quaestio II.

Utrum unus in divinis secundum substantiam, an secundum relationem dicatur.

Secundo quaeritur, utrum unus dicatur secundum substantiam, an secundum relationem. Et quod secundum substantiam, videtur:

1. Quia " ens et unum convertuntur", sicut vult Philosophus et Boethius; sed ens dicitur secundum substantiam; ergo et unum.

2. Item, haec conceditur: " Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt unus Deus "; sed si sunt unus Deus, cum Deus non diminuat de ratione unius, ergo sunt unus. Sed nihil dicitur in summa de tribus singulariter, quod non dicatur substantialiter : ergo etc. Si tu dicas, quod, quando adiective tenetur, tunc non dicitur substantialiter; contra; eadem est significatio termini, quando tenetur adiective, et quando tenetur substantive. Item, cum substantivatur in neutro , dicitur substantialiter; cum ergo eadem sit significatio termini in masculino et in neutro, cum una sit impositio, ergo dicitur substantialiter in masculino. Praeterea, alia nomina in masculino dicuntur substantialiter, ut hoc nomen aeternus; unde in Symbolo : " Non tres aeterni, sed unus aeternus ": ergo similiter unus.

3. Item, cum dicitur: " Pater est unus", aut tenetur substantialiter, aut notionaliter. Si substantialiter, habeo propositum; si notionaliter

sed Pater habet duas notiones; ergo non debet dici unus, sed duo.

4. Item, notio et proprietas sunt idem; ergo cum proprietas dicatur, " quod convenit uni soli ", nulla notio potest dici de tribus. Sed hoc nomen unus praedicatur de qualibet persona; ergo non dicit notionem.

Contra; 1. Regula est superius habita distinctione vigesima secunda : "Omne quod praedicat substantiam vel essentiam, dicitur de tribus singulariter in summa "; sed hoc non convenit huic nomini, quod est unum : ergo etc.

2. Item, nihil pertinens ad essentiam sive substantiam multiplicatur sive plurificatur; sed hoc quod est unus plurificatur, quia Pater est unus, et Filius est unus, et sunt duo, quia unus et unus; ergo etc.

3. Item, idem est esse unum et esse distinctum; sed cum dico; Pater est distinctus, hoc quod est distinctus .non dicitur substantialiter; ergo nec hoc quod est unus.

4. Item, respectu cuiuscumque termini est dicere alium in divinis, ille terminus dicit relationem

unde non dicitur alius Deus

sed respectu eius quod est unus est dicere alium, nam Pater est unus, et Filius est alius; ergo etc.

CONCLUSIO.

Cum in Deo sit unitus tum essentialis, tum personans, qua uno persona distinguitur ab alia, terminus unus, si adiective usurpatur, utramque unitatem potest significare, si vero substantive, tunc unus attribuitur personali unitati, anum autem essentiali.

Respondeo; Dicendum, quod, cum ratio unitatis sit ratio distinctionis cum indivisione, in divinis autem ponamus et essentiam distinctam ab aliis essentiis per se ipsam, et personam distingui ab aliis per proprietatem, necesse est in divinis ponere et unitatem essentialem et personalem. Quoniam igitur persona non est aliud ab essentia, unitas essentiae et personae non sunt duae unitates secundum rem, sed una, ratione differens; ideo unitas de hac et illa non dicitur aequivoce, quoniam nec isti nec illi imponitur specialiter.

Quia ergo concretum accipit specialem significationem ab abstracto, hoc nomen unus importat in divinis unitatem essentialem et personalem. Et cum adiective tenetur, indifferenter importat utramque; determinatur autem per adiunctum. Cum ergo additur termino essentiali, importat essentialem; cum additur notionali, importat personalem.

Cum autem substantivatur, tunc necesse est, quod se ipso determinetur. Et ideo, cum neutrum genus importet, quod dicit, sub indistinctione, in neutro genere convenienter attributum est sive appropriatam unitati essentiali. In masculino vero, quia importat distinctionem et suppositum certum et dicit rationem producentis, appropriatum est unitati personali.

1. Et ideo patet , quod sic non accipitur ut ens neque ut convertibile cum eo, sed solum in neutro.

2. Patet etiam secundam, quod ibi est fallacia figurae dictionis ex commutatione istius termini unus. Quamvis enim non varietur significatio per substantivationem neque per generis diversitatem, potest nihilominus variari modus supponendi, maxime si usus hoc faciat, et ratio sit conveniens usui.

Ad illud ergo quod obiicitur, quod aeternus dicitur essentialiter; patet responsio, quia aeternitas dicitur solum essentialiter, sed unitas personaliter.

Aliqui tamen dicant, quod hoc est in hoc nomine unus, quia est nomen partitivum et habens in se articulum.

3. Ad illud quod obiicitur :aut praedicat notionem , etc ; dicendam, quod praedicat notionem ; sed attendendum, quod non quamcumque, sed personalem, quae facit esse unum, et illa est una in qualibet persona.

4. Ad illud quod obiicitur, quod notio dicitur de uno; dicendum, quod est significare notionem sub ratione propria, ut per hoc nomen paternitas; et communiter, ut per hoc nomen relatio, notio, unitas et proprietas, quae idem dicunt sub rationibus diversis. Sensus enim est; "persona est una", id est, unica personali proprietate in se indistincta et. ab aliis distincta.