Albert the Great, Summa Theologiae

1. Ex quo enim major libertas sequitur ad subtiliorem intelligentiam et simpliciorem essentiam, et in simplicitate essentiae et subtilitate intelligentiae differentes sunt Angeli, videtur quod in libertate arbitrii differentes sint: et sic unus habet majorem libertatem, quam alius.

2. Adhuc, Secundum hierarchias et ordines distincti sunt Angeli, ita quod illi de prima hierarchia a beato Dionysio

In libro de Caelesti hierarchia, dicuntur divinum agalma, eo quod similitudo Dei expressius relucet in eis, quam in aliis: sed ista relucentia similitudinis accipitur secundum participationem bonitatum a Deo descendentium in ipsos: sed praecipua bonitatum est libertas: illa ergo in superioribus expressius resplendet, quam in inferioribus ad similitudinem Dei.

3. Adhuc, Secundum ordinem causarum in philosophia a Philosophis determinatum, bonitates primae causae magis resplendent in proxima secunda causa juxta primam, et potentiores sunt quam in tertia et quarta, et sic deinceps: ergo in ordine Angelorum ad Deum idem est: quia si in naturalibus est ordo, multo magis in divinis: quia magis ordinata sunt divina, quam naturalia. Cum ergo praecipua bonitatum sit libertas arbitrii, in superioribus Angelis proximis Deo erit libertas potentior, quam in inferioribus.

4. Adhuc, In humanis sic est, quod inferior qui respicere habet ad praeceptum superioris, non est aequalis libertatis ad agendum et eligendum quae vult cum superiori. Cum ergo subjectio et praelatio sit in Angelis, ad quam, ut dicit Dionysius in Caelesti hierarchia, praelatio et subjectio humana exemplata est, videtur quod in subjecto Angelo non sit aequalis libertas, sicut in Angelo praelato.

5. Adhuc, Secundum jura canonica et civilia, subditus liberum consensum ad facienda vel eligenda non habet sine licentia superioris. Cum ergo in Angelis sint praelati et subjecti, subjectus liberum consensum ad agenda et eligenda non habet, sed praelatus habet liberum consensum ad haec: ergo differens libertas secundum plus et minus est praelato, et subjecto.

6. Adhuc, Sicut a principio dictum est, liberum dicimus hominem qui causa sui est: subjectus non causa sui est, sed respicit ad superiorem, cujus voluntas vel praeceptum sibi causa est agendi et volendi sive eligendi quod vult: superior autem causa sibi est agendi et volendi: ergo aequalis libertas agendi et volendi sive eligendi non est in superiore et inferiore.

In contrarium hujus est, quod in omni natura intellectuali, in qua aequalis est elevatio supra materiam et naturam obligantem formam quae in ipsa est ad hoc agendum et non aliud, aequalis est libertas agendi et eligendi quod vult: in omnibus Angelis hujusmodi elevatio est aequalis, nullus enim materiae obliganti ad hoc vel ad hoc immergitur vel unitur: ergo in omnibus libertas agendi vel eligendi aequalis est.

Solutio. Dicendum, quod libertas a coactione propter causam in quaestione praecedentis membri dictam, aequalis est in omnibus Angelis, tam superioribus quam inferioribus: omnes enim liberi sunt a cogente et necessitatem imponente ad hoc vel illud agendum vel eligendum: sed ab inclinante plus in bonum vel minus non aequaliter dispositi sunt, nec aequaliter liberi: superior enim melius dispositus est ad bonum, quam inferior et ad meliora, secundum quod vult Dionysius in Caelesti hierarchia.

Ad primum ergo dicendum, quod ex hoc non probatur, quod unus alio habeat majorem libertatem a coactione, sed quod unus meliori natura disponitur ad bonum quam, alius: sicut etiam Dionysius dicit, quod " unusquisque divinam recipit illuminationem secundum propriam analogiam. "

Eodem modo dicendum ad aliud: per hoc enim non probatur, quod libertas a coactione inaequalis sit in superioribus et inferioribus, sed quod in diversa analogia se habeant ad bonum divinum.

Ad aliud dicendum, quod, hoc sine dubio procedit, et verum est, quod divina magis ordinata sunt quam naturalia: sed per hoc quod minus resplendet in inferioribus libertas, per hoc non ponitur coactio in eis: sicut quia magis resplen- det in superioribus, nulla ponitur coactio vel ablatio libertatis, secundum quod per meliora et nobiliora disponuntur ad bonum.

Ad aliud dicendum, quod secus est in humanis et divinis: subjectio enim humana per modum servitutis est et necessitatis, vel ex obligatione voti quod inferior fecit superiori, vel ex pacto pretii, vel ex conditione servili. Nihil autem talium est in Angelis: et si est ibi praelatio et subjectio, ex ordine officiorum divinorum est, et ex ordine actuum hierarchicorum, qui, sicut Dionysius dicit in libro de Caelesti hierarchia, tres sunt, scilicet illuminare, purgare, et perficere: et in talibus superior inferiori nullam infert necessitatem, sed potius libertatem: liberius enim et per meliora disponitur purgatus, illuminatus, et perfectus, ut libera voluntate exsequatur quod officii sui est, quam non purgatus, non illuminatus, non perfectus: et ideo non est simile de humanis et de divinis.

Ad aliud dicendum eodem modo, quod jura sunt secundum ordinationes humanas: et ideo quod liberum consensum inferior non habeat, ex obligatione voti vel pacti vel conditionis est, per quae libertatem suam in manum tradidit alienam. In superioribus autem non est nisi ex ordine perceptionis illuminationum, quas, sicut Dionysius dicit, lex divinitatis ordinavit per prima media, et per media ultima reducere. Inferior autem in talibus quanto meliores sive sublimiores percepit illuminationes a superiori, tanto liberior et melius dispositus efficitur ad omne quod vult, et exire debet ad faciendum.

Ad aliud dicendum, quod hoc etiam non tenet nisi in humanis, in quibus ipse gradus subjectionis per necessitatem tollit libertatem consensus et voluntatis. In ordinibus autem angelicis non sic est: et ideo in illis non tenet, ut praedictum est.

Id quod in contrarium objicitur, concedendum est, quia procedit secundum veritatem.