580 APPENDIX V.

convertantur; tum postulatur an liceat hos coniuges etiam post bapti- smum relinquere, saltem per aliquod temporis spatium, in suo errore

contra matrimonii veritatem satis fundatum videatur, quod mulier, de qua ibidem

agitur, nescire se profitetur matrimonii ne, an concubinatus nomine a suo viro su-

scepta fuerit, quod quidem cum essentia veri matrimonii certum ac reciprocum

consensum exigentis haud facile componi potest, nihilominus cum absque ulla

difficultate res possit melius declarari, si duo haec a muliere requirantur : i. utrum

eo tempore, quo ad suum virum accessit, alias repererit mulieres eidem ante se

maritali more coniunctas ; 2. utrum vir ille solerei pro suo lubitu susceptas mu-

lieres dimittere, et alias assumere: has quoque interrogationes non inopportune pro-

maiori diligentia fieri posse Emi PP. iudicarunt. Utrumque enim praedicto dubio

gravissimum pondus adiiciet, et concubinatum potius quam verum matrimonium

initum fuisse magis magisque suadebit.

At vero tertii et quarti et septimi casus diversam omnino esse rationem Emi

PP. censuerunt. Nam tertius uxorem legitimam, cum captivus ductus est, habuisse fatetur, itemque mulier de qua sermo est in septimo casu legitimum virum habuisse

narrat; atque is de quo in quarto agitur, matrimonio se fuisse vinculatum asserit:

quae quidem omnia verum proprieque dictum matrimonium clare exprimunt: quo

fit ut novum matrimonium adulterinum esset concubinatus ; neque enim dubitare

fas est polygamiam simultaneam, atque ipsum adeo divortium, non modo christia-

nis, verum etiam infidelibus divino iure prohiberi expresse id docente Innocentio III

in cap. Gaudemus, De divortiis. Quod autem ab eo, de quo agitur in tertio casu,

additur sibi iam impossibile esse certo scire an uxor sua superstes morluane sit,

id ei ad novum motrimonium minime prodesse iudicarunt. Cum enim vinculi ma-

trimonialis obligatio certa in eo sit, eiusdem autem per mortem solutio nullo pacto

sit probata, quandoquidem simplex ignorantia non magis mortem quam vitam suadet;

quae imo in dubio praesumenda prae morte est, hinc sequitur impedimenti vim

adhuc integram manere, iuxta expressam doctrinam capitis In praesentia, De spon-

salibus, in infidelium aeque ac christianorum matrimoniis, retinendam, quippe quae

in qualitate utrisque communi, quae est indissolubilitas, fundatur. Quapropter non

minus in hoc tertio quam in quarto et septimo casu Emi PP.. responderunt, domi-

nos christianos teneri huiusmodi servos a novo matrimonio prohibere, nisi forte,

ex pluribus saltem coniecturis (quae sin minus singulae, at certe simul coniunctae

certitudinem moralem pariant) demonstrari possit legitimum eorum coniugem mor-

tem vere obiisse.

Ceterum latere te non potest, certissimum eamdemque facillimam viam eius-

modi nodos reddendi eam esse, si infideles, de quibus agitur, ad christianam

fidem convertantur. Hoc enim si fiat, et ipsi privilegio Paulino cum alia catholica,

muliere nubendi, et tu dispensatione uti poteris ab interpellatione primae coniugis,

quoties aut fieri reipsa illa nequeat, aut si fieret, nullius utilitatis fore summarie

saltem atque extraiudicialiter certo constet. Denique ne illud quidem S. C. praeter-

mittendum esse voluit, nimirum ut, occasione data, dominos christianos memineris

admonere ne, in hisce servorum matrimoniis ineundis, aliquam vim adhibeant, vel

coniugem iisdem invisum obtrudant. Matrimonia enim libera esse debent, et coa-

ctiones quae in iis forte adhibeantur, difficiles solent exitus frequenter habere. In

casibus autem difficilioribus recurras, expositis omnibus adiunctis ».