Albert the Great, Summa Theologiae

1. Et inducit Augustinum super Genesim sic dicentem: " Sui ergo casus praescius esse non potuit, quia sapientia fructus est pietatis . " Ergo videtur, quod malus Angelus sui casus praescius esse non potuit.

2. Adhuc, Infra, distinctione, cap. IV, 1, inducit Augustinum super Genesim sic dicentem: " Quomodo beatus inter Angelos fuit, qui futuri peccati atque supplicii praescius non fuit ? Quaeritur autem, Cur non fuerit ? " Et respondet: " Forte hoc Deus revelare diabolo noluit, quid facturus vel passurus esset: caeteris vero revelare voluit, quod in veritate mansuri essent . " 3. Adhuc, Infra, distinctione IV, cap. Sed hoc magis opinando, dicit Magister quod Deus revelaverit suam confirmationem bonis, et dicit sic: " Unde et huic opinioni opponens, scilicet Augustinus, consequenter subdit: Sed quare discernebantur illi a caeteris, ut Deus istis quae ad ipsos pertinerent, non revelaret, aliis vero revelaret, cum non prius sit ipse ultor quam aliquis peccator ? non enim damnat ipse innocentes . " Ex hoc accipitur, quod nec mali praescii fuerint sui casus, nec bonae sui confirmationis.

4. Adhuc, In eodem capitulo infra inducit Augustinum super Genesim ad litteram sic dicentem: " Dicere de Angelis, quod in suo genere beati esse possint damnationis vel salutis incerti I quibus nec spes esset quod mutandi essent in melius, nimia praesumptio est. Quomodo enim beati esse possunt, quibus est incerta sua beatitudo ? "

5. Adhuc, Infra, cap. Ex praedictis consequitur, dicit Magister sic: " Angeli qui corruerunt, numquam beati fuerunt, nisi beatitudinem aliquis accipiat illum statum innocentiae, in quo fuerunt ante peccatum. Illi vero qui per- stiterunt, aut suam beatitudinem futuram Deo revelante praescierunt, et ita spei certitudine aliquo modo beati fuerunt: vel incerti exstiterunt suae beatitudinis, et ita aliter beati non fuerunt, quam reliqui qui ceciderunt. Mihi autem quod posterius dictum est, probabilius videtur . " Ex omnibus his accipitur, quod malus Angelus suum casum praescire non debuit, nec bonus suam confirmationem.

6. Adhuc, Disputat Anselmus in libro de Casu diaboli , sic: Si casus diaboli contingens fuit, et potuit non esse. Si scientia rerum accipitur secundum quod scientia est, cum certa ratione aliquid intelligitur, constat, quod non potuit praescire casum. Et haec ratio fundatur super hoc quod habetur in fine Perihermenias, ubi dicitur sic: " In his quae sunt et quae facta sunt, necesse est affirmationem vel negationem veram vel falsam esse. In singularibus vero contingentibus et futuris non similiter: in his enim neque verum neque falsum est alterum istorum. " Et super illud primi Posteriorum: " Scire arbitramur unumquodque, cum causam cognoscimus, et quoniam illius causa est, et non contingit aliter se habere. Secundum hoc enim non contingit scire contingentia de futuro. "

Sed tunc quaerit Anselmus, Utrum existimationem vel opinionem aliquam de casu suo potuit praehabere? Et ostendit, quod non per deductionem ad impossibile sic: " Si adhuc in bona voluntate stans praesciebat vel opinabatur se casurum: aut volebat ut ita fieret, aut nolebat. Sed si cum praescientia vel opinione voluntatem habebat aliquando cadendi, jam ipsa voluntate ceciderat: quia ipsa voluntas mala fuit et peccatum: non ergo volendo hoc praescivit prius vel opinabatur, quod casurus esset, quam cecidit. Et si nolebat cadere, jam miser erat dolendo, quia volebat stare, et contra voluntatem cecidit. "

8. Adhuc, Si praesciebat se casurum, et nolebat cadere: tanto justior erat, quantum stare volebat: et quanto justior erat, tanto debebat esse felicior: ergo si nolendo cadere praesciebat casum suum, tanto erat miserior, quanto debuit esse felicior: quod, est contra justitiam Dei.

9. Adhuc, Anselmus ibidem objicit sic dicens: " Est et aliud quo mihi ostenditur Angelum malum nullo modo praescivisse praevaricationem suam. Nempe aut coactam putavisset, aut spontaneam. Sed nullatenus erat aliquid unde se aliquando cogi suspicaretur. Similiter suspicari non potuit quamdiu in veritate perseverare voluit, quod veritatem illam sola voluntate esset deserturus. Cum enim rectam voluntatem habuerit, et in hac ipsa recta voluntate perseverare voluerit, quia aliter recta non fuisset, nisi voluisset in ea perseverare. Quapropter volendo tenere perseveranter quod tenebat, nullo modo video unde potuisset vel suspicari, nulla alia accidente causa, sola se illud deserturum voluntate. Non nego illum scivisse, quia posset mutare voluntatem quam tenebat: sed dico non potuisse illum putare, quia aliquando omni alia cessante causa, sponte mutaret voluntatem, quam perseveranter tenere volebat. "

10. Adhuc, Ad idem objicit Anselmus, ibidem : " Si praescivisset casum suum, vel praeopinatus fuisset: vel peccasset, aut non. Si praevisa tanta poena, quanta peccatum suum secuta est, peccasset: tanto magis puniendus esset. Non ergo haec praescientia illi expediebat. Sed si non peccasset: aut sola voluntate non peccasset, aut timore poenae.

Sed quoniam non cavisset peccatum solo amore justitiae, ipso opere monstravit. Si vero Umore cavisset, jam justus non esset perfectione justitiae. I Joan. iv, 18: Perfecta charitas foras mittit timorem. Et sic jam ante casum a perfecta justitia cecidisset, quod est inconveniens. "

In contrarium hujus est: quia

1. Praescientia Dei de malo est futuro: et ex praescientia potest esse revelatio: ergo Deus potuit revelare primo Angelo casum suum: et si Deus potuit revelare, accipiens Angelus revelationem, potuit praescire: ergo Angelus potuit scire casum suum.

2. Adhuc, Deus revelavit Petro casum suum. Matth. xxvi, 34: Antequam gallus cantet, ter me negabis. Et fuit utile Petro: quia postea recordatus verbi quod dixerat Dominus, flevit amare .

3. Adhuc, Dominus Ninivitis revelavit casum suum. Jonae, iii, 4: Adhuc quadraginta dies, et Ninive subverteretur. Et fuit utile Ninivitis, quia paenituerunt. Ergo etiam videtur, quod fuisset utile Angelo malo, quod revelatus fuisset ei casus suus.

Ulterius quaeritur, Utrum malus Angelus ante lapsum sciverit se non debere deflecti a bono in quo erat?

Et videtur, quod sic: intellectualis enim naturae fuit cum deiformi intellectu: ergo scivit quid agendum, et quid non agendum erat: et ita scivit se non debere deflecti, a bono in quo erat.

Ulterius quaeritur. Utrum sciverit tantam paenam debere sequi, talem culpam si fleret, an. non?

Et videtur, quod sic: scivit enim Deum esse justum: ergo scivit eum unicuique pro meritis retributurum:

ergo per consequens scivit tantam paenam talem culpam esse consecuturam.

Adhuc ulterius quaeritur, Utrum Angelus bonus confirmandus, potuerit praescire casum mali Angeli?

Et videtur, quod sic: omne enim expediens ad permanendum in bono, utile est praescire: sed aliena pericula praescita magis faciunt cautum: ergo utile est ea praescire: et Deus nihil subtraxit utilium: ergo Angelo bono talem dedit praescientiam. Et per eamdem rationem probatur, quod etiam Angelo malo debuit eam dare.

Adhuc ulterius quaeritur de causa quam Augustinus assignat, quare non debuerit praescire casum suum, dicens quod sapientia est fructus pietatis.

Aut enim hoc intelligitur de pietate Angeli, aut de pietate Dei. Si de pietate Angeli: tunc nulla causa est, quia quod per sapientiam Angelus praesciat casum suum, sive non, semper est fructus illius pietatis quae theosebia dicitur, hoc est, cultus Dei. Si de pietate Dei: iterum nulla causa videtur esse quia pietati Dei convenit, quod revelet ea, et efficiat sapientem unumquemque de his quae faciunt eum magis cautum: revelatio autem futuri casus magis cautum efficit, sicut probatum est.

Solutio. Consentiendum est cum Augustino et Anselmo, quod malus non potuit nec debuit praescire casum suum.

Et bona est causa quam ponit Augustinus: talis enim sapientia accepta per revelationem non. esset fractus pietatis, sed potius inductiva tristitiae et desperationis: contra pietatem autem suam Deus nihil facit: et ideo sapientem de casu suo facere Angelum, Deum non decuit.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus loquitur ibi secundum opinionem quorumdam, qui dixerunt, quod bonis revelata fuit sua confirmatio, malis autem non suus casus. Sed tamen illam opinionem impugnat, sicut patuit in objiciendo: quia non esset ratio quare sic discrevisset inter eos qui aequales erant, quod quibusdam revelaret futurum statum suum, et quibusdam non.

Ad sequens patet jam responsio.

Ad aliud dicendum, quod beati esse non poterant, nisi certus esset eis status suus futurus, secundum quod beatitudo proprie accipitur, sicut a Boetio delinitur in quinto de Consolatione philosophiae, quod " beatitudo est status omnium bonorum congregatione perfectus: " sic enim dicit confirmationem in gloria. Secundum autem quod beatitudo dicitur status bonus in bonis naturalibus et perfectus, sic nihil prohibet eos praescire suam confirmationem vel suum casum: sicut etiam ex verbis Magistri in objiciendo monstratum est.

Per hoc patet solutio ad sequens: quia hoc expresse dicit quod dictum est.

Ad id quod primo objicit Anselmus, dicendum, quod satis bene probat, quod propter hoc praesciri non potuit casus Angeli: quia contingens fuit et de futuro: scientia enim de certis et necessariis est, proprie loquendo.

Ad aliud dicendum, quod hoc etiam procedit: quia satis bene probat, quod existimationem et opinionem de casu suo habere non potuit antequam caderet.

Ad sequens dicendum eodem modo: hoc enim bene probat, quod casum suum praescire non debuit.

Similiter dicendum ad sequens, quod illud procedit et bene probat.

Ad sequens eodem modo dicendum est: quia bene probat, quod non praeopinari vel praescire debuit casum suum.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod talis revelatio proces-

sisset ex prophetia praescientiae, quae, sicut dicit Glossa super Matth. i, 20 et seq., numquam sine nostro impletur arbitrio. Et hoc probat Glossa per illud Jeremiae, xviii, et seq.: Repente loquar adversus gentem et adversus regnum, ut eradicem, et destruam, et disperdam illud: si paenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego paenitentiam super malo quod cogitavi ut facerem ei. Et subito loquar de gente et de regno, ut aedificem et plantem, illud: si fecerit malum in oculis meis, ut non audiat vocem meam, paenitentiam agam super bono quod locutus sum ut facerem ei. Unde si talis revelatio facta fuisset Angelo, ex hoc non praescivisset casum suum, nisi sub conditione, scilicet si peccasset: et hoc scivit etiam sine revelatione. Unde revelatio nihil fecisset. Ad id quod objicitur de Petro et Ninivitis, dicendum, quod non est simile: homo enim post casum regressum habet ad gratiam: et ideo revelatio illa utilis est homini, nec inducit desperationem. in Angelo autem post casum non est regressus, sicut in antehabitis saepius probatum est: non enim post peccatum poenitentiae susceptibilis est Angelus. Et ideo talis revelatio in ipso induxisset tristitiam perpetuae damnationis et desperationis, et ad aliud utilis non fuisset.

An aliud quod ulterius quaeritur, concedendum est: scivit enim se non debere deflecti a bono in quo erat: non enim potuit eum latere ratio justitiae, qui deiformis intellectus fuit. Ratio enim justitiae exigit, quod nullus deflectatur a bono in quo est.

Ad id quod ulterius quaeritur, respondet Anselmus, quod ex ratione justitiae

(quam non ignorabat) scivit paenam debere sequi culpam, sed tamen eamdem paenam fore secuturam non praesumpsit. Et hoc pluribus rationibus probat Anselmus his verbis: " Sicut certum est quia se debere puniri si peccaret, ignorare non potuit: ita quia puniretur si peccaret, scire non debuit. Quia enim rationalis erat, potuit intelligere quod juste, si peccaret, puniretur. Sed quoniam judicia Dei abyssus multa , et investigabiles viae ejus , nequivit comprehendere, an Deus faceret quod juste facere posset . " Et subdit aliam causam sic: " Sed et si quis dicat, quod nullatenus credere potuit Deum creaturam suam propter ejus culpam damnaturum, quam tanta bonitate fecerat: praesertim cum nullum exemplum justitiae ulciscentis injustitiam, praecessisset, et certus esset numerum, in quo futuri erant, qui Deo frui deberent, tanta sapientia esse praestitutum, ut sicut nihil habebat superfluum, ita si minueretur, perfectus non esset, nec tam praeclarum opus Dei ex aliqua parte permansurum imperfectum: nec ulla ratione scire posset, si homo jam factus erat, Deum humanam naturam pro angelica, aut angelicam pro humana, si caderet, substiturum: sed potius unamquamque in id ad quod facta erat, pro se, non pro alia restitutam: aut si factus nondum homo erat, multo minus putare posset ad substitutionem alterius naturae illum esse faciendum. " Et subdit: " Si, inquam, aliquis hoc dicat, quae inconvenientia inest ? " Quasi dicat: Nulla. Beatus tamen Bernardus ad istud verbum aliter respondet, in libro de Gradibus humilitatis , sic dicens, et convertens sermonem ad diabolum: " Credibilius est, quod non praevidisti casum tuum, aut propter causam quam superius dixi: quia bonitatem Dei atten- deris, dixisti in corde tuo: Non requiret : propter quod, o impie, Deum mittisti: aut quia viso et concupito principatu (quod supra astra caeli exaltares solium tuum) statim in oculo superbiae trabes excrevit, qua interposita casum tuum videre non potuisti. Sic Joseph cum praevideret suam exaltationem, non praevidit suam, venditionem. "

Ad aliud quod ulterius quaeritur, Utrum bonus Angelus potuerit vel debuerit praescire casum mali Angeli?

Respondet Anselmus sic dicens, quod si praescivisset culpam, praescivisset etiam paenam ex ordine justitiae, quam ignorare non posset, propter hoc quod est deiformis intellectus: et non posset nec deberet contemnere paenam quam praescivisset. Sicut ergo solus amor justitiae, ita solum odium paenae sufficeret ad non peccandum. Duas igitur habuisset causas non peccandi: unam honestam et utilem, alteram inhonestam et inutilem, id est, amorem justitiae, et odium paenae. Nam non satis est honestum solo odio paenae non peccare, et ad non peccandum inutile est odium paenae, ubi solus amor justitiae sufficit: et laudabilior est justitia servata ex solo amore justitiae, quam si mixtim servaretur etiam ex odio paenae. Et ita patet, quod neuter, nec bonus scilicet nec malus decenter potuit aut debuit praescire casum et paenam. Licet enim praevisum periculum reddat quandoque cautum, tamen justitiam servatam facit servilem et minus laudabilem.

Ad ultimum dicendum, quod quidam dixerunt, sicut in objiciendo dictum est, quod intelligitur de illa pietate quae est qeosebeia, sive cultus Dei: cujus sine dubio fructus est sapientia, quae est donum Spiritus sancti, secundum quod sapientia dicitur sapida scientia, sive per saporem scientia divinorum. Et ille sa- por non acutus, sed potius insipidus factus fuisset per revelationem sui casus: et propter hoc fieri non debuit. Et hoc dicunt Augustinum sensisse: turbasset enim Angelum et in tristitiam posuisset ad saporem divinorum.

Et hoc licet satis bene dictum sit, tamen aliter posset dici. Dicit enim Tullius in fine primae Rhetoricae, quod pietas est benevolentia in parentes. Et ideo in omne bonum parentale pietas vocatur. Angeli enim vocantur filii, Job, i, 6: Quadam die, cum venissent filii Dei ut assisterent coram Domino. Quod Gregorius exponit de Angelis. Nec potest esse, quin Deus pius pater Angelorum per creationem benevolentiam magnam et dulcem habuerit in eos: nec decuit eum circa Angelos aliquid facere, quod fructus pietatis illius non esset. Revelatio autem cum illuminatio sit ad sapientiam pertinens, fructus est illius pietatis: et cum talis revelatio sui casus inutilis esset et inhonesta ad servandam justitiam sicut paulo ante probatum est, et nihil induxisset in eo, nisi tristitiam et timorem, non decuit pietatem. Dei Angelo talem facere revelationem. Et sicut dicit Anselmus, cum minimum inconveniens de Deo sit impossibile, eo quod omnia facit convenienter et decenter, nec potuit, nec debuit Angelo revelare casum: quia hoc non fuisset fructus pietatis, sive benevolentiae in Angelum, sed duritiei.

Adhuc tamen Anselmus facit fortissimam objectionem. Deus enim homini primo revelavit in quo posset cadere,, et paenam casus cum dixit: De ligno scientiae boni et mali ne comedas : et hoc est in quo posset cadere. Et subjungit: In quocumque die comederis ex eo, morte morieris: et haec erit paena: ergo et Angelo potuit et debuit revelare utrumque istorum,

Et ad hoc respondet Anselmus sic: " Non est eadem ratio in hominibus, et in illo Angelo. Hominum enim natura propter peccatum primi parentis innumerabilium incommodorum facta est passibilis, ex qua passibilitate multis modis gratia nobis operatur incorruptibilitatem. Ille vero (scilicet Angelus) nullo peccato praecedente peccati alicujus mali non invenerat passionem: et ideo per revelationem sui casus in tristitiam, quae maxima poena est, induci non debuit. " Alii quidam dixerunt, quod duplex est paena, scilicet promovens, et suffocans. Promovens est, quae valet ad meritum: et hanc quandoque infligit Deus sine culpa, sicut patet in beato Job. Suffocans est, quae non valet nisi ad desperationem et tristitiam, quae mortem operatur, II ad Corinth. vii, 10: Saeculi tristitia mortem operatur. Et hanc Deus numquam infligit sine culpa praecedente. Unde cum dolor de casu qui ex revelatione fieret in Angelo, paena sit suffocans, et non promovens, in Angelum ante peccatum cadere non debuit, nec potuit.