COMMENTARIUS.

(d) Sed hic sunt duo dubia. Ad majorem explicationem conclusionis suae in g praecedenti, duo hic proponit dubia. Primum quod hic solvit, est, (secundum remitto ad ea, quae dicuntur sub Scholio sequenti, ubi solvitur) : an ita omne perjurium sit necessario peccatum mortale, ut quantumvis indeliberate quis pejeraret, peccaret mortaliter, seu ut ipsiusmet verbis dubium proponatur, an indeliberatio aliqua possit excusare pejerantem a peccato mortali.

Circa quod dubium sententia communis cum D. Thoma 2. 2. quaest. 89. art. 3. ad. 2. et suis Sylvest. v. Juramentum 2. quaest. 6. Navarr. Sum. cap. 12. num. 7. Val. 2. 2. disp. 6. 7. 7. Sanchez lib. 4. in Decat. cap. 4. num. 15. quam etiam amplectitur Doctor, est quod possit esse tam parva deliberatio in jurante, ut non peccaret pejerando mortaliter, sive quia non bene advertit se jurare, sive quia non advertit illud esse falsum, quod jurat ; nec etiam advertit sibi id non constare, aut se non adhibuisse debitam veritatem examinandi diligentiam. Quod patet experientia in iis, qui subito, et quasi per motum primo primum, ut vocant, jurant aliquid esse quod non est ; durum autem esset tales damnare peccati mortalis. Confirmatur, quia qui ex tali motu percuteret, aut etiam interficeret aliquem,non peccaretmortaliter ; ergo nec qui ex tali motu et indeliberatione juraret falsum a paritate rationis. Ratio autem a priori est, quod nullus actus sit censendus perfecte liber, nisi qui fiat ex plena deliberatione, et consequenter quod per nullum alium actum posset magna injuria moraliter, aut etiam magnus honor alicui exhiberi ; ergo per nullum alium actum potest peccari mortaliter,quia per omne peccatum mortale infertur gravis injuria mortaliter, aut irreverentia alicui, et quidem Deo, in casu proposito perjurii.

Advertit vero circa hoc, et bene, Doctor g Advertendum tamen, non sufficere semper ad colligendum quando adesset hujusmodi indeliberatio excusans juramentum falsum a peccato mortali, quod illud juramentum subito proferretur, quia possetaliquis esse tam expeditus ad ferendum deliberatum judicium de aliqua re, ut subito, proposita illa re quasi in instanti, seu, ut ait Doctor, tempore imperceptibili, ferret illud judicium, et tum peccaret mortaliter jurando false; unde nemo posset melius judicare de deliberatione, quam ipsemet qui eam habuit, si esset doctus praesertim et reflexivus : sed ex modo tamen jurandi et occasione ac consuetudine iurantis potest

Et .

vir prudens conjicere probabiliter, L qualis fuit. In praxi autem semper deberet, qui incideret in juramenta indeliberota, ea confiteri ad cautelam ; nec credo debere quempiam tam fidere suae reflexioni supra deliberationem, quam habuit in eo juramento proferendo, quia debeat timere, ne adfuerit sufficiens, et consequenter confiteri juramentum falsum prolatum, et significare dubium de deliberatione sufficienti, et per hoc explicatus manet praedictus paragraphus. Ultra hanc de indeliberatione excusante perjurium a malitia mortali, examinat hic Doctor aliam difficultatem, an scilicet peccans leviter una vice jurando falso ex indeliberatione, peccaret mortaliter, sic mentiendo ex consuetudine, quae difficultas dat occasionem examinandi quomodo consuetudo jurandi esset alicui peccaminosa mortaliter, ita ut et haberet obligationem peccati mortalis, diminuendi talem consuetudinem, et si non diminueret juramentum indeliberatum falsum ex ea sequens, quod alias esset veniale, fieret mortale ; cujus difficultatis resolutio non parum videtur deservire ad praxim confessionis, quod ego juxta Doctoris principia sentio, sequentibus dictis breviter explicabo.

Dico primo, consuetudinem jurandi cum advertenda ad veritatem, nec, secundum se esse malam malitia perjurii proprie dicti ; nec posse efficere ut aliquod juramentum falsum, quod secundum se non esset peccatum mortale, si tale peccatum, sive habens illam consuetudinem soleat alias mentiri absque juramento, sive non soleat. Haec est juxta mentem Doctoris hic, eantque expresse tenet Suarez lib. 3. de juram. c. 6. Sanohez lib. 3. in Decalog. c. 5. Videri autem posset haec conclusio esse contra Sotum de cavendo jurament. abusu c. 5. ubi dicit esse ad salutem necessarium cavere ab assuetudine jurandi, etiam illi qui. non est vitio mentiendi corruptus. Sed ex hac doctrina non sufficienter colligitur solum tenere oppositum nostrae conclusionis, nam non constat eum loqui de consuetudinejurandi cum advertentia speciali et diligentia cavendi ne id quod juratur sit falsum, et similem ob rationem non constat mihi an sit contra Valentiam 2. 2. disp 6. q. 7.p. 3. ubi dicit quod, consuetudo jurandi in iis, qui solent alias mentiri, sit peccaminosa.

Probatur autem conclusio quoad primam partem, quia illa consuetudo jurandi cum tali advertentia, potius conducit ad non pejerandum quam ad pejerandum ; sed eatenus posset esse mala malitia perjurii, quatenus conduceret ad pejerandum, constitueretque assuetum periculo pejerandi; ergo, si hoc non faciat, non erit sic peccaminosa. Probatur major, quia illa ipsa advertentia specialis, ad quam inclinat talis consuetudo, non jureturfalsum, est magnum remedium ad non pejerandum, praesertim ei, qui est assuetus non jurare, quod cognoscit falsum, sive alias soleat, sive non soleat extra casum juramenti mentiri. Hinc sequitur secunda pars, quia eatenus perjurium indeliberatum, quod ex se non esset peccatum, ut procedens ab habente hujusmodi eonsuetudinem, quatenus haec consuetudo esset causa ejus ; sed imprimis falsum est quod consuetudo jurandi cum advertentia possit esse causa movens, aut facilitans ad juramentum indeliberatum, quia habitus istius consuetudinis non potest transcendere suum proprium actum, qui est juramentum cum advertentia: talis autem actus non est juramentum indeliberatum, quandoquidem hoc non fiat cum advertentia. Deinde quamvis illa consuetudo esset causa istius juramenti, non esset causa per se, sed valde per accidens ejus, peccatum autem quod est ex se mortale tantum materialiter, non imputatur moraliter tanquam peccatum mortale formaliter ei, qui voluntarie applicuit causam per accidens ejus, ut patet in muliere vestiente se juxta statum suum, etiam cum scit aliqua peccata per accidens sequi posse ; ergo quamvis sequeretur istud perjurium indeliberatum, quod materialiter est peccatum mortale ad illam consuetudinem, non tamen propterea deberet imputari moraliter tanquam mortale ei, qui voluntarie acquireret illam consuetudinem, ex eo quod procederet ab illa consuetudine.

Confirmatur, quia vel istud juramentum indeliberatum, quod procederet a sic assueto, quatenus proxime procederet ab ipso, peccaminoso modo, vel quatenus causavit consuetudinem illam ex qua processit, aut sine qua non procederet istud juramentum. Non primum, quia, ut supponitur, est indeliberatum, ut proxime profertur. Non secundum etiam, quia illa consuetudo non erat causa ejus, nisi per accidens: quod autem applicat causam per accidens effectus, non propterea praecise peccat, nisi adsint aliquae aliae circumstantiae, quae arguerent illam applicationem esse peccaminosam, quales circumstantiae in proposito non facile ostendi possunt.

Advertendum autem hic ad meliorem intellectionem conclusionis, quod . data opera in ea dixi consuetudinem praedictam jurandi non esse malitiam, malitia perjurii proprie dicti, quia posset sine dubio habere aliam malitiam, eo ex scilicet quod quis, quamvis adverteret ad non jurandum falso, non tamen adverteret ad non jurandum, nisi cum justitia et judicio ; unde quemadmodum non solum jurare falso est malum, sed jurare verum sine judicio et justitia, ita non solum consuetudo jurandi falso est mala, sed consuetudo jurandi sine judicio et justitia. Sed tamen si aliquis haberet consuetudinem malam jurandi sine justitia et judicio, illa nihilominus consuetudo non posset esse consuetudo mala, malitia proprie dicti perjurii, quia talis malitia solum competit consuetudini jurandi absque advertentia requisita ad veritatem juramenti. Hoc est ergo quod per illam limitationem conclusionis intelligendum dedi.

Quod si quaeratur an consuetudo mala jurandi ex defectu advertentiae ad justitiam et judicium juramenti, sit peccaminosa.

Respondeo sine dubio esse eam peccaminosam aliquo modo, an autem mortaliter vel venialiter, dependet ex qualitate malitiae, quae est in men.

tiendo sine judicio aut justitia. Unde quia communiter tenetur quod jurare sine judicio, modo adsit justitia et veritas, non sit aliud quam peccatum veniale, etiam consuetudo sic jurandi non erit aliud quam peccatum veniale et hoc etiam intelligendum est in sensu proponendo paulo post, de consuetudine jurandi sive advertentia ad veritatem juramenti.

Deinde, quia jurare sine justitia, potest esse aliquando mortale, ut si defectus justitiae sit gravis, verbi gratia, si quis juraret quod aliquis esset fur, cum non deberet illud propalare : aliquando veniale, ut cum defectus justitiae esset venialis, ut si quis juraret aliquem habere aliquem defectum parvi momenti, quem tamen non deberet aliis significare, hinc fit ut consuetudo etiam jurandi sine justitia possit esse mortalis aliquando ; aliquando venialis, juxta rationem malitiae, quae esset in ipso juramento injusto, cui quis esset assuefactus.

Dico secundo, consuetudo jurandi sine advertentia ad veritatem juramenti est peccamiuosa mortaliter. Haec est communis, eamque forte solummodo intendunt Sotus et Valentia supra. Probatur, quia jurare sine tali advertentia est peccatum mortale ; ergo et ipsa consuetudo. Probatur antecedens, quia qui sic jurat, committit se manifesto periculo pejerandi, quod est grave peccatum ; committere se autem periculo manifesto peccati gravis est peccatum mortale.

Dices, non committeret se periculo manifesto pejerandi formaliter, sed ad summum materialiter. Contra, quia non debet quis voluntarie exponere se periculo manifesto committendi perjurium materiale, sicut nec committendi homicidium materiale.

Probatur secundo idem antecedens, quia non habere curam an verum veli falsum sit id, in cujus testimonium affert Dominum Deum, est magna injuria Domino Deo ; ergo est peccatum mortale.

Confirmatur, quia si aliquis projiceret sagittam in locum aliquem sine cura an esset ibi homo aliquis, qui occideretur, est peccatum mortale ; ergo et si quis profert juramentum sine cura ulla an sit verum, necne, erit peccatum mortale.

Confirmatur secundo, quotiescumque aliquis sic se gerit, ut per accidens ad voluntatem ejus, et modum agendi sit, quod illud quod facit non sit prohibitum graviter, peccat mortaliter ; sed per accidens omnino est quantum ad modum agendi jurantis sine cura an sit verum quod dicit, necne, est, quod illud juramentum non sit a parte rei falsum, atque adeo graviter, seu sub peccato mortali prohibitum : ergo sic se gerendo peccat mortaliter.

Haec probant sufficienter conclusionem, prout jacet. Sed ut melius intelligatur tota difficultas, advertendum 3 est, quando dicimus consuetudinem jurandi sine advertentia ad veritatem, esse peccaminosam, id posse intelligi, vel de ipsismet actibus frequentatis juramenti, quos habet consuetus jurare, et in hoc sensu potissimum intelligi debet conclusio. Et probatur per praedictas rationes, quia si consuetudo sic jurandi nihil aliud sit quam ipsimet actus frequentes, quibus sic jurat, sequitur manifeste quod si tales actus sintpeccaminosi, etiam consuetudo sit peccaminosa ; non volo autem quod sit peccaminosa, quasi esset peccatum distinctum ab ipsismet actibus, sed quod sit peccaminosa, quatenus est aggregatum quid ex illis actibus peccaminosis, et consequenter includens malitias omnes illorum actuum, sicut totum integrale includit suas partes integrales, et quidquid ad eas spectat.

Alio modo potest intelligi per consuetudinem habitus ille, quo inclinaretur quis ad operandum eo modo quo consuevit operari, qui habitus acquiritur per frequentes actus, quos elicere consuevit. Et haec acceptio quidem mihi videtur satis impropria, ea tamen admissa, nec contendatur de nomine, conclusio non est intelligenda de consuetudine sic accepta, quia certum est quod talis habitus non sit peccatum ullo modo, sed potius effectus peccati, id quod constat ; tum quia non est actus, sed principium actus ; tum quia in justificato perfecte posset esse talis habitus, in quo tamen non potest esse peccatum ,ut est extra dubium.

Advertendum ulterius, quando dicimus quod jurans sine advertentia ad veritatem peccet mortaliter, id intelligendum non de eo qui jurat ex indeliberatione, quia supra diximus sic jurantem non peccare mortaliter, sed de eo qui cum advertit se non satis informatum esse de veritate rei, adhuc procedit ad jurandum. In utroque quidem casu est defectus cognitionis veritatis reijuratae, sed in priori casu indeliberationis, in quo non peccatur, ille defectus est inculpabilis, saltem mortaliter, propter defectum sufficientis reflexionis : in secundo vero casu ille defectus et inadvertentia est culpabilis mortaliter, culpabilitate mortali,propter sufficientem reflexionem.

Dico tertio, qui habet habitum acquisitum ex consuetudine jurandi sine advertentia ad veritatem, quo habitu inclinatur ad sic jurandum, habet obligationem specialem temperandi et diminuendi inclinationem ejus, sive per curam particularem advertendi ad veritatem compescendi se a jurando, antequam de ea sufficienter constat ; sive saltem per propositum Armum adhibendi illam diligentiam, et si id non fecerit, erit in statu peccati mortalis, nec est absolvendus consequenter, nisi concipiat propositum ita se gerendi in posterum. Haec etiam doctrina videtur communis, et probatur sufficienter, quia unusquisque tenetur adhibere moralem diligentiam cavendi omnia pericula moralia peccandi mortaliter, et tollendi, quantum commode potest, occasiones proximas ; aut sic se muniendi contra eas, ut possit probabiliter sperare quod sit illas occasiones superaturus ; et de eo qui non sic se habet, habet locum optime illud Eccles. 3. Qui amat periculum, peribit in illo. Sed qui habet habitum praemissum mentiendi, est in periculo peccandi, et habet occasionem proximam inducentem ad peccatum, nec potest eam tollere, nisi per praemissam diligentiam ; ergo sub peccato mortali tenetur eam adhibere.

Dico quarto, jurans ex indeliberatione tali, oh quam juramentum secundum se esset veniale, non peccat mortaliter, quamvis habeat consuetudinem peccaminosam jurandi sine advertentia, sive illam consuetudinem proposuerit ante diminuere, sive non 1 proposuerit.

Haec est quam intendit Scotus his g Videtur posse dici, dum ait quod habitus et consuetudo nihil faciunt ad propositum, hoc est, in ordine ad hoc quod juramentum ex se veniale fiat mortale. Est etiam conformis principiis Alens. 2. p. quaest. 113. mem. 7. Altisiod. Palud. Adriani, et Vasquis 1. 2. d. p. 94. c. 2. eam tenet Suarez supra c. 7. pro eaque citat D. Thomam q. 89. art. 3. D. Bonaventuram, hic a. 1. q. 3. Durand. ibidem q. 5 . Major. q. 4. Est autem contra Cajetan. q. 98. a. 3. circa ad tertium. Navarr. c. 12. n. 6. et alios. Ut autem probetur, advertendum est, quod contineat duas partes : Prima est quod jurans indeliberate, etiamsi habeat habitum seu consuetudinem peccaminosam jurandi, quam tamen proponit diminuere, non peccet mortaliter. Altera pars est, quod non peccet etiam talis, quamvis non proponat relinquere illam consuetudinem, sed velit potius ipsam continuare ; et quoad hanc partem videtur controversia aut totaliter aut principaliter agitari.

Probatur prima pars, quia alias vir justus posset de novo peccare mortaliter absque sufficienti deliberatione, quod videtur absurdum. Probatur se-, quela, quia si esset aliquis, qui acquisivit talem habitum peccaminosum mentiendi, et de hoc doleret, aliisque suis peccatis, proponeretque emendam, et absolveretur sacramentaliter, is sine dubio esset justus. Sed ex opposito conclusionis quoad primam partem, idem ille si per injuriam levem, et indeliberatione proferret juramentum falsum, peccaret mortaliter ; ergo justus de novo absque sufficienti deliberatione peccaret mortaliter.

Probatur secundo, habitus ille malus male acquisitus non posset influere malitiam gravem in illud juramentum, nec actus praecedentes mali, quibus acquirebatur, sed aliunde non haberet ullam malitiam gravem ; ergo non esset gravis et mortalis malitiae.

Probatur major quoad habitum, quia ille habitus non est malus moraliter, ut patet ex dictis supra; ergo non potest se solo communicare malitiam moralem. Probatur etiam quoad actus, quibus acquirebatur, quia illi non existunt, nec physice, nec mortaliter ; imo in casu in quo jam loquimur, nec habitualiter etiam, quia, ut suppono, omnia peccata justi sic jurantis sunt dimissa.

Confirmatur, quia si ille habitus aut illi actus influerent malitiam mortalem in illud juramentum, etiam influerent talem in ipsum, quamvis proferretur sine ulla prorsus advertentia, et sic justus peccaret de novo absque ulla prorsus libertate, quod videtur satis inconveniens.

Confirmatur secundo, quia si influerent talem malitiam, aut si juramentum ob praesumptionem eorum esset malitiae gravis, sequeretur quod qui voluntarie projiceret suum Breviarium in ignem, nec posset recitare Officium, et postea de eo facto doleret, nec posset tamen ipsum remediare, peccaret, velit nolit, quoties non recitaret Officium divinum, quamvis ob defectum Breviarii non posset ipsum recitare; sed hoc est valde absurdum, ergo et id unde sequitur. Probatur sequela a paritate rationis, quia ideo illud juramentum esset peccaminosum mortaliter, quia procederet ab habitu illo aut illis actibus, qui erant voluntarii sufficienter juranti, sed projectio Breviarii in ignem erat voluntaria, et inde processit omissio divini Officii ;

ergo illa omissio deberet esse peccaminosa.

Confirmatur ultimo haec pars per secundam, nam si secunda pars est vera, a fortiori id dicendum est de prima.

Probatur ergo secunda pars primo, quia posset fieri quod illa indeliberatio juramenti, aut prolatio ejus non proveniret ullo modo ab illo habitu aut consuetudine, nam quemadmodum ii qui non habent talem consuetudinem, saepissime jurant falsum ex indeliberatione, aut saltem possunt sic jurare, et juramentum in ipsis habet alias causas, quam illam consuetudinem, aut actus, quibus acquirebatur, ita similiter ii qui haberent talem consuetudinem, possent sic jurare, sine eo quod juramentum causaretur ab illa consuetudine; nam eaedem causae a quibus provenire potest in iis qui non haberent illam consuetudinem, possent tam bene applicari habentibus illam consuetudinem, et consequenter causare illud juramentum in illis non minus quam in illis aliis ; ergo illud juramentum non esset peccaminosum mortaliter ipsis, in tali saltem casu. Probatur consequentia, quia ideo praecise esset sic peccaminosum, quia proveniret ab illa consuetudine, quae est libera et peccaminosa. Quod si hoc semel concedatur, ut Videtur necessario concedendum, id ulterius sequitur, quod quamvis aliquando illud juramentum posset esse peccaminosum, in casu scilicet quo proveniret a consuetudine, nunquam tamen possit a nobis pro hoc statu cognosci, quando esset peccaminosa, et quando non, quod est etiam inconveniens; nam durum est quod aliquis unquam de novo peccet mortaliter, quin ipsemet posset distinguere, si saltem esset boni ingenii et reflexionis, actum quo peccaret, ab actu quo non peccaret mortaliter.

Probatur secundo eadem secunda pars, quia illa consuetudo sic conservata non potest influere malitiam in juramentum, quod fieret sine ulla prorsus deliberatione ; ergo non potest influere malitiam mortalem in juramentum indeliberatum a paritate rationis.

Probatur tertio, et simul confirmatur antecedens praecedentis probationis, quia tale juramentum non est perfecte liberum ; ergo non potest participare malitiam mortalem. Dices non esse quidem perfecte liberum in se, esse tamen in causa, nimirum in illa consuetudine, quae est causa cur hic et nunc daretur istud juramentum falsum indeliberatum. Contra primo, quia ut aliquid sit liberum in causa, oportet causam ipsam, ut talem, esse liberata:, ut manifestum est, quia alias qui libere projiceret pecnaminose sagittam in feram, quam non deberet occidere, cum non cogitaret quod homo per illam esset interficiendus, esset causa libera interfectionis hominis, et peccaret peccato homicidii, quod est absurdum ; sed non est necesse ut habens consuetudinem malam jurandi, cognosceret illam esse causam juramenti istius indeliberati ; ergo istud juramentum indeliberatum non esset liberum sufficienter in ista consuetudine, ita Ut imputari debeat ad peccatum mortale.

Contra secundo, quia si sufficeret libertas in causa, sequeretur quod propinans venenum alteri, semper peccaret actu, quamdiu istud venenum actum operaretur, et sic si venenum esse tardae operationis, et operaretur continue per integrum annum, quod est absurdum.

Respondet Sotus in 4. dist. 12. quaest. 1. art. 7. et Gajetan. 2. 2. quaest. 15. a. 4. negando sequelam, quia actiones illae nutritivae tantum sunt in potestate voluntatis, quando applicat materiam, et non deinceps. Contra, ergo ut actio aliqua sit mala, non sufficit quod sit libera in causa, sed requiritur quod secundum se proxime sit libera, et consequenter ut actio sit deliberata sufficienter ad malitiam mortalem, non sufficit quod sit deliberata in causa, id est, quod causa ejus sit deliberate posita ; sed requiritur quod secundum se immediate sit deliberata, et consequenter ulterius cum juramentum, de quo agimus, non sit deliberatum proxime, quamvis esset deliberatum in causa, non erit peccaminosum mortaliter. Adde ulterius quam non sunt actiones nutritivae in potestate voluntatis, nisi quatenus applicat causas, tam non esse illud juramentum deliberatum juranti, nisi quatenus applicuit deliberata consuetudinem, ex qua sequebatur. Rnde si istae actiones nutritivae non sunt peccaminosae, nisi pro instanti quo applicatur causa, similiter istud juramentim non erit deliberatum, nec peccaminosum mortaliter, nisi pro instanti vel tempore quo acquirebatur consuetudo, et consequenter non erit sic peccaminosum actu pro tempore sequenti acquisitionem consuetudinis, in quo, scilicet actu profertur, imo potius deberet ista operatio veneni esse semper libera, quam illud juramentum deliberatum, quia illa operatio veneni habet magis necessariam connexionem cum applicatione ejus,

quam juramentum illud habet cum consuetudine jurandi, ut patet.

Probatur quarto ex dictis circa primam partem, quam non videntur adversarii negare, jurans indeliberate cum illa consuetudine retractata per dolorem aut propositum emendae, non peccat mortaliter ; ergo nec sic jurans cum consuetudine non retractata.Probatur consequentia, quia retractatio nihil prorsus facit ad propositum ; non enim tollit quo minus juramentum illud fuerit liberum in causa, tam bene quam si non fuisset habita illa retractatio, nam esse liberum in causa, est esse effectum procedentem a causa libere posita, ut sic posita est ; sed istud juramentum, tam bene est effectus consuetudinis acquisitae libere post retractationem, quam sine illa ; ergo retractatio illa nihil facit ad rem.

Confirmatur, quia si retractatio impediret libertatem ejus in causa, efficeret quo minus juramentum sequeretur ad causam ; sed retractatio hoc non facit, ergo non impedit quo minus sit libera in causa.

Itaque non sufficit ut aliquis actus secundum se sit peccatum, aut imputetur tanquam peccatum, praesertim novum et distinctum, de quo principaliter agimus in proposito, quod causa ipsius ponatur libere et deliberate, sed requiritur quod ipsemet proxime producatur libere et deliberate. Et per hoc solvitur fundamentum eorum, qui dicerent quod illudjuramentum esset liberum, quando proveniret a consuetudine.

Fundamentum Cajetani et Navarri videtur esse, quod inadvertentia seu indeliberatio, non esset causa cur talis sic juraret, quia quamvis adesset advertentia, adhuc juraret, ut patet ex mala consuetudine ; ergo cum nihil aliud excuset sic jurantem a peccato, quam quod in deliberatio esset causa ob quam haberetur, dicendum est simpliciter quod sic jurans peccet mortaliter.

Sed facile respondetur negando antecedens. Ad cujus probationem dico, quod solus Deus scire possit, quod esset quis facturus in casu, quo non adesset illa inadvertentia et indeliberatio; nec consuetudo jurandi sufficit ad colligendum quod juraret in tali casu, quia vix unquam habet quis consuetudinem faciendi aliquod malum, quin aliquando illud omittat facere.

Deinde, quamvis semper et infallibiliter soleret quis malum facere in talibus vel talibus circumstantiis, tamen non necessitatur ad id faciendum, et saepe fit ut aliquando habentes talem consuetudinem, incipiant illam deponere) quis ergo certo scire possit quin habens consuetudinem jurandi in casu nostro, inciperet deponere illam consuetudinem? Praeterea, non quod faceret quis, imputatur illi ad laudem vel vituperium, sed quod facit. In casu autem nostro, jurans jurat ex indeliberatione, et propterea non peccat mortaliter, quamvis forte si haberet plenam advertentiam, juraret, et peccaret mortaliter.

Confirmatur responsio haec exemplis communibus, quia qui comedit carnes ex inadvertentia die Veneris, licet in actu primo esset ita forte dispositus, ut eas comederet, etiamsi cognosceret esse diem Veneris, et qui projicit sagittam in hominem putatum feram, eumque interficit, non peccat peccato homicidii, licet esset sic dispositus in actu primo, ut eum interficeret, si cognosceret ipsum; ergo non quod faceret quis, sed quod facit in proposito, attendendum est.