ARTICULUS I.

Secundum quem modum ratio conveniat Angelis ?

Ad primum objicitur sic: Videtur, quod non conveniat Angelis, rationem sibi naturaliter insitam esse.

i. Dicunt enim concorditer Dionysius, Augustinus, et Damascenus, quod ratio naturaliter insita, differentia hominis est constitutiva: intelligentia autem differentia est Angeli, quia intellectualis substantia est: ergo videtur, quod ratio non naturaliter sit insita Angelo, sed homini.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Malum Angeli est contra deiformem intellectum esse: malum vero hominis, contra rationem esse . " Ergo bonum per quod constituitur Angelus in specie, deiformis intellectus est: bonum per quod constituitur homo in specie, ratio est: sed ultimum et optimum per quod unum- quodque constituitur in specie, ultima

differentia sua est sibi naturaliter insita: non ergo convenit Angelo.

3. Adhuc, In libro Definitionum dicit Isaac, quod " ratio est vis quaedam animae, faciens currere causam in causatum. " Et intelligit de causa consequentiae, quae praecipue est in majori propositione, cui adjungitur minor in syllogismo, ut per ordinem medii quod respiciat majorem et minorem, extremitates appropriet et approximet eas in conclusione: ut major extremitas de minori concludatur per antecedens, vel consequens, vel repugnans, secundum artem quam docet Aristoteles in primo Priorum, cap. de inventione medii. Ergo ratio est cum compositione, collatione, et inquisitione,, quod Dionysius vocat discursivas disciplinas. Intellectus autem Angeli non est sic, sed deiformis et simplex. Ergo videtur, quod non conveniat Angelo rationem naturaliter insitam esse.

4. Adhuc, Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Existentibus quidem eminentiora sunt viventia, viventibus autem sensibilia, sensibilibus autem rationalia: rationalia autem mentes excellunt, et circa Deum sunt, et magis ipsi appropinquant . " Cum ergo, sicut idem dicit Dionysius, Angeli sint mentes sive intelligentiae divinae, patet quod sunt ultra rationem: et sic per rationem naturaliter insitam Angelus non debet determinari, sed homo, qui minoratur ab Angelo, ut dicitur in Psalmo viii, 6 5. Adhuc, Isaac in libro Definitionum sic dicit: " Ratio creatur m umbra intelligentiae, sensus in umbra rationis, vita vegetabilis in umbra sensus. " Sed in umbra esse, intelligentiis angelicis non convenit, quae deiformes sunt, et in lumine pleno, ita quod a Dionysio dicuntur lumina, divina, et specula claris- sima. Ergo Angelo non convenit determinari secundum rationem naturaliter insitam.

In contrarium hujus est, quod supra dictum est in libro II Sententiarum, distinct. I, quod creaturam rationalem duplicem fecit Deus, Angelum scilicet, et animam rationalem: et unam voluit uniri corpori, alteram vero in sui puritate remanere . Ergo videtur, quod Angelus sit ratio naturaliter insita. Haec enim verba Augustini sunt, quibus contradicere fas non est.

Solutio. Dicendum, quod ratio dicitur dupliciter. Dicitur enim ratio dispositio interior secundum naturam rei principii ad principiatum, ex qua dispositione videtur quid ex quo sequatur: et haec ratio non est in aliquo, nisi secundum excellentiam luminis intellectivi. Dicitur etiam ratio quae est cum inquisitione quid componibile sit, et quid cui conferibile secundum consequentiam: et haec ratio est cum defectu luminis intelligentiae: propter quod utitur motibus, et signis, et caeteris habitudinibus localibus,, ut quasi mendicando videat, quid ex quo concludi possit: et habet instrumenta, syllogismum topicum, enthymema, inductionem, et exemplum.

Primo ergo modo dicta ratio naturaliter insita est Angelis: quia illa est vera et perfecta composita intelligentia, et est formata lumine divino et perfecto et intellectuali. Secundo vero modo dicta ratio, convenit homini, cujus intellectus oritur ex sensibilibus: et ideo talibus quasi adminiculis et instrumentis oportet eam adjuvari, ut possit accipere scientiam, quam ex sensibilibus mendicat. Et hoc est quod dicit Apostolus, ad Roman, i, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, a creatura mundi, per ea quae facta

sunt, intellecta, conspiciuntur. Ubi dicit Glossa, quod " creaturam mundi vocat hominem, eo quod convenit cum omni creatura. Ea autem quae facta sunt, sensibilia mundi vocat, per quae inquirendo et conferendo invisibilia Dei aliqualiter sicut per speculum et aenigma cognoscit: " quod, sicut dicit Bernardus in libro V de Consideratione ad Eugenium, " non est necessarium Angelo, qui hoc lumine pleno videt in Verbo, sicut non necessariae sunt scalae tenenti jam solium..

His habitis, facile est respondere ad objecta.

Ad primum ergo dicendum, quod ratio naturaliter insita homini, est ratio secundo modo dicta, et non primo. Ratio autem primo modo dicta, magis convenit Angelo, quam homini.

Ad aliud dicendum eodem, modo: quia ratio primo modo dicta, non est sine deiformi intellectu: ratio vero secundo modo dicta, obumbratur ab illo.

Ad aliud eodem modo dicendum, quod Isaac dicit, quod ratio secundo modo dicta vis animae est, et non primo modo.

Ad aliud omnino similiter respondendum est: mentes enim et intelligentiae non sine ratione sunt, secundum primum modum accepta: sed sunt ultra rationem, et magis Deo propinquant quam ratio secundo modo accepta.

Ad ultimum dicendum, quod Isaac gradus entium determinat ita, quod semper inferius sit in minimo superioris: et hoc vocat umbram, quia ibi incipit occumbere superius. Et hujus causam determinat Dionysius in libro de Divinis nominibus , dicens, quod " virtutes inferiorum superiora habent excellenter et eminenter, et non e con- verso: inferiora enim nullo modo habent virtutes superiorum. " Et Boetius in libro Divisionum dicit, quod. " quidquid potest potentia inferior, potest superior, et non e converso. " Unde quidquid potest ratio, potest intellectus: et quidquid potest sensus, quod vere posse est et virtus, potest ratio: sed non convertitur: et hujus causa est, quia bonitates inferiorum influuntur eis a superioribus, et coarctantur et obumbrantur, secundum quod recipiuntur ab inferioribus. Dicit enim Philosophus in VI Ethicorum, quod omne quod recipitur in aliquo, est in eo secundum potestatem recipientis et non secundum potestatem agentis vel influentis. Unde ratio primo modo dicta, in nulla umbra est, sed potius in lumine intelligentiae perfectae. Sed ratio secundo modo dicta, in umbra est: et de hac intelligitur dictum isaac.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod ratio primo modo dicta, Angelis naturaliter est insita: et ab hac dicitur creatura rationalis.