DISTINCTIO XVII

(Textus Magistri Sententiarum)

De invisibili Spiritus sancti missione. Jam nunc accedamus ad assignandam missionem Spiritus sancti, qua invisibiliter mittitur in corda fidelium. Nam ipse Spiritus sanctus, qui Deus est ac tertia in Trinitate persona, ut supra ostensum est a Patre et Filio ac seipso temporaliter procedit, id est, mittitur ac donatur fidelibus. Sed quae sit ista missio sive donatio, vel quomodo fiat, considerandum est.

Praemittitur quiddam hanc ostensionem necessarium, scilicet quod Spiritus sanctus est charitas, qua diligimus Deum et proximum.

Hoc autem ut intelligibilius doceri ac plenius perspici valeat, praemittendum est quiddam ad hoc valde necessarium. Dictum quidem est supra et sacris auctoritatibus ostensum, quod Spiritus sanctus amor est Patris et Filii, quo se invicem amant et nos. His autem addendum est, quod ipse idem Spiritus sanctus est amor sive charitas, qua nos diligimus Deum et proximum. Quae charitas, cum ita est in nobis, ut nos faciat diligere Deum et proximum, tunc Spiritus sanctus dicitur mitti vel dari nobis ; et qui diligit ipsam dilectionem, qua diligit proximum, in eo ipso Deum diligit, quia ipsa dilectio Deus est, id est, Spiritus sanctus.

Auctoritatibus ita esse confirmat.

Ne autem in re tanta aliquid de nostro influere videamur, sacra auctoritatibus quod dictum est corroboremus. De hoc Augustinus in 8. lib.de Trin, ait: " Qui proximum diligit, consequens est, ut ipsam praecipue dilectionem diligat. Deus autem dilectio est ; consequens est, ut praecipue Deum diligat. " Item in eodem : " Deus dilectio est. ut ait Joannes Apostolus. Ut quid: ergo imus et currimus in sublimia coelorum et ima terrarum, quaerentes eum qui est apud nos, si nos velimus esse apud eum. Nemo dicat, non novi, quid diligam. Diligat fratrem, et diligat eamdem dilectionem. Magis enim novit dilectionem, qua diligit, quam fratrem, quem diligit. Ecce jam potes notiorem Deum habere quam fratrem, plane notiorem, quia praesentiorem, quia interiorem, quia certiorem. Amplectere dilectionem Deum et dilectione amplectere Deum. Ipsa est dilectio, quae omnes bonos Angelos et omnes Dei servos consociat vinculo sanctitatis. Quanto igitur saniores sumus a tumore superbiae, tanto sumus di-

lectione pleniores ; et quo nisi Deo plenus est qui plenus est dilectione. " His verbis satis ostendit Augustinus, quod dilectio ipsa, qua diligimus Deum vel proximum, Deus est. Sed adhuc apertius in eodem libro subdit dicens : " Dilectionem fraternam quantum commendet Joannes Apostolus, attendamus. Qui diligit, inquit, fratrem in lumine manet, et scandalum in eo non est. Manifestum est, quod justitiae perfectionem in fratris dilectione posuerit. Nam in quo scandalum non est utique perfectus est. Et tamen videtur, dilectionem Dei tacuisse, quod nunquam faceret, nisi quia in ipsa fraterna dilectione vult intelligi Deum. Apertissime enim in eadem epistola paulo post dicit ita : Dilectissimi, diligamus invicem, quia dilectio ex Deo est : et omnis qui diligit, ex Deo natus est et cognovit Deum. Qui non diligit non cognovit Deum, quia Deus dilectio est. Ista contextio satis aperte declarat, eamdem ipsam fraternam dilectionem, (nam fraterna dilectio est qua diligimus invicem) non solum ex Deo, sed etiam Deum esse, tanta auctoritate praedicari, scilicet Joannis. Cum ergo de dilectione diligimus fratrem, de Deo diligimus fratrem ; nec fieri potest, ut eamdem dilectionem non praecipue diligamus, qua fratrem diligimus, quoniam Deus dilectio est. " Item : " Qui non diligit fratrem non est in dilectione ; et qui non est in dilectione non est in Deo, quia Deus dilectio est. " Ecce apertissime dicit, fraternam dilectionem Deum esse.

Quod fraterna dilectio est Deus, nec Pater vel Filius, sed tantum Spiritus sanctus.

Cum autem fraterna dilectio sit Deus, nec Pater est nec Filius, sed tantum Spiritus sanctus, qui proprie in Trinitate dilectio vel charitas dicitur. Unde Augustinus in 15. lib. de Trinitate : Si in donis Dei nihil majus est charitate, et nullum est majus donum Dei quam Spiritus sanctus, quid consequentius est, quam ut ipse sit charitas, quae dicitur et Deus et ex Deo ? Ita enim ait Joannes : Dilectio ex Deo est ; et paulo post : Deus dilectio est. Ubi manifestat, eam se dixisse dilectionem Deum, quam dixit ex Deo. Deus ergo ex Deo est dilectio. " Item in eodem : " Joannes volens de hac re apertius loqui : In hoc, inquit, cognoscimus, quia in ipso manemus et ipse in nobis, quia de Spiritu suo dedit nobis. Spiritus itaque sanctus, de quo dedit nobis, facit nos in Deo manere et ipsum in nobis, hoc autem facit dilectio. Ipse est igitur Deus dilectio. Ipse ergo significatur, ubi legitur : Deus dilectio est. " Ex his apparet, quod Spiritus sanctus charitas est.

Quod non est dictum per causam illud : Deus charitas est, sicul illud: Tu es patientia mea et spes mea.

Sed ne forte aliquis dicat, illud esse dictum per expressionem causae : Deus charitas est, eo scilicet quod charitas sit ex Deo et non sit ipse Deus, sicut dicitur : Deus nostra patientia est et spes, non quod ipse sit ista, sed quia ista ex Deo sunt ; occurrit Augustinus ostendens non hoc esse dictum per causam, sicut illa, in 15. lib. de Trin. ita dicens : " Non dicturi sumus, charitatem non propterea esse dictam Deum, quod ipsa charitas sit una substantia, quae Dei digna sit nomine, sed quod donum sit Dei, sicut dictum est de Deo : Tu es patientia mea. Non utique ideo dictum est, quod Dei substantia est nostra patientia, sed quia ab ipso nobis est. Unde alibi: Ab ipso est patientia mea. Hunc enim sensum facile refellit Scripturarum ipsa locutio. Tale est enim : Tu es patientia mea, quale est, Domine spes mea, et Deus meus misericordia mea, et multa similia. Non est autem dictum: Domine charitas mea, aut: tu es charitas mea, aut: Deus charitas mea; sed ita dictum est: Deus Charitas est, sicut dictum est : Deus Spiritus est. Hoc qui non discernit intellectum a Domino, non expositionem quaerat a nobis: non enim apertius quidquam possumus dicere, Deus ergo charitas est. " Ex praedictis clarescit, quod Spiritus sanctus charitas est, qua diligimus Deum et proximum ; unde facilius est nobis ostendere, quomodo Spiritus sanctus mittatur sive detur nobis.

Quomodo Spiritus sanctus mittatur vel detur nobis.

Tunc enim mitti vel dari dicitur, cum ita in nobis est, ut faciat nos diligere Deum et proximum, per quod manemus in Deo et Deus in ncw bis. Unde Augustinus hunc missionis modum insinuans 15. lib.de Trinitate, ait: " Deus Spiritus sanctus, qui procedit ex Deo, cum datus fuerit homini, accendit eum ad diligendum Deum et proximum, et ipse dilectio est. Non enim habet homo, unde Deum diligat, nisi ex Deo. " Ecce quomodo datur vel mittitur nobis Spiritus sanctus, secundum quod dicitur datum sive donum. Quod donum Augustinus commendat explanans apertius, quomodo detur, in eodem libro : " Dilectio, inqut, Dei diffusa est in cordibus nostris, ut ait Apostolus, per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Nullum est isto Dei dono excellentius. Solum est, quod dividit inter filios regni et filios perditionis. Dantur et alia per Spiritum munera, sed sine charitate nihil prosunt. Nisi ergo tantum impertiatur cuiquam Spiritus sanctus, ut eum Dei et proxima faciat amatorem, ille a sinistra non transfertur ad dexteram. Nec Spiritus sanctus proprie dicitur donum nisi propter dilectionem, quam qui non habuerit, etsi loquatur omnibus linguis, et habuerit prophetiam et omnem scientiam et omnem fidem, et distribuerit omnem substantiami suam, et tradiderit corpus suum, ita ut ardeat, non ei prodest. Quantum ergo bonum est, sine quo ad aeternam vitam neminem tanta bona perducunt ? Ipsa vero dilectio vel charitas (nam unius rei nomen est utrumque) perducit ad regnum. Dilectio igitur quae ex Deo est et Deus, proprie Spiritus sanctus est, per quem diffunditur in cordibus no-

siris Deus charitas, per quam nos tota inhabitat Trinitas. Quocirca rectissime Spiritus sanctus, cum sit Deus, vocatur etiam donum Dei. Quod donum proprie quid nisi charitas intelligendum est, quae perducit ad Deum, et sine qua quodlibet aliud Dei donum non perducit ad Deum. " Ecce hic aperitur, quod supra dictum erat, scilicet quod charitas sit Spiritus sanctus et donum excellentius, et quomodo hoc donum, id est, Spiritus sanctus detur nobis, scilicet cum ita impertitur alicui, id est, ita habet esse in aliquo, ut eum faciat Dei et proximi amatorem. Quod cum facit, tunc dari dicitur sive mitti alicui, et tunc ille dicitur proprie habere Spiritum sanctum.

Utrum concedendum sit, quod Spiritus sanctus augeatur in homine, vel magis vel minus habeatur, vel detur, et an detur habenti et non habenti. Hic quaeritur, si charitas Spiritus sanctus est, cum ipsa augeatur et minuatur in homine, et magis et minus per diversa tempora habeatur, utrum concedendum sit, quod Spiritus sanctus augeatur vel minuatur in homine, et magis vel minus habeatur. Si enim in homine augetur, et magis vel minus datur et habetur, mutabilis esse videtur ; Deus autem omnino immutabilis est. Videtur ergo, quod vel Spiritus sanctus non sit charitas, vel charitas non augeatur vel minuatur in homine. Item, charitas et non habenti datur, ut habeat, et habenti, ut plenius habeat. Si ergo Spiritus sanctus charitas est, et non habenti datur, ut habeat, et habenti, ut plenius habeat. Sed quomodo datur non habenti, cum ipse ut Deus sit ubique et in omnibus creaturis totus ? et quomodo plenius datur vel habetur sine sui mutatione?

Responsio ad primam quaestionem.

His ita respondemus dicentes, quod Spiritus sanctus sive charitas penitus immutabilis est, nec in se augetur vel minuitur, nec in se recipit magis vel minus, sed in homine vel potius homini augetur et minuitur, et magis vel minus datur vel habetur ; sicut Deus dicitur magnificari et exaltari in nobis, qui tamen in se nec magnificatur nec exaltatur. Unde Propheta : Accedet homo ad cor altum, et exaltabitur Deus. Super quem locum ait auctoritas : " Deus non in se, sed in corde hominis grandescit. " Sic ergo Spiritus sanctus homini datur et datus amplius datur, id est, augetur, et magis ac minus habetur, et tamen immutabilis existit.

Responsio ad secundam.

Cumque ubique sit et in omni creatura totus, sunt tamen multi qui eum non habent. Non enim omnes Spiritum sanctum habent, in quibus est ; alioquin et irrationabiles creaturae haberent Spiritum sanctum, quod fidei pietas non admittit.

Auctoritate confirmat utramque responsionem.

Ut autem certius fiat quod diximus, auctoritate confirmamus. Quod Spiritus sanctus magis ac minus percipiatur et homini augeatur, et non habenti detur, et habenti, ut plus habeatur, Augustinus ostendit super Joannem, dicens : " Sine Spiritu sancto constat Christum nos non diligere et ejus mandata servare non posse, et id nos posse atque agere tanto minus, quanto illum percipimus minus, tanto vero amplius, quanto illum percipimus amplius. Ideoque non solum non habenti, verum etiam habenti non incassum promittitur ; non habenti quidem, ut habeatur, habenti autem, ut amplius habeatur. Nam si ab alio minus et ab alio amplius non haberetur, sanctus Elisaeus sancto Eliae non diceret : Spiritus, qui est in te, duplo sit in me. .

Christo autem qui est Dei Filius, non ad mensuram datus est Spiritus. Neque enim sine gratia Spiritus sancti est Mediator Dei et hominum homo Christus: quod enim est unigenitus Filius aequalis Patri, non est gratiae, sed naturae: quod autem in unitatem personae Unigeniti assumptus est homo, gratiae est, non naturam Caeteris autem ad mensuram datur et datus additur, donec unicuique pro modo suae perfectionis propria mensura compleatur. " Ecce expressum habes, quod Spiritus sanctus magis et minus datur vel accipitur, et homini datus augetur, et habenti et non habenti datur, quia Spiritus sanctus est charitas, quae non habenti datur et in habente augetur et proficit. Imo, ut verius et magis proprie loquar, homo in ea proficit et deficit aliquando: ei tunc ipsa dicitur proficere vel deficere, quae tamen nec proficit nec deficit in se, quia Deus est. Unde Augustinus in homilia 9. superi epistolam Joannis ait : " Probet se quisque, quantum in illo profecerit charitas, vel potius quantum ipse in charitate profecerit. Nam si charitas Deus est, nec proficit, nec deficit. Sic ergo dicitur proficere in te charitas, quia tu in ea proficis." Ecce quomodo intelligendum sit, cum dicitur Spiritus sanctus augeri in nobis, quia nos in eo scilicet prol Scimus; sic et alia hujusmodi.

Quod aliqui dicunt Spiritum sanctum non esse charitatem, qua diligimus Deum et proximum.

Supra dictum est, quod Spiritua sanctus est charitas Patris et Filii, qua se invicem diligunt et nos, et ipse idem est charitas, quae diffunditur in cordibus nostris ad diligendum Deum et proximum. Horum alterum omnes Catholici concedunt, scilicet quod Spiritus sanctus sit charitas Patris et Filii, quod autem ipse idem sit charitas, qua diligimus Deum et proximum, a plerisque negatur. Dicunt enim : Si Spiritus sanctus charitas est Patris et Filii et nostra ; eadem ergo charitas est, qua Deus diligit nos, et qua nos diligimus eum. Hoc autem Sanctorum auctoritates negare videntur. Dicit enim Augustinus in libro de spiritu et littera: " Unde est dilectio, nisi unde et ipsa fides, id est, a Spiritu sancto? Non enim esset in nobis, nisi diffunderetur in cordibus nostris per Spiritum. Charitas autem Dei dicta est diffundi in cordibus nostris, non qua nos ipse diligit, sed qua nos facit dilectores suos. Sicut justitia Dei dicitur, qua nos justi ejus munere efficimur, et Domini salus, qua nos salvat, et fide Christi, qua nos fideles facit. " His verbis videtur monstrari distinctio inter charitatem, qua Deus nos diligit, et qua nos diligimus. Et sicut justitia nostra dicitur Dei, non quod ipse sit ea justus, sed quia ea nos justos facit, similiter et fides et salus ; sic videtur dicta charitas Dei, quae est in nobis, non quod ipse ea diligat, sed quia ea nos diligere facit. De hoc etiam idem Augustinus lib. 15. de Trinit, ait: " Cum Joannes commemorasset Dei dilectionem, non qua nos eum, sed qua ipse dilexit nos, et misit Filium suum liberatorem pro peccatis nostris. " Ecce et hic videtur manifeste dividere dilectionem, qua nos diligimus Deum, ab ea, qua ipse diligit nos. Si ergo, inquiunt, Spiritus sanctus dilectio est, qua Deus diligit, et qua nos diligimus, duplex dilectio est, imo duo diversa est, quod absurdum et a veritate longe est. Non est ergo dilectio, qua diligimus, sed qua Deus tantum diligit nos.

Responsio ad praedicta, determinans auctoritates.

His respondemus praedictarum auctoritatum verba determinantes hoc modo: Charitas Dei dicta est diffundi in cordibus nostris, non qua ipse nos diligit, sed qua nos diligere facit, etc. His verbis non dividitur nec diversa ostenditur charitas, qua Deus nos diligit, ab ea, qua nos diligimus, sed potius, cum sit una et eadem charitas et dicatur ipsa Dei charitas, diversis de causis et rationibus Dei charitas appellari in Scriptura ostenditur. Dicitur enim Dei charitas, vel quia Deus ea diligit nos, vel quia nos ea sui dilectores facit.

Determinatio primae auctoritatis.

Cum ergo ab Apostolo dicitur : Charitas Dei diffundi in cordibus nostris, non est dicta charitas Dei, qua diligit nos, sed qua facit nos diligere, id est, non ibi appellatur charitas Dei, eo quod Deus ea nos diligit, sed eo quod nos ea sui dilectores facit. Et quod ea ratione possit dici charitas Dei, quia nos ea diligere facit, ex simili genere locutionis ostenditur ; sicut dicitur justitia Dei qua nos justificat, et Domini salus qua nos salvat, et fides Christi, qua nos fideles facit.

Determinatio secundae.

Similiter et aliam exponimus auctoritatem, ubi ait, dilectionem Dei commemorari, non qua nos eum, sed qua ipse dilexit nos, ac si diceret, commemorat dilectionem Dei, non secundum quod ea nos diligimus Deum, sed secundum quod ipse ea diligit nos.

Aliud objiciunt.

Sed aliud est, inquiunt, quod magis urget. Dixit enim supra Augustinus, quod dilectio est a Spiritu sancto, a quo et fides. Sicut ergo fides non est Spiritus sanctus, a quo est, ita nec charitas. Quomodo enim charitas Spiritus sanctus est, si ab ipso est? Nam si ab ipso est et ipse est, ergo Spiritus sanctus a seipso est. Ad quod dicimus : Spiritus sanctus quidem a seipso non est, sed tamen a seipso datur nobis, ut supra dictum est. Dat enim seipsum nobis Spiritus sanctus. Et ex hoc sensu dictum est, quod charitas ab ipso est in nobis, et tamen ipsa Spiritus sanctus est. Fides autem est a Spiritu sancto, et non est Spiritus sanctus, quia donum vel datum solummodo est, non Deus dans.

Quod alias inducunt rationes et auctoritates ad idem probandum.

Alias quoque inducunt rationes ad idem ostendendum, scilicet quod charitas non sit Spiritus sanctus,

quia charitas affectio mentis est et motus animi ; Spiritus sanctus vero non est. affectio animi vel motus mentis, quia Spiritus sanctus immutabilis est et increatus ; non est ergo charitas.

Quod charitas est motus vel affectio animi.

Quod autem charitas sit affectio animi et motus mentis, auctoritatis bus confirmant. Dicit enim Augustinus 3. lib. de doctrina Christiana: " Charitatem voco motum animi ad fruendum Deo propter ipsum, et se, ac proximo propter Deum. " Idem in lib. de moribus Ecclesiae Catholicae, tractans illud verbum Apostoli: Nec mors nec vita poterit nos separare a charitate Dei: " Charitas Dei, inquit, hic dicta est virtus, quae animi noslri rectissima affectio est, quae conjungit nos Deo, qua eum diligimus. " Ecce his verbis exprimiturl quod charitas est affectio et motus animi, ac per hoc non videtur esse Spiritus sanctus.

Responsio determinans auctoritates.

Ad quod dicimus, hoc ita dictum esse, sicut dicitur : Deus est spes nostra, et patientia nostra, quia facit nos sperare et pati ; ita charitas ; dicitur esse motus sive affectio animi, quia per eam movetur et afficitur animus ad diligendum Deum. Non autem mireris, si charitas, cum sit Spiritus sanctus, dicatur motus mentis, cum etiam in libro Sapientiae dicatur de Spiritu sapientiae ,

quae attingit a fine usque ad finem, quod est actus mobilis, certus, incoinquinatus. Quod non ideo dicitur, quod Sapientia sit mobile aliquid vel actus aliquis, sed quia sui immobilitate omnia attingit non locali motu, sed ut ubique semper sit et nusquam inclusa teneatur. Sic ergo charitas dicitur motus animi, non quod ipsa sit motus vel affectio vel virtus animi, sed quia per eam, quasi esset virtus, afficitur mens et movetur. Sed si charitas Spiritus sanctus est, qui operatur in singulis, prout vult, cum per eum mens hominis afficiatur et moveatur ad credendum vel sperandum et hujusmodi, sicut ad diligendum ; quare non sic dicitur charitas motus vel affectio mentis ad credendum vel sperandum, sicut ad diligendum? Ad quod sane dici potest, quia alios actus atque motus virtutum operatur charitas, id est, Spiritus sanctus, mediantibus virtutibus, quarum actus sunt, utpote actum fidei, id est, credere fide media, et actum spei, id est, sperare media spe. Per fidem enim et spem praedictos operatur actus. Diligendi vero actum per se tantum sine alicujus virtutis medio operatur, id est, diligere. Aliter ergo hunc actum operatur quam alios virtutum actus. Ideoque differenter de hoc et de aliis loquitur Scriptura, quae istum specialiter charitati tribuit. Est ergo charitas vere Spiritus sanctus. Unde Augustinus praemissum verbum Apostoli tractans, in eodem libro, charitatem dicit esse bonum, quo nil melius est, et per hoc ipsam esse Deum significat dicens : " Si nulla res ab ejus charitate nos separat, quid esse non solum melius, sed etiam certius hoc bono potest. " Ecce dicit, quia charitate nihil melius est. Charitas ergo Spiritus sanctus est, qui Deus est et donum Dei sive datum, qui dividit singulis fidelibus dona nec ipse dividitur, sed indivisus singulis datur. Unde Augustinus ubi Joannes dicit, non ad mensuram Christo dari Spiritum, ait: " Caeteris vero dividitur, non quidem ipse Spiritus, sed dona ejus. "

(Finis textus Magistri).