COMMENTARIUS.

(g) Tertium principale, etc. Horam congruam celebrationi statuit ab initio aurorae, et hoc quantum ad tempus inceptionis, ita ut ante initium aurorae non liceat celebrare sine dispensatione aut privilegio; ita docent reliqui communiter in hac distinctione, D. Thomas quaest, i.

a. 2. quaestiuncula 4. et 3. p. quaest. 73 . ad. 4. Richardus a. 2. quaest. 3. Durandus quaest. 2. Paludanus a. 2. can. 2. Alens 4. p. quaest. 10. m. 5. art. 2. Summistae verbo Missa, et communis recentiorum, Vasquez 233. c. 3. Suarez disp. 7 . sect. 4. concl. 1. Navarras in Summa cap. 52.

Haec conclusio fundatur in consuetudine habente vim legis, et in rubricis Missalis exprimitur: quod vero haec consuetudo vim legis obtineat, patet ex communi sensu Doctorum, et ex privilegiis, quibus aliquid dispensatur a Sede Apostolica, ut ante diem una hora celebrari possit, et ex rubricis praedictis de hora celebrandi; et eam merito colligit Doctor ex consecr. dist. 1. cap. Nocte sancta Nativitatis, etc. et cap. Solent. sig. In jejuniis, eadem dist. ubi conceditur Missa celebranda in nocte Resurrectionis, quae est secunda Sabbati sancti, quod antiquissimum statutum est, et patet ex ibidem citatis, quae dist. 75 . et 76. habentur.

Advertendum tamen est hanc consuetudinem inchoandi Missas, licet regulariter tenenda sit, in quibusdam locis non esse receptam, sed servari consuetudinem diei usualis, quo artifices et operarii communiter exeunt ad suas operas: unde in Septentrionalibus ante crepusculum aurorae una hora, et citius celebratur pro commoditate populi in Germania et Belgio, et aliis locis, quibus etsi non expectatur crepusculum, tamen aliquo modo consuetudo universalis potest dici observari, quia eadem hora celebratur, qua in aliis regionibus, in quibus dies hyemales longiores sunt, tum illucescit aurora, et mysteria initiantur, et consuetudo eatenus obtinet, quatenus usu recepta est. Illa consuetudo antiqua, quae viguit tempore, quo Doctor scripsit, celebrandi in nocte prima Dominicae, Resurrectionis, mutata est jam, ut patet ex Ordinario Romano. Aliqui hoc tempus inchoandi definiunt esse quinque quadrantes horae ante Solis ortum, et pro hac sententia adducitur noster Doctor, cum hic tantum dicat esse tres quadrantes non currere irregulariter, ut ipse etiam probat, ex lib. de Crepusculis. Hanc mensuram mathematicam nimiam esse docet Suarez, quae non attendi debet in re morali; sed hoc non recte reprehendit, quia si tempus cadat in praeceptum, recte assignari debet regula aliqua, ex qua cognosci debet, et fundari doctrina moralis, et materia currentis praecepti. Regulares habent circa hoc varia privilegia.

Dubitant aliqui an liceat tres Missas absolvere in nocte Nativitatis ante auroram. Aliqui dicunt Decretum Telesphori intelligi debere de prima Missa tantum, ita Sylvester verbo Missa 1. quaest. 6. Armilla et Tabiena, Navarrus c. 25. n. 87. sed haec doctrina ad summum referri debet ad Missas Conventuales et solemnes, de quibus intelligi potest rubrica Ordinarii Romani; neque inducenda sunt praecepta sine lege, quae nulla est, aut consuetudine habente vim legis, quae varia est ; unde sicut rubrica intelligi debet citra obligationem de Missa galli cantus, quae tamen de die dici potest, ita etiam aliae Missae dici possunt nocte ante auroram, attenta consuetudine locorum.

(h) Terminus autem celebrationis, etc. Asserit etiam terminum celebrandi esse horam nonam juxta consuetudinem Ecclesiarum; intelligit horam nonam canonice, id est, duodecimam, quando dicta nona in diebus jejunii ante Missam conventualem producitur officium usque ad medium diem, vel circa, quia est consuetudo Ecclesiarum in diebus jejunii ; non autem intelligit horam nonam, juxta ritum Judaeorum, et antiquum Ecclesiae, quae est tertia pomeridiana, quia dudum abolevit haec consuetudo, quae habetur de consecrat. dist. 1. c. Solent, etc. quod est Concilii Cabilonensis, et habetur apud Burchardum, Ivonem, Panormiam, Polycarpum, ex Eusebio, et in Capitulis Pandulphi Aurelianensis Episcopi, ut patet in notis adjectis in nova editione Decreti. Sumitur ergo hic nona juxta computum officii Ecclesiastici in diebus jejunii, quando dicitur nona, et sic intelligit Vasquez antiquos Theologos, qui in hoc termino assignando conveniunt, et quidquid sit, an tum fuerit alius usus prioris etiam antiquatae consuetudinis, saltem nunc sic intelligi debet, attenta praesenti consuetudine Ecclesiae, quae interpretationem hanc sonat ex privilegiis, quibus religiosi gaudent, ut aliquo tempore post meridiem possint celebrare; possunt tamen in diebus solemnibus circa duodecimam, et paulo post Missae celebrari, ut ibidem Vasquez, ratione concursus et solemnitatis, et ita usus plerumque fert. Navarrus supra citatus dicit posse Missam, usque ad tertiam pomeridianam protrahi ; sed nisi consuetudo inducta id approbet, non est regulariter tenendum.

Subjungit praeterea Doctor necessitate praecepti impendendum esse tempus idoneum, quo introitus,et reliqua ordinata in Missa juxta ritum sanctae Romanae Ecclesiae dicantur, quod per se notum est. Addit praeterea quaedam forte necessitate mysterii dicenda esse, ut illa, quae antecedunt formam consecrationis, de quibus dictum est dist. 8. quaest. 2. qua in re probabiliter tantum, et cum dubitatione hoc asserit, et non omnino certa assertione, ut male quidam imponunt.

Dubitari solet an Sacerdos una die plures -Missas celebrare possit etiam jejunus ?Circa iterationem sacrificii variae fuerunt consuetudines Ecclesiarum. Joannes Cassianus, dicipulus S. Joannis Chrysostomi, ejusque Diaconus I. 3. de Institutis Gaenobiorum, cap. 11. eam consuetudinem fuisse in Oriente asserit diebus Dominicis unam tantum Missam celebrandi, in qua caeteri communicabant: eamdemindicat epistola Epiphanii ad Joannem Jerosolyraitanum, quae est 20. inter epistolas Hieronymi tom. 2. et capitulum Hinc est, 16. quaest. 1. Hunc morem in Ecclesia Alexandrina sub Dioscoro viguisse, epistola Leonis 1. 81. indicat et corrigit mandans, quoties Basilicam praesentia novae plebis impleverit, toties sacrificium subsequens offeratur: extat Canon novus Concilii Altissiodorensis an. 590. Non super uno Altari duas Missas dicere, nec in Altario, ubi Episcopus, Presbyter, in illo Missas dicat, etc.

Alius fertur ritus Graecorum non conficiendi in Quadragesima, nisi in Dominica et Sabbato ; unde canon 49. Concilii Laodiceni ; Quod non oporteat in quadragesima panem benedictum offerri, nisi in Dominica et Sabbato. Canon 52. in Trullo addit diem Annuntiationis, in reliquis fiebat sacrum praesanctificatum, sicut in Ecclesia Latina Feria VI. Parasceves.

Ritus celebrandi plures Missas in eadem Ecclesia praefertur, quia alioquin multiplicatio Sacerdotum et altarium in eadem Ecclesia essent superflua, et fructus jugis sacrificii, et cultus Deo debitus tolleretur, neque recte necessitati et devotioni fidelium satisfieret; patet ex epistola citata Leonis. Item, ritus celebrandi tres Missas in nocte Natalis antiquissimus est, de quo Gregorius in homilia de Natali Domini, et S. Hieronymus in suo Leclionario distribuit Evangelia et Lectiones prout in usu erant pro singulis proprias, ut constat ex Pamelio tom. 2. Liturg. Prosper in lib. de praedictionibus dimidii temporis, c. 6. scribit bis intra paucas horas in eodem loco oblatum esse sacrificium.

Quantum autem ad principale quaesitum de iteratione sacrificii ab eodem Sacerdote et uno die, varii fuere ritus in in diversis Ecclesiis, ut refert Wallefridus Strabo, qui 800. ab hinc annis floruit, qui hanc controversiam proponit, et hinc exemplum Leonis III. qui plures Missas eodem die celebrabat ; inde exemplum Bonifacii Moguntini martyris, qui unam tantum offerebat. Videatur lib. de rebus Ecclesiasticis, cap. 21. ubi controversiam et quaestionem liberam relinquit. Alexander II. ducentis postmodum annis ritum celebrandi plures correxit, videtur tamen permisisse, ut una pro defunctis, altera de die, si necesse fuerit, dicatur.

Caeterum Innocentius III. cap. Consuluisti, de celebrat. Missarum, vetat plures Missas dici, sicut et Honorius III. cap Te referente, etc. excipit Innocentius Natale Domini, et casum necessitatis.

Hunc casum necessitatis varie interpretantur Theologi, Paludanustn 4. dist. 12. quaest. 1. art. 4. exponit quinque casus. Primus est propter defunctum tumulandum sub Missa, tunc poterit pro defuncto unum, alterum de festo dicere ; addunt alii, ex eo solum quod parochianus pro defuncto postulet Missam. Secundus casus, ut communicet pro viatico infirmum. Tertius casus peregrinorum, ut audiant Missam in die Festo. Quartus pro nuptiis, ut detur benedictio. Quintus pro necessitate populi. Eosdem casus admittit Antoninus 3. p.lit. 13. c. 6. Navarrus in Summa c. 25. Sylvester verbo Missa, Angelus in Summa. Additur etiam casus quo aliquis nobilis superveniret dicta Missa: et quidam asserunt idem dicendum quandocumque occurrat necessitas aequivalens.

Aliqui negant hanc libertatem celebrandi plures Missas, quia non videtur expressa sufficiens necessitas, nisi tantum in primo casu, et in casu necessitatis populi, ut si quis praesit duabus Ecclesiis, neque aliter possit providere utrique populo, nisi celebrando in utraque Ecclesia; alii negant primum casum.

Sed a communi opinione non videtur recedendum, maxime cum ipsa lex casum necessitatis excipiat; secluso ergo scandalo ex opposito, necessitas, quam excipit lex, interpretari debet juxta communem opinionem prudentum, cum exceptio ipsa favorem sonet, atque pietatem, qua Ecclesia consultum voluit omnibus,neque alioquin oblatio iterata, ex casu necessitatis concesso, est in se mala, aut aliunde prohibita.

Accedit quod haec inhibitio sit ob reverentiam sacrificii, non praejudicans necessitati et utilitati, quae aequiparantur in jure 12. quaest. 2. Innocentius in cap. Omnes, de constitut. Abbas cap. Ut super, de rebus Ecclesiae non alienandis. Unde Glossa in cap. Consuluisti, citato, hanc sententiam tenet, comprehendens sub necessitate honestatem et utilitatem ; ideoque ipse Innocentius lib. de mysterio Missae, c. 25. sic interpretatur praeceptum, quo cavetur ne Sacerdos celebret duobus minus assistentibus dicens : Aliud est necessitatis articulus, aliud religionis comtemptus, quo casu non est alia necessitas, quam utilitatis et fructus, quia posset simpliciter abstinere ; hoc ergo modo debet etiam intelligi praesens. Eodem modo intelligunt Doctores praeceptum non celebrandi, nisi in locis sacratis, cap. Sicut non alii, de consecrat. dist. 1. Nisi pro summa, inquit, contingat necessitate, quae verba Doctores communiter intelligunt sicut supra exposuimus extendendo ad utilitatem, etiam hanc necessitatem.

(i) Ultimum est, quod celebrantem, etc. Haec doctrina comprehendit non solum Missas publicas, sed etiam privatas. Missa publica varie dicitur, et per oppositum ad hoc dicitur privata. Dicitur publica, ratione concursus populi et solemnitatis, et assistentium ministrorum, et loci cumulative, ut Ecclesiae consecratae ad hunc finem ; hinc Gregorius epistolarum lib. 4. epist. 43. alias 87. prohibet Missas publicas fieri in quodam Monasterio ; Ne in servorum Dei secessibus, popularibus occasio ulla praebeatur conventibus, et lib. 55. epist. 46. in quodam loco permittit Missam privatam dici, et prohibet publicam, lib. 7. epist. 7 1. lib. 8. epist. 3. agit de oratoriis, in quibus Missa privata dicebatur, et homil. 37. in Evangelia, affert exemplum Cassii Narniensis Episcopi celebrantis in Oratorio privato; ita et Nazianzenus apud Zozomenum lib. 7. historiar. c. 3. dicitur celebrasse in cellula privatim, et Lucianus martyr apud Nicephorum lib. 8. c. 31. sacrificasse in carcere utens pectore pro altari, cum esset ligatus catenis, de consecrat. dist. 1. in capitulo, et hoc, refertur ex Augustino. Prohibetur, ne Missae peculiares, quae diebus solemnibus fiebant, ita publice agantur, ut pro--pter eas populus a Missis publicis et solemnibus abstraheretur. Aliae etiam acceptiones sunt Missae publicae et privatae, quae sunt obviae ex Ordinario Romano de communi et proprio pro causa publica et privata. Excludendus est error haereticorum, quem damnat Trident. sess. 61. cap. 6. can. 8. damnant enim privatas, in quibus nemo communicat praeter ipsum celebrantem.

Dubium est de numero assistentium ministrorum, ex epist. decretali prima Anacleti, requiruntur ad minus duo, non tam ut ministri, sed etiam ut testes, quibus constaret Presbyterum celebrasse in loco sacrato, et habetur cap. Episcopus, de consecrat. dist. 1. ut ipse plures testes adhibeat. Haec pluralitas videtur, ut dixi, ex his decretis exigi causa testimonii ; superius enim visum est, quam stricte praeceptum fuerit in antiquis Canonibus ne Missa fieret extra locum sacrum.

Caeterum alii posteriores addunt plures advocandos esse necessitate mysterii, quo locutio Sacerdotis ad plures, ut Dominus vobiscum, etc. Sursum corda, subsisteret, ita Soter Papa in c. Hoc quoque statutum est, etc. quamvis autem tribuatur Anacleto ; Burchardus et Ivo citant Decreta Soleris, et in Micrologo, c. 2. dicitur fuisse ab utroque statutum. Burchardus lib. 3. c. 68. refert cap 30. Concilii Nannelensis. Idem habetur Moguntino I. c. 43. ut patet ex notis subjectis huic textui in nova impressione; ex his ergo constat id fuisse in praecepto. Aliqui cum S. Thoma explicant praeceptum intelligi de Missa publica et solemni, non privata, sed ratio universaliter comprehendit utramque, tam illam, quae est Anacleti, quam hanc posterioris decreti, et nihil obstat quin tum fuerit de jure. Respondetur, hoc praeceptum fuisse revocctum ut dicit Alensis 4. p. q. 10. m. 5. art. 2. sig. 7. quod supponit Alexander III. Extra de filiis Presbyleror. cap. Proposuit, etc. ordinans subdiaconus ex sacrilego concubitu natus praesentatus a patrono ad quamdam Ecclesiam gaudeat medietate fructuum, et ministret Sacerdoti proviso de illa Ecclesia : Non enim, inquit, solus Presbyter Missarum solemnia, vel alia divina officia potest sine ministri suffragio celebrare, etc. ubi supponit unum sufficere. Vel dici potest cum Innocentio supra citato mitigatum fuisse praeceptum ex necessitate, id est, honestate et utilitate, quia multiplicato numero Sacerdotum id congruum fuit, et magis expediens, ut possint celebrare. quam ut abstinerent a mysterio ex defectu plurium assistentium.

Ad rationem autem allatam respondetur ex iis, quae Doctor hic subjungit de necessitate ministri, nempe ut respondeat nomine Eeclesiae, et ideo etiam salutari potest in persona Ecclesiae et multitudinis, quam sustinet, et in ipso respondet, sicut Sacerdos sustinet personam Christi aliquando, ut quando consecrat, et personam ministri publici, et legati Ecclesiae ad Christum, ut docet Trident. sess. 21. cap. 6. ean. 8. quando offert pro Ecclesia orationes et sacrificium, ita etiam minister in persona Ecclesiae respondet etiam in numero plurali, ut ad illud Orate fratres, etc. Sursum corda, etc. et respondet etiam in persona omnium, qui communicant spiritualiter per filem et charitatem.

Hic minister ut proxime saltem ministrans ad altare nequit esse foemina, ex c. 1. de cohabitat. Clericorum et mulierum,^, ex multis decretis antiquis, quibus foeminae prohibentur ad Altare accedere; potius judicarem, ut ipse in ea necessitate constitutus, sibi ipsi ministret ut aliqui dicunt, etiam posse solitariam per se Missam dicere secluso arbitro, cum Glossa in c. Hoc quoque. de consec. dist. 1 . quod non facile admittendum est, nisi gravissima necessitate prematur sine dispensatione.

(k) Ad argumenta. Ad primum et secundum patet ex littera. Ad tertiam, sumitur oblatio Sacramenti pro sacrificii: et agit de merito particulari per impetrationem ministri, et ex opere operantis, non autem ex operato, vel quasi operato, de quo dictum est supri de sacrificio. Ad quartum patet ex littera.

(1) Ad quintum dico, quod Laurentius dispensavit sanguinem Christi, etc. In hac responsione agit de dispensatione hujus Sacramenti, ad quem spectat.

Prima conclusio est. Diacono in casu necessitatis committi posse dispensationem. Probatur, quia olim Diaconi ministrabant sanguinem, ut patet ex vita S. Laurentii martyris: ergo, etc. neque aliud dicendum est de corpore, ut constat ex Apologia 2. Iustini martyris pro Christianis, abi idem refertur quantum ad distributionem corporis : Posteaquam, inquit, et is qui praeest, gratias egit, et populus omnis benedixit, ii qui apud nos Diaconi dicuntur, dant unicuique eorum, qui adsunt percipiendum panem, vinum et aquam, quae cum gratiarum actione

consecrata sunt. et ad eos qui absunt perferunt, atque cibus hic apud nos Eucharistia nominatur. Carthaginense IV. can. 38. jubet ut Diaconus praesente Presbytero Eucharistiam corporis Christi populo, si necessitas cogat, jussus eroget. Ecclesia autem non solet dispensare in jure divino, neque potest, neque hic dispensatio videtur fingenda alia, neque hoc in irreverentiam Sacramenti redundat. Unde Concil. Trident. sess. 21. cap. i. docet in Ecclesia semper fuisse potestatem, ut in Sacramentorum dispensatione, salva eorum substantia statueret, ac mutaret ea, quae eorum venerationi, aut suscipientium utilitati pro temporis varietate conducerent, etc. Haec ergo intelligenda sunt in casu necessitatis, quia alioquin propter reverentiam Sacramenti per seipsum Sacerdos ministrare debet Sacramentum ; spectata etiam Ecclesiae consuetudine, ir casu necessitatis posset Sacerdos etiare per Diaconum ministrare Sacramentum, ut communiter omnes Theologi, quinimo absente Sacerdote eodem casu urgente, posset Diaconus, sine ulla expressa commissione ministrare Sacramentum, quia censetur in eo casu Sacerdos id velle; ita colligitur ex Gelasio 1. epist 1. c. 10. nequit tamen committi Diacono munus hoc absque rationabili causa.

Sed quid de inferioribus Clericis, an urgente necessitate id eis liceat committere? Sotus supra, Sylvester verbo Eucharistia 3. n. 3. Henriquez lib. 5. de Sacramentis, c. 34. id absolute negant. Respondetur tamen in gravi necessitate licere: ita Suarez, quia nec jure divino id videtur reprobatum, et in actis Pontificum quidam Clericus deferens Sacramenta legitur martyrizatus ; et videtur necessitas populi praevalere. Unde si antiquitus licebat laicis deferre secum Sacramentum domum, et sibiipsis ministrare, quare non etiam ministris altaris liceret id distribuere, aut ad ipsos deferre ; neque ullus reprehendit Reginam Scotiae Mariam Stuartam matrem defuncti Jacobi Magnae Britanniae Regis, quod Sacramentum Eucharistiae apud se in carcere reservatum, ipsa sumpserit, sibique ministraverit.

Peto ergo unde urgeret illud praeceptum, quia scilicet non licet tangere? sed jure divino id non prohibetur, cum moris fuerit, et etiamnum viget apud Graecos, ut ipsi laici sumptam de manu ministri Eucharistiam ori injiciant. Aliud autem non est quod praeceptum probet, c. Provenit, de consecr. dist. 2 . reprehendit Sacerdotes qui per laicos viaticum mittebant infirmis, sed intelligendum est extra casum necessitatis.

Tertia difficultas est, utrum jam alicui liceret seipsum communicare ? Respondetur in primis ordinarie non esse usum communicandi se in Ecclesia Latina, nisi quando Sacerdos in Missa seipsum communicat, et Feria VI. Parasceves. Caeterum tamen, si nullus esset, qui infirmo Sacerdoti ministraret Sacramentum, licite seipsum communicaret; imo etiam Sacerdos ubi consecrare non posset, et haberet hostiam consecratam praesentem, licite communicat, quia non invenio aliquid contra, quod sit juris, quia aliis ministrare licite potest, quare etiam non sibiipsi ? Unde jus antiquum concedit Diacono, ut in absentia Sacerdotis possit sibiipsi ministrare communionem, ut patet ex Nicaeno ean. 14 ergo a fortiori licet Sacerdoti sibiipsi communionem ministrare, qui est minister ordinarius ejus tam divino quam humano jure. Communius dicitur laico non licere sibiipsi ministrare Sacramentum. Sed exempla supra allata saltem in casu necessitatis videntur oppositum suadere, neque invenio aliquod jus in contrarium, modo non sit sibi conscius, et necessitas, vel propria, vel reverentia major Sacramenti accedat, ut si haeretici, aut infideles instent, qui Sacramento ad ludibrium ejus, et fidei sintabusuri, neque est alius modus praeservandi Sacramentum.

Secunda conclusio est, hoc soli Sacerdoti convenire tanquam ministro ordinario ; praeter gradum autem Sacerdotis, et characterem, exigitur potestas ministrandi respective ad personas, hoc est, jurisdictionis ; patet ex Carthaginens. cap. 7. et communi Ecclesiae usu. Hoc ergo est officium Pastoris, cujus est pascere oves, et debet ab Ecclesia deputari ad hoc munus antequam licite se ingerat. Si est ergo Religiosus communicans alienum subditum laicum sine licentia Sacerdotis proprii, hoc est, ordinarii, incurrit censuram excommunicationis, ut patet ex Clementina Religiosi, de privilegiis ; laico dico, non autem si daret communionem alteri religioso, quia is non est subditus Parochi ; peccat si est Sacerdos saecularis, et censuram non incurrit ; si non est Sacerdos, fit irregularis, quia exercet actum Ordinis, sine Ordine. Caeterum Religiosi plerumque jam habent indulta Sedis Apostolicae, ut in suis propriis Ecclesiis communicent alios, et dent licentiam communicandi, quod intelligitur de communione libera, et non de Paschali, quia haec debet fieri in parochia, et idem in communione pro viatico ; probabile tamen est absente Sacerdote, et in casu necessitatis, quemlibet Sacerdotem non habentem impedimentum pensurarum posse communicare infirmum pro viatico, quia id praesumitur Sacerdos proprius, aut Ecclesia velle: ita Suarez disp. 72.

Si petas quibus haec dispensatio fieri debeat? Dico primo, peccatori publico publice, et privatim petenti communionem,

tenentur ministri eam negare, ita communiter Doctores, Alensis 4. p. quaest. 48. D. Thomas 3. p. quaest. 80. art.6. Albertus in 4. dist. 13. art. 17. reliqui dist. 9. Summistae verbo Communio, v, Eucharistia Navarr. in Summa c. 11. Patet primo ex Patribus, Chrysost. hom. 85. in Matth. ubi loquens ait : Non parva vobis imminet paena, si quem aliqua improbitate teneri scientes, ei hujus mensae participationem permittatis, sanguis enim Christi de manibus vestris exquireturi subdit vero inferius: non de ignotis, sed de nolis hoc disputo. Cyprianus epist 10. seu. 17. Eamdem doctrinam saepe et severe inculcat Augustinus lib. 50. hom. in ultima, cap. 12. et habetur in cap. Multi 2. quaest. 1. ubi loquitur de publicis peccatoribus.

Probatur ratione, quia non debet Sanctum dari canibus, deinde peccatores publici non habent aliquod jus in eo statu petendi Eucharistiam a ministris, cum sint in statu notorie indigno, et sine requisita dispositione. Ex hac generali regula excluduntur multi peccatores in specie a communione in jure, ut meretrices, usurarii, et similes, ut constat ex Clemente lib. 1. constit. c. 32. Concil. Arelatens. I. c. 4. et S. Cyprianus epist. 61. de quibus fusim Alensis 4. p. quaest. 48.

Quomodo intelligatur peccator publicus ? Respondet notorietate facti, aut per sententiam judicis convictus,quia vel peccata ipsius nota sunt majori parti civitatis, et populi, vel convictus ex sententia judicis, fit notum ejus peccatum. Requiritur autem secundum Glossam de consecrat. dist. 2. peccatum debere esse tale, ut ex objecto opus sit malum, ut a nullo exerceri queat sine peccato, ut usura, meretricium, vel ut ipsi sit conjuncta aliqua circumstantia vitiosa, sine qua non exerceatur de facto ; vide Gloss. cap Scenicis, de consecr. dist. 2.

Ex eadem regula peccatores olim quidem non admittebantur ad communionem non peracta paenitentia publica. Quaenam ergo satisfactio nunc exigenda est? Respondetur, si sit aliqua jure praescripta, eam exigendam esse ; de reliquo si ad arbitrium puniendum est peccatum, sufficit emendatio et paenitentia; unde tam nota debet esse paenitentia, quam notum ministerium communionis.

Unde peccatori publico, si occulte petat communionem praemissa, confessione potest tribui, ut docet Suarez ; cogendus est aliquando, ut satisfaciat populo ante communionem, et declaret se emendatum ; si autem peccator publicus sit in articulo mortis, tunc sufficiat ut pro occasione et opportunitate temporis det signa contritionis, ut possit ipsi ministrari Sacramentum.

Sed quid, si peccatum alicujus in certo loco sit publicum, in alio vero non sit publicum, an ibi possit ei a Sacerdote, qui eum novit, et statum ejus dari Sacramentum? Respondetur, si constet Sacerdoti eum in peccato persistere, negari debet, si sine turba fiat, quia talis omne jus ad famam servandam amisit, quo dico si sententia judicis condemnatus sit: si autem notorietate facti dumtaxat in aliquo loco sit notum peccatum, in alio vero sit ignotum, sed statim fiet notum, tunc etiam deneganda est communio, quia in eo casu non habet jus petendi Sacramentum, et peccatum ejus ex justa causa ibi propalare aliquibus non est peccatum, etiam contra charitatem, neque fama ejus in eo casu, et circumstantiis servanda est, quam ipse mox est amissurus, cum praejudicio Sanctissimi Sacramenti, alioquin his desinentibus erit communicandus. Dico secundo, peccatori occulto non est neganda communio coram iis, qui non sciunt ejus peccatum, ideo petenti publice communionem danda est. Rationes hujus ( quae est communis Doctorum) sunt, quia talis habet jus petendae communionis, quia baptizatus, adultus, in possessione suae famae, quantum ad publicam aestimationem, et alioquin sequeretur scandalum. Sed aliquibus non placent hae rationes, quia ille non habet jus petendi communionem, quamdiu est in statu peccati, quia irrogat injuriam Sacramento; nemo autem habet jus, ut celem peccatum ejus in injuriam proximi redundans, sed haec ratio non concludit, quia injuria, quae fit Sacramento, est injuria late sumpta redundans in ipsum delinquentem ex qua Sacramentum non patitur, nec quidquam aufertur contra justitiam stricte sumptam, sed potius totum damnum redundat in eum, qui infert irreverentiam ; non sic eo casu, quo peccatum alicujus, quod redundat in damnum alterius, tollit jus ejus celandi proprie dictum, secundum justitiam, quia non habet tale cum damno alterius , fama autem peccatoris occulti cadit sub obligatione justitiae, ne tollatur nisi a judice, et ejus occultatio non infert damnum alteri contra eamdem justitiam stricte sumptam.

In proposito exemplum habemus in Juda, quem ipse Dominus communicavit, ut communiter Doctores asserunt, quamvis ejus peccatum aliis occultum, ipse noverit. Deinde in administratione publica debet quis sequi scientiam publicam, non privatam; talis est quam habet Sacerdos de innocentia illius peccatoris, cujus in eo loco non est diffamatum peccatum; ergo eam sequi debet. Dices inde sequi quod peccatori etiam occulto debeat dari etiam occulte communio, quod falsum est. Respondetur negando sequelam, quia in eo casu datio communionis non est actus publicus, sed privatus, ideo regulatur per scientiam privatam, neque inde fit peccatori injuria aliqua, quia non diffamatur, cum in privata scientia Sacerdotis sit privatus ipso suo facto, quod ei notum est fama. Exemplo constat, quia si accesserit aliquis ad judicem privatim, petens ut ei solvi curet aliquid a debitore, quem talis judex, aut minister novit non deberi, quia alias solutum est, quamvis pars id probare nequeat, recte repelleret illam petitionem; tamen in foro publico, in quo probatur per instrumentum, et testes, talem esse debitorem, neque constat de solutione, tenetur solutionem admittere.

Ita in proposito, bonum publicum, qualis est Eucharistia, tenetur publice petitum dispensare Sacerdos, quamvis non privatim, indigne petenti. Dices, ergo dispensator bonorum publicorum tenetur ea dispensare petenti publice, quamvis sciat eum in perniciem eis uti, scientia privata. Respondetur quod non valet consequentia, si in perniciem reipublicae intelligitur eis uti velle, quia alter non habet jus petendi illa bona, neque distributor, qui ad bonum publicum promovendum tenetur, obligatur celare peccatum ejus in damnum reipublicae.

Dices, inde sequi spectato jure naturae Episcopum teneri admittere ad Ordines publice, quem privatim novit indignum, etiam post fraternam correptionem, etiamsi aliquot testibus indignitatem ejus nosset. Respondetur negando consequentiam, quia Episcopus tenetur ex justitia promovere bonum suae Ecclesiae, et scandala submovere; unde alter, qui indignus est, in praejudicium populi et Ecclesiae, in quae redundaret damnum, non habet jus petendi promotionem ; deinde

Episcopus est judex potens instituere processum, et eo convicto per testes proferre sententiam declarativam suae inhabilitatis ; eam auctoritatem non habet Sacerdos. Causa ergo pacis ita expedit, quia alias ex imprudentia aut passione ministrorum, saepe aliqui essent diffamati, et per leves occasiones subtraheretur Sacramentum injuste, nascerentur etiam plures scrupuli in ministris. Quae congruentiae adducuntur a quibusdam, qui conclusionem in factum et institutionem Christi referunt, non in jus naturae, quo tenemur proximo, ne peccatum ejus injuste propalemus

Sed quaeres depeccatore occulto privatim petente communionem, et occulte. Hic casus resolutus est in praecedentibus, sed ob varias sententias Doctorum specificandum duxi. D Thomas in 4. dist. 9. ait simpliciter negandam esse communionem, quamvis Sacerdos peccatum in sola confessione cognoscat, quam sententiam frequenter docent Thomistae. Soto docet ei absolute dandam, quamvis non subsit periculum aliquod revelandi criminis. Alii docent negandam esse communionem, si Sacerdos crimen ejus noverit extra confessionem, quamvis in confessione etiam eamdem novit, alias autem si in sola confessione, non esse denegandam communionem ; ita Gabriel in 4. dist. 9. quaest 2. art. 3. dub. 1. Paludanus ibid. Navarrus in Summa cap. 21. num. 53.

Haec sententia tenenda est, quia nulla ratione licet sine licentia ipsius paenitentis trahere scientiam confessionis extra illud forum externum, ad quod non spectat actus communionis, qui debet fieri a proprio Sacerdote, hoc est, pastore aut alio de ejus licentia. Sed quid si aliquis est graviter suspectus de aliquo peccato, an debeat ei negari communio. Respondet

D. Thomas affirmative, quod intelligendum est de violenta suspicione, quae habet annexam certitudinem moralem, et motiva tam urgentia pro certa quasi scientia habeatur, et tunc forte mitiganda est haec sententia, quia paena certa pro culpa, de qua non convincitur reus tanquam de certa, non debet puniri ; unde quamvis subsit suspicio vehemens esse reum, nisi probetur factum, est admittendus. Haec itaque sententia videtur in eo casu teneri, quando scandalum esset, si daretur communio, quia suspicio tam vehemens est, ut in populo causaverit opinionem, et sic differenda est communio, donec talis se purgaverit, quia alioquin habetur ex tali suspicione reus secundum existimationem vulgarem ; unde si soli Sacerdoti inest talis suspicio, non videtur ex ea posse inferre tam certum praejudicium petenti communionem

Inquiri etiam solet, an liceat communionem dare ad probationem suspectis. Respondetur hoc contingere posse dupliciter, ut nempe ex aliquo effectu communionis insolito, qui expectaretur in reo, habetur probatio ; et sic aliqui solebant dare communionem, quod malum est, et superstitiosum, quia non debent peti miracula, aut extraordinarius effectus ex communione, ad ea quae ex modo ordinario inquiri debent, quia esset tentare Deum, ut supernaturaliter operaretur sine ulla necessitate, et per media insolita ; sic aliqui olim suspecti se offerebant ad probationem ignis, a quo si illaesi transibant, habebantur innoxii, et si combustionem patiebantur, habebantur pro reis.Alio modo adhibere solet communio quasi in protestationem innocentiae, sicut adhibetur juramentum, et sic licet, in casu tamen gravissimo etrarissimo;sic Gregorius septimus suam innocentiam probavit Henrico IV. Imperatori. et in Concilio Wormatiensi can. 10. quod habetur I. quaest. 5. can. Si Episcopus : Statuitur si crimen Episcopo, aut Presbytero objiciatur Missam celebret, et sic se purget ; et ean. 13. qui habetur 2. quaest. 5. can. saepe dicitur, si in monasterio furtum committatur, cujus auctor nescitur, Missa celebretur ab Abbate, aut alio, et in eo singuli fratres communicent, dicentes: Corpus Domini sit mihi ad probationem hodie. Quamvis autem hodie hos canones dicat D, Thomas abrogatos, non invenitur in jure, licet consuetudine non sint in usu, quia aliae probationes sufficiunt nempe juramentum, et alia, quae jure statuuntur ; tamen non est improbandum, quod Concilium statuit tanquam malum ex objecto, licet non sit in usu iste modus.

Ad complementum hujus materiae, quaeri solet, an Christus communicant Judam, ut supra asseruimus? Partem negativam docet Hilarius in Matth. can. 30. quia etiam putavit eum non adfuisse Caenae legali. Nihil Hilarius dicit, tantum proditorem fuisse statim manifestum postquam discipuli missi sunt ad parandum Pascha; sed verba et facta intermedia subintelligenda sunt, quae cursim transit Hilarius, cum constet ex Evangelistis Judam accepisse a Domino buccellam, et ex illis, Ecce manus tradentis me, etc. ubi loquitur inter coenandum ; idem docet Clemens Romanus lib. 5. Constitut. Apostolicarum, cap. 13. probabilem putat Rupertus ; citatur etiam Theophylactus ; eam defendit ex modernis Turrianus explanatione defensoria in praedictum locum Clementis.

Altera sententia est communis Patrum, et Theologorum, ac proinde tenenda. Auctor sermonis de Caena Domini apud Cyprianum. Origenes tractatu 35 in Matthaeum super illud : Qui intingit mecum manum in paropside, etc. Cyrillus Ierosolymitanus Catechesi 13. Chrysostomus homil. 82. in Matthaeum, Hieronymus in illud Marci 14. et biberunt ex eo omnes, etc. Augustinus in Psalmum 54. Qui simul mecum dulces capiebat cibos, epist. 163. lib. 1. De adulterinis conjugiis, cap. 27. et alias saepe. Leo Magnus serm. 3. de passione. et serm. 1. Theodoretus in 1. ad Corinth. 11 . Hoc facite in meam commemorationem, Justinianus Imperator in confessione fidei, quae habetur in tomo Concil. post Concilium Toletanum 11. Beda in Joannis 13. Domine quis est, etc.

Probatur ex Lucae 22. postquam dicitur : Hic est calix novum Testamentum in sanguine meo, qui pro vobis effundetur, continuo subjungit : Verumtamen ecce manus tradentis me mecum est in mensa ; particula haec adversative verumtamen est connexio sermonis, et continuatio sententiae ad priorem ; unde colligitur non per anticipationem haec dicta esse, quasi prius consecratio poneretur, quamvis in re posterius contigerit. Marci etiam 14. dicitur omnes, ex eo supple calice bibisse; ergo et Judas.

Sed quid de illa buccella, quam Christus Judae tradidit in Caena, an fuerit Sacramentum? Augustinus lib. 5. de Baptismo, videtur id asserere cap. 8. et tract. 26. in Joannem super illud : Patres vestri

manducaverunt manna, etc. Sed contrarium expresse docet tractatu 62. in Joannem : Non autem, ut quidam putant negligenter legentes, tunc Judas corpus Christi accepit; intelligendum est enim, quod jam omnibus eis distribuerat Dominus Sacramentum corporis et sanguinis sui ubi et ipse Judas erat, sicut S. Lucas evidentissime narrat;et deinde ad hoc ventum est, ubi secundum narrationem Joannis apertissime Dominus per buccellam tinctam atque porrectam suum exprimit traditorem. Idem docet Julius. I. in epistola ad Episcopos per Aegyptum, et refertur can. Cum omne, de consecrat. dist. 2. et Concilium Bracharense III. Petrus Damianus epistola 64. et alii; quidquid sit de hac buccella, an ante communionem, an post, ut vult Augustinus, fuerit data, quem sequor.

Sed quid, an ipse Christus sumpserit Sacramentum. Respondetur affirmative ad instructionem et exemplum eorum: ita Hieronymus epist. 150. ad Hedibiam, Chrysostomus hom. 83. in Matthaeum ; Hesychius in cap. 8. Lucae. Ratio est, quia consecrando sacrificavit; sacrificans autem debet particeps esse sacrificii, ex cap. 6. et 1. Levitici. Et haec de hoc mysterio cum Doctore. Ad gloriam Dei et Virginis, Sancti Patris Prancisci, Antonii, Isidori,et omnium Sanctorum.

FINIS TOMI DECIMI SEPTIMI.

JOANNIS DUNS SCOTI

DOCTORIS SUBTILIS. ORDINIS MINOROM.

OPERA OMNIA

EDITIO NOVA

JUXTA EDITIONEM WADDING1 XII TOMOS CONTINENTEM A PATRIBUS FRANCISCANIS DE OBSERVANTIA ACCURATE RECOGNITA

TOMUS DECIMUS OCTAVUS

QUAESTIONES IN QUARTUM LIBRUM SENTENTIARUM a distinctione decima quarta utque ad vigesimam secundam.

PARISIIS APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM

VIA VOLGO DICTA DEIAMBRE, 13

R, P F: JOANNIS

DUNS SCOTI

DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM,

QUAESTIONES

IN LIBRUM QUARTUM SENTENTIARUM

cum commentario E. p. F. ANTONII HIQUAEI Hiberni.