanc rationem, dicendo quod in definitione illa virtutis assignata a Philosopho, non debeat intelligi recta ratio aut prudentia secundum quid, hoc est, prudentia aut recta ratio partialis dictans quod in aliquo casu particulari esset faciendum, sed recta ratio et prudentia simpliciter, hoc est, quae dictat universaliter in omni materia, et circumstantiis, quid sit faciendum. Similiter dicit quod quando in definitione ponitur quod virtus sit habitus electivus, seu principiativus bonae electionis, hoc non debeat intelligi de eo habitu, qui est principiativus bonae electionis quomodocumque, nec secundum quid, sed simpliciter et universaliter, sic autem non esset principiativus habitus solius temperantiae sine aliis aliarum virtutum habitibus. Unde habitus solius temperantiae quantumcumque intensus, absque consortio aliorum habituum moralium, non posset esse virtus, nec conveniret ipsi ratio seu definitio praedicta virtutis.

Confirmatur hoc, quia mulier habens habitum castitatis facilitantem ad moderationem delectationum venerearum, ita ut non facile ab iis moveri possit ad eas inordinate concupiscendas, si ob inopiam aut avaritiam indulgeret istis voluptatibus, non diceretur habere virtutem temperantiae, sicut nec si iisdem vacaret ex defectu fortitudinis, ob timorem poenarum ac mortis ; quia scilicet iste habitus castitatis secundum se praecise absque fortitudine et liberalitate non inclinaret ad abstinendum a venereis in omnibus circumstantiis, in quibus recta ratio ostenderet esse abstinendum, quia non inclinaret in casu metus, nec in casu quo multum pecunia) offerretur, si non abstineret.

Sed contra hanc responsionem facit primo, quod ipse gratis asserat intelligi in definitione virtutis rectam rationem universalem simpliciter, et rectam electionem universalem et simpliciter. Deinde sequeretur ex ejus doctrina, quod virtus temperantiae non esset virtus secundum se distincta a caeteris virtutibus, et consequenter quod non darentur quatuor virtutes morales distinctae contra omnes. Probatur sequela, quia nulla virtus distincta a caeteris virtutibus potest secundum ipsum habere inclinare ad actum bonum circa determinatum objectum in omnibus circumstantiis, sed hoc requiritur ad rationem virtutis secundum ipsum. Praeterea et magis efficaciter, una virtus, verbi gratia, temperantiae., ut distinguitur a caeteris, habet determinatam honestatem per ordinem, ad quam ab aliis virtutibus distinguitur, et ad perfectionem ipsius certum est sufficere quod inclinet perfectissime ad illam honestatem praecise in omnibus circumstantiis et casibus, quantum potest quis inclinari pro hoc statu, secundum habitum ordinarium, sed per unicum habitum virtuosum temperantiae potest sic inclinari absque aliis habitibus et absque aliis rationibus rectis praeter illas, quae proponunt illam honestatem semper esse amplectendam ; ergo potest habitus temperantiae habere rationem perfectissimas virtutis temperantiae, ut distinguitur haec virtus ab aliis virtutibus moralibus absque consortio aliarum virtutum. Probatur minor, quia aliae virtutes nullo modo attingunt honestatem temperantiae, nec in ullis casibus inclinant ad eam amandam, cum habeant suas proprias honestates ad quas inclinant; ergo omnis inclinatio ad bonitatem seu honestatem temperantiae in quocumque casu provenit praecise ab habitu solius temperantiae, et consequenter per illum solum perfectissime, quis inclinatur ad honestatem temperantiae intensive et extensive in omni casu ac circumstantiis.

Confirmatur hoc primo efficacissime, posset quis ob amorem temperantiae solius per varios actus temperantiae etiam contemnere divitias sine ullo amore ipsius liberalitatis aut contemptus divitiarum, quatenus habent honestatem particularem propriam, quemadmodum potest quis ob avaritiam abstinere a voluptatibus gustus ac tactus, sine ullo amore honestatis temperantiae ; et similiter posset quis assuefacere se ad ferenda terribilia, et exponendum se morti ob solam honestatem temperantiae, nullo modo recipiendo, nec cognoscendo honestatem particularem fortitudinis, quemadmodum saepe avarus ob avaritiam fert mortem et terribilia absque virtute fortitudinis ; ergo per solam temperantiam potest quis firmari et habilitari perfecte ad temperate vivendum, in omnibus circumstantiis, absque consortio aliarum virtutum moralium, quatenus virtutes sunt.

Confirmatur secundo, quia posset quis habere ex natura (quamvis non sine gratia particulari Dei) summam inclinationem ad negligendas pecunias, et ad abstinendum a delectationibus potus ac cibi, ita ut non multum moveretur oblatione pecuniarum ac delectationum talium ; ergo talis posset absque liberalitatis virtute per solam virtutem temperantiae temperate vivere in casu, quo ad intemperate vivendum proponeretur ipsi praemium pecuniarium ; et similiter mediante virtute liberalitatis posset appetere virtuose divilias in mediocritate requisita in casu quo proponeretur ipsi non posse se indulgere voluptatibus cibi et potus, absque majoribus divitiis, et consequenter nec temperantia et liberalitas, aut inter se, aut cum aliis virtutibus connectuntur necessario.

Confirmatur tertio, quia posset quis acquirere habitum contemnendi divitias, fortiter se gerendi, castitatem servandi, non ob honestatem virtutis, sed vel ob aliquem finem indifferentem, vel certe ob aliquem finem malum, puta vanae gloriae ; sed talis mediantibus istis habitibus (loquor de iis, qui sunt in parte sensitiva) et unico habitu virtutis temperantiae posset temperate vivere in casibus, quibus proponeretur pecunia, aut voluptas venerea, si intemperate viveret, aut mors, si non viveret: ergo unica virtus temperantiae in tali casu posset ipsi sufficere ad temperate vivendum in illis casibus, et consequenter in reliquis, est enim eadem ratio ; ergo ulterius temperantia perfectissima potest haberi absque reliquis virtutibus.

Confirmatur denique, quia secundum adversarios nullus, aut certe non nisi paucissimi, etiam ex ipsis Sanctis, haberet ullam perfectam virtutem pro hoc statu, quia vix ullus cognoscit honestates distinctas virtutum omnium, quorum actus materialiter eliciuntur frequentissime : sed sine cognitione istarum honestatum non possunt actus illarum formaliter exerceri, nec sine exercitio tali eorum potest habitus virtutum respicientium istas honestates acquiri ; ergo si omnes isti habitus debeant esse conjunctim in eo qui habet ullam virtutem simpliciter, aut perfectam, vel pauci vel nulli habebunt pro hoc statu virtutem perfectam.

Per Haec patet ad confirmationem

Cajetani, qua utitur Medina ibidem, et alii plures ex adversariis. Primo enim posset responderi quod illa mulier haberet perfectissimam castitatem, ut castitas distinguitur ab aliis virtutibus, quando habet habitum tam perfectum, ut non moveretur a vitio opposito formaliter castitati, quamvis moveretur ab aliis vitiis, quae expelli non debent per virtutem castitatis ; et licet succumbendo aliis istis vitiis, et indulgendo venereis ex eorum inclinatione diceretur intemperata, hoc tamen esset intelligendum materialiter, non formaliter ; cum . hoc autem staret manifeste quod posset esse temperata formaliter perfecte ; nam quemadmodum qui ob avaritiam esset valde abstemius, diceretur temperatus, cum tamen re vera non esset temperatus formaliter, sed materialiter tantum, loquendo de temperantia virtute, ut omnes fatentur, quia scilicet non temperate viveret ob honestatem temperantiae, sed ob finem avaritiae, ita etiam, qui incaste aut intemperate viveret, non tamen ob motivum vitii directe oppositi castitati aut temperantiae, sed alicujus alterius, non deberet dici intemperatus aut incastus formaliter, sed tantum materialiter, cujus ulterius judicium manifestum est quod non perderet aliquid de virtute temperantiae aut castitatis, quia illae virtutes non habent oppositionem formalem mediatam aut immediatam cum actibus aliorum vitiorum, nisi eorum quibus directe opponuntur.

Responderi potest secundo quod illa mulier non haberet perfectam castitatem, si facile succumberet, non tamen ob defectum aliarum virtutum, sed ob defectum perfectionis intrinsecae, quam ipsamet castitas posset habere, quia, ut dixi in confirmatione prima, posset ex ipsamet honestate castitatis acquirere facilitatem ad servandam castitatem, in illis etiam circumstantiis, et propterea contemnendi pecunias, ac subeundae mortis ; unde quia talem perfectionem non haberet castitas in illa muliere, merito ejus castitas non diceretur perfecta. Et quis dicat Lucretiam Romanam, verbi gratia, ex habitu aut honestate virtutis fortitudinis, cujus acquirendi ansam nunquam ante habuit, intulisse sibi mortem, et non potius ex dolore deperditae, ut putaverat, castitatis conjugalis ; hoc autem supposito, clarissime constat virtutem castitatis posse ex se, quando valde perfecta est, sufficere ad subeundam mortem, atque adeo non requiri, ut sit perfecta, virtutem distinctam fortitudinis.

Dixi autem in initio hujus responsionis, si facile succumberet, quia sicut non obstante quod haberet omnes virtutes in perfecto gradu posset succumbere, et hoc non argueret, quin antea saltem haberet virtutes omnes perfecte, ita etiam ex eo quod habita una virtute perfecta succumberet, non sequeretur quod illa virtus non fuisset antea in ipso perfecto. Et ratio utriusque est quod virtus acquisita non dat simpliciter posse, nec necessario determinat potentiam liberam voluntatis, quia alias actus ab ipsa procedens non esset virtuosus aut moralis, cum non esset liber ; unde ea non obstante, voluntas potest contraire ejus inclinationi, et sic fit quod habentes virtutes saepe eas deperdunt, sicut et qui habent vitia. Perfectio ergo virtutis non consistit in hoc quod actu determinet, sed quod det magnam facilitatem ad suum actum et difficultatem ad oppositum ; unde tum solum potest colligi non haberi virtutem perfectam, quando experimur sine difficultate actibus ejusdem virtutis.

Ex his ulterius potest concedi quod dicit Cajetanus, nimirum explicandam esse definitionem virtutis praedictam, quam assignat Philosophus de recta ratione et electione simpliciter, et in omnibus circumstantiis ac casibus, non tamen juxta mentem Cajetani, aut ita ut ejus sententiae faveat, aut officiat nostrae; sed juxta doctrinam primae confirmationis, ita scilicet ut virtus perfecta sit, quae in omni eventu et casu inclinat perfecte ad honestatem suam propriam, et ad eliciendum omnia media ad eam acquirendam seu conservandam requisita, non obstantibus quibuscumque difficultatibus occurrentibus, sed, ut in eadem confirmatione dictum est, hoc potest fieri per unicam virtutem formaliter sine consortio ullius alterius virtutis formaliter, sed mediante consortio habituum indifferentium juxta confirmationem tertiam, aut etiam sine consortio ullorum habituum, juxta confirmationem secundam.

Hanc autem doctrinam si adverteret Valentia disput. 5. quaest. 7. de attributis virtutum, non tam tenaciter adhaereret sententiae Divi Thomae, et Cajetani, ut assereret eam a nullo rejici posse, si acciperetur, ut deberet, nimirum ita ut per virtutem perfectam intelligeretur non quidem virtus quoad essentiam, quia sanctus Thomas non negat sic unam absque aliis posse reperiri ; sed quoad statum perfectum, qui consistit in hoc, ut virtus ob nullius generis difficultatem, sive in materia propria, sive extranea deficiat ab officio recto secundum rationem formalem sui objecti, sed immutabiliter et certo illud quovis in casu exequi valeat. Atnos hoc ipso modo intelligimus illam sententiam, aut fortassis melius, et tamen ex dictis patet eam esse rejiciendam. Dixi quod fortasse melius intelligimus illam, quia ille addit, nimirum ad statum perfectum virtutis, nempe requiri quod immutabiliter et certo exequi valeat suum officium in omnibus casibus ; hoc enim nec sanctus Thomas, aut Cajetanus dicit, nec verum esse potest, quia, ut dixi, virtus, quantumvis perfecta subordinatur voluntati, ita ut voluntas, ea non obstante, posset agere male contra inclinationem virtutis, et saepissime etiam faciat. Unde de fide est non sufficere ad operandum bene virtutes habituales, sed ulterius requiri gratiam actualem praevenientem concomitantem et subsequentem ad singula opera saltem conducentia ad vitam aeternam.

Ex hac eadem doctrina sequitur debili fundamento inniti, quod dicit Suarez de virtutibus in genere, disput. 3. sed. 9. num. 19. nimirum virtutem omnem moralem quoad perfectionem intrinsecam essentialem et accidentalem, non quidem dependere a consortio aliarum virtutum physice et simpliciter, sed moraliter tantum, quatenus scilicet, moraliter loquendo, nunquam aliquis exercet omnes actus perfectos unius virtutis, quin intermisceat actus aliarum virtutum, quia saepe occurrit occasio et necessitas eos exercendi. In quo cum ipso convenire videtur Aversa quaest. 55. sect. 23. dum dicit de facto virtutes morales in gradu perfecto solere esse connexas, nam hoc perinde videtur, ac eas moraliter connecti, non tamen simpliciter. Sed ex dictis patet neque quidem hanc moralem connexionem reperiri debere inter virtutes omnes. Primo, quia licet plurimarum virtutum exercendarum occasio occurrat inter acquirendum habitum perfectum unius virtutis, non tamen certe omnium, etiam loquendo de iis, quae ad communem usum spectant ; tales enim sunt liberalitas, contemptus dignitatum, virginitas, paupertas Evangelica, et similes secundum adversarios ; sed pauperes non habent occasionem exercendae liberalitatis, aut contemnendi dignitates, quae. saepe non proponuntur ipsis ; matrimonio conjuncti non habent occasionem exercendae aut conservandae virginitatis et ita de multis aliis discum posset. Secundo, quia, ut supra diximus, licet occurrerent istae occasiones, non impediret unam virtutem quod alias non exercerent formaliter, sed ad summum sufficeret, quod actus earum materialiter exercerent, vel ex affectu ipsiusmet unius virtutis, vel ob inclinationem naturalem, vel mediante habitu indifferenti, qui nec alterius virtutis, nec alterius vitii rationem haberet.

(e) Praeterea secundo sequitur, etc. Vis secundae rationis Scoli consistit in hoc, quod si virtus temperantiae, verbi gratia, haberet rationem virtutis ab aliis virtutibus, daretur mutua dependentia in eodem genere causae inter virtutes omnes. quia in eodem genere causae in quo temperantia dependet in ratione virtutis perfectae a caeteris virtutibus, etiam caeterae virtutes dependerent pari ratione ab ipsa. Sed hoc est absurdum propter principia, quibus in Philosophia negatur communiter mutua causalitas in eodem genere causae, quae modo sunt supponenda; et speciatim, quia sequeretur quod aliqua virtus esset virtus antequam esset virtus, nam deberet esse virtus, ut alteri posset esse ratio cur aliud esset virtus ; et non esset virtus, quia dependeret in esse virtutis ab illa altera virtute ; et denique quia sequeretur quod nulla virtus una prius acquireretur quam alia virtus.

Ad hoc autem ultimum ipsemet: Doctor dat. satis probabilem responsionem, concedendo sequelam, nimirum quod licet in ratione habitus una virtus, verbi gratia, temperantia, posset acquiri ante alias virtutes in ratione habitus,tamen in ratione virtutis neutra esset prima, sed omnes deberent simul necessario haberi, vel nulla.

Et haec ipsa responsio posset enervare illud de mutua causalitate, quia licet esse absurdum, quod aliqua duo, quorum quodlibet non involveret alterum in suo conceptu essentiali intrinseco, dependerent mutuo a se invicem, tamen quando essent aliqua duo quorum quodlibet involveret alterum in suo conceptu intrinseco, non esset id absurdum et inconveniens. In proposito autem virtus temperantiae non esset iste habitus physicus, qui vocatur temperantia, sed iste habitus, et simul alii habitus ; unde virtus temperantiae, ut virtus est, involvit in suo conceptu habitus aliarum etiam virtutum, et e contra pari ratione habitus aliarum virtutum involverent in suo conceptu habitum temperantiam

Unde non esset mirum quod dependerent a se invicem in eodem genere causae.

Contra hanc responsionem opponit Doctor quod sequeretur omnes virtutes generari posse quoad esse formale virtutis per unicum actum unius tantum virtutis, puta actum temperantiae solius formaliter, nimirum in casu quo quis haberet habitus justitiae et fortitudinis in genere ac specie in ea perfectione ac intensione, in qua requireretur, ut habita temperantia in eodem gradu essent virtutes, quales tamen non essent, propterea quod temperantiae habitus non haberet debitam intensionem, ut cum illis aliis haberet rationem virtutis perfectae. In hoc, inquam, casu, si deesset temperantiae habituali solum tantum quantum possetacquiri per unicum actum (ut posset contingere) mediante illo unico actu acquireret habitus temperantiae istam perfectionem, et consequenter tam temperantia quam caeterae virtutes acciperent eo mediante rationem virtutis formaliter, quam ante non habuerunt, sed omnino videtur valde paradoxon quod unico actu unius tantum honestatis posset quis acquirere omnes virtutes sub ratione virtutum perfectarum, et quidem distinctarum specie ; ergo id non est asserendum.

Quatenus autem eadem responsio extendi posset modo praedicto contra rationem ex mutua causalitate desumptam opponi ei potest. Primo quod implicet contradictionem aliqua duo distincta includere se mutuo in conceptu suo essentiali, ita quod alterum sine altero non possit concipi essentialiter, quia sic neutrum unquam essentialiter conciperetur. Secundo, si virtus temperantiae,verbi gratia, intrinsece involveret justitiam et fortitudinem et rursus fortitudo temperantiam et justitiam, et haec illas duas ; ergo non essent tres virtutes distinctae realiter a parte rei contra omnes. Probatur sequela, quia illa non distinguuntur realiter, et specie a parte rei, quae easdem omnino partes includunt, et eadem omnino intrinsece dicunt ; sed virtus temperantiae formaliter diceret, et includeret intrinsece, ut virtus est, licet non ut habitus talis particularis, illos tres habitus, et eosdem diceret, et includeret tam justitia quam fortitudo ; ergo non distinguerentur realiter, et specie a parte rei.

Ne refert quod possit assignari aliqua differentia per intellectum et conceptum ejus inter illas, quatenus scilicet posset concipere habitum temperantiae directe, et alios habitus indirecte, ac ut adjuvantes ipsam, et sic concepto habitu temperantiae, et aliis illis habitibus, diceretur virtus temperantiae, non vero virtus justitiae aut fortitudinis ; quatenus vero conciperet habitum justitiae directe, et alios habitus, ut adjuvantes, isti habitus sic concepti dicerentur virtus justitiae, hoc inquam, non referti tum quia loquimur de differentia, quam haberent a parte rei physice, et non in ordine ad intellectum ; tum quia si propter hoc posset dici de illis quod essent tres virtutes, posset quis dicere quod qui haberet unum exercitum, haberet plures exercitus distinctos, ex eo scilicet quod ille unus exercitus posset concipi diversimode.

Uno modo concipiendo unam cohortem, ut adjutam per alias cohortes ; et alio modo concipiendo alteram cohortem ut adjutam per illam primam et reliquas, et ita tot possent dici esse exercitus, quot possent concipi directe cohortes, aut aliae partes ejus.
Ad hanc porro secundam rationem Scoti, qua asserit sequi ex sententia Divi Thomae, quod aliqua virtus esset virtus, antequam esset virtus, et quod nulla virtus esset prima, et quod unus actus generaret omnes ; Cajetanus responsionem duplicem assignat, secundum duplicem modum, quo asseri posset connexio virtutum, Primo tenendo quod habeant omnes virtutes instantaneam connexionem, ita ut pro nullo instanti possit esse virtus una appetitiva sine caeteris. Secundo, tenendo non esse tam rigorosam connexionem inter illa, sed tantum moralem, quatenus scilicet valde parva mora intercedit inter ipsas, et quod parum distat, nihil distare videtur.
Juxta primam viam concedit non dari ullam ex cardinalibus, quae prius tempore acquiratur, quam reliquae, sed omnes simul acquiri, et unamquamque esse primam non positive, per ordinem scilicet ad alias, tanquam ad posterius acquisitas, sed negative tantum, quatenus nulla habeat aliam priorem, quamvis nec posteriorem etiam habeat, in eo nimirum sensu quo dicitur B. Virgo peperisse filium suum primogenitum ; sed negat ullam virtutem esse prius virtutem, quam sit alia virtus, quia neutra est prius virtus quam altera, sed omnes sunt simul virtutes.
Contra hanc tamen responsionem facit quod supra dictum est, secuturum quod paucissimi pro hoc statu acquirerent ullam virtutem perfectam, loquendo de perfectione ordinaria, non extraordinaria, quod videtur absurdissimum ; si enim nulla virtus potest praecedere alias omnes, cum
certum sit experientia paucos aut nullos acquirere omnes etiam ordinarias formaliter saltem, quidquid sit de iis materialiter sumptis, omnino patet paucissimos, aut nullos acquirere ullam virtutem perfectam.

Deinde ex dictis palet posse unam virtulem esse perfectam sine aliis, hoc autem supposito, certum est unam posse esse priorem reliquis, et primam consequenter non solum negative, sed positive. Unde optime Scotus intulit, ut absurdum, quod non daretur ulla virtus prima, et male id concedit Cajetanus.

Quoad illud vero quod negat, nimirum non sequi quod virtus deberet esse virtus antequam aliae virtutes essent virtutes quia hoc dependet ex eo quod omnes deberent esse virtutes simul, jam sufficienter impugnatum est. Deinde si virtus temperantiae sit ratio, ob quam connexam justitia et fortitudo habeant esse virtutes formaliter, ut tenet Divus Thomas et Cajetanus, omnino videtur quod hoc non possit ipsi convenire, nisi quatenus virtus est, sed quacumque ratione aliquid est alicui alteri ratio essendi tale, debet omnino in se habere istam rationem prius natura, quam possit secundum istam rationem esse ratio essendi tale isti alteri; ergo sequitur adhuc quod prius temperantia esset virtus quam justitia esset virtus, sed non posset esse ex alio capite prius virtus quam justitia esset virtus, quia nimirum a justitia haberet esse formaliter virtus; ergo saltem sequeretur quod prius natura esset virtus quam esset virtus, et hoc sufficit Scoto qui non debebat loqui de prioritate temporis, ut videtur intellexisse ipsum Cajetanus, sed male.

Secundum alteram viam tenentem virtutes morales non esse connexas necessario in instanti rigoroso temporis, sed in instanti morali propter propinquitatem moralem quam habent, concedere deberet unam virtutem posse esse pro aliquo instanti physico temporis sine aliis; et Medina, qui utramque responsionem etiam adducit, expresse fatetur non debere omnes virtutes simultate physica produci, sed posse generari sic unam ante alteram, et sufficere ut simul moraliter generentur omnes.

Verum haec responsio longe pejorest et omnino insufficiens et improbabilis. Primo, quia sufficit Scoto virtutes esse physice separabiles. Secundo et efficacius, quia pro illo instanti priori temporis, pro quo acquireretur una virtus, vel illa esset perfecta, vel non ; si non sit, ergo virtutes perfectae, de quibus agimus, necessario deberent acquiri simul physice, et non moraliter ; si sit virtus perfecta pro illo priori, ergo quamvis non acquirerentur aliae virtutes pro tempore sequenti, et maneret in eodem statu, prout manere sine dubio potest, esset perfecta; ergo non habet esse virtus perfecta ullo modo extrinsece aut intrinsece ab illis virtutibus posterioribus quod est intentum ; ergo praeterea, nec habet simultatem moralem cum aliis virtutibus, quia posset manere quis in illo statu longissimo tempore absque occasione aliarum virtulum exercendarum, aut absque exercitio earum, quamvis daretur occasio.
Confirmatur, quia nulla prorsus est necessitas, aut moralis, aut physica, unde oriatur quod occasio exercendarum aliarum virtutum occurrat tempore sequenti, praesertim tam cito et tam propinquo, quam volunt adversarii ; ergo nisi requirantur vel antecedenter, vel in eodem instanti temporis physice loquendo, quo temperantia, verbi gratia, habet statum perfectum, non requirentur ullo modo, ut temperantia habeat talem statum perfectum. Ad tertium inconveniens, quod Scotus adducit in hac secunda probatione nimirum quod uno actu posset quis acquirere omnes virtus morales: respondet Gajetauus dupliciter: Primo, dicit non esse inconveniens ut unico actu in virtute praecedentium actuum quibus habitus aliarum virtutum essent acquisiti in ratione habitus, licet non in ratione virtutis acquirerentur omnes virtutes, praesertim cum ille actus esset generativus prudentiae, et consequenter procederet aliquo modo ex principiis prudentiae, quae sunt tres virtutes appetitivae cardinales ex parte appetitus, et synderesis ex parte intellectus.

Contra hanc autem responsionem multa occurrunt: Primo, quod falsum sit actum voluntatis generare prudentiam. Secundo, quod si id etiam esset verum, non deberet generare prudentiam totalem, sed partialem, correspondentem scilicet virtuti appetitivae a qua procederet. Tertio, quod actus unius virtutis possit aliquid agere in virtute aliarum virtutum a quibus nullam prorsus recipit perfectionem aut efficaciam magis quam si non fuissent: imo nec ab actibus etiam suae virtutis propriae praecedentibus, qui ut non existunt, ita nec communicare possunt alicui existenti virtutem.

Respondet secundo, quod sicut una electio potest esse ex multis, imo omnibus virtutibus, ita etiam poterit generare omnes virtutes.

Sed haec responsio non attingit mentem Scoti, nec difficultatem praesentem, nam aliud est loqui de unica electione, quae supponeretur esse ex motivis diversarum virtutum, et aequivaleret diversis actibus istarum virtutum, (si talis potest dari, de quo modo non est curandum), aliud est loqui de electione, quae esset ex motivo unius tantum virtutis, et non aequivalere actibus pluribus diversarum virtutum in ratione actus virtuosi.

De prima electione agit Cajetanus, et procedit ejus responsio, si quidpiam ut sic etiam valet. De secunda vero electione agit Scotus, ut patet ex ipsomet textu ejus, et infert secuturum, ex adversariorum sententia, quod talis electio posset generare omnes virtutes. Unde responsio Gajetani non est ad propositum.

Addit Medina ad haec, duo alia: Primo, quod unico actu haeroico omnes virtutes aliquando generentur, ut si mulier cui proponeretur mors et pretium magnum, nisi committeret adulterium, servaret castitatem, illo actu efficaci et insigni, quo id vellet facere, acquireret simul justitiam, temperantiam, castitatem et fortitudinem, quo etiam exemplo utitur Cajetanus. Sed, ut dixi, non facit ad rem, nam si non fieret ex honestate omnium virtutum, nullo modo generaret eorum habitus, ut patet ; si autem fieret, non esset ille actus unus, de quo Scotus loquitur.

Secundo addit Medina, quod non sit necesse secundum principia Divi Thomae, quod omnes virtutes simul acquirantur, quia sanctus Thomas, inquit, fatetur virtutes imperfectas acquiri successive, et non habere connexionem.

Sed contra, quia non infert Scotus virtutes imperfectas debere esse simul, et posse acquiri unico actu, sed virtutes perfectas, quas contendit non debere esse connexas, nec in ratione habitus, ut fatetur sanctus Thomas, nec in ratione etiam virtutis perfectae, ut negat Divus Thomas et Medina; unde constat inconvenientia Scoti non esse vanissima, ut ait Medina, sed potius responsionem ipsius, ac Gajetani, non satisfacere ipsis.

Valentia supra respondet non esse inconveniens quod unico actu acquirat (quis omnes virtutes quoad statum perfectum earum, quamvis esset absurdum quod acquirerentur unico actu quoad essentiam. Primo, quia ille unus actus participat vim praecedentium omnium actuum. Secundo, quia habet affinitatem quamdam cum caeteris actibus.

Contra, quia primum ex his supra refutatum est contra Gajetanum. Secundum vero est omnino frivolum, quia sicut non obstante quacumque connexione actuum diversarum virtutum, quando producitur primus actus, et acquiritur habitus aliquis imperfectus istius virtutis habitualis, ita quando producitur actus perfectus unius virtutis, et acquiritur per eum habitus perfectus ejusdem virtutis, non debet produci habitus perfectus alterius virtutis sine Iactu ejusdem virtutis.

Contra etiam hanc affinitatem et connexionem facit specialiter tertia ratio Scoti, de qua jam.

(f) Praeterea, tertio rationabilius, etc Vis tertiae rationis est, quod potius virginitas et castitas conjugalis quae sunt sub eodem genere virtutis moralis, nimirum sub temperantia, deberent habere connexionem et affinitatem, ut non possint esse sine se invicem, quam castitas et justitia, aut fortitudo, quae non sunt sub eodem genere, sed sub diversis generibus ; sed castitas illa et virginitas nou sunt connexae, imo sunt incompatibiles, ut videtur ; ergo castitas et justitia, aut fortitudo non debent esse connexae.

Ad hanc rationem non respondent particulariter adversarii, nisi quatenus respondent quando urgetur ex incompatibilitate castitatis et virginitatis, non debere virtutes esse connexas, tum autem examinabimus responsum ipsorum.