MEMBRUM I.

Qualiter Angeli tam boni quam mali possint super sensum interiorem vel exteriorem ?

Primo ergo quaeritur, Qualiter possint super sensum interiorem vel exteriorem?

1. Quod enim possint super sensum exteriorem tam bonus quam malus, ex hoc apparet, quod boni Angeli sensibiliter saepe apparuerunt, et de multis instruxerunt, tam per visum, quam per auditum, sicut Abraham , et Lot , et Tobiam . Quod etiam Angelus malus hoc faciat, dicitur, II ad Corinth. xi, 14, quod Satanas transfigurat se in Angelum lucis, et sub hujusmodi transfiguratione, specie sensibili decipit tam per visum, quam per auditum: sicut dicitur, quod apparuit beato Martino.

2. Adhuc, Nisi in specie sensibili Angeli Dei apparerent, non esset triplex genus visionis, quam distinguit Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram, Dicit enim, quod id quod apparet in sensu, pingitur in spiritu, et fulget in intellectu. Propter quod etiam dicitur, quod Paulus raptus est in caelum . Et dicit ibi Glossa Augustini, quod per triplex caelum intelligitur triplex visio, in qua spiritualia celantur, quae per Angelos revelantur. Et dicit, quod primum genus est sensibilis visio: secundum, imaginaria: tertium, intellectualis. Non autem possunt imprimere in sensum exteriorem, nisi potestatem acciperent super sensum: ergo tam bonus quam malus potestatem habet super sensum exteriorem sub speciebus revelandi quae volunt, vel illudendi ad quod volunt.

Quod autem possint super sensum interiorem, hoc est, super spiritualem partem sive imaginariam,

1, Expresse dicit Gregorius , super Job, sic: " Nisi aliquando somnia ex ministerio revelationis Angelorum orirentur, Joseph praeferendum se fratribus suis fore somnio non videret: nec Mariae sponsum ut ablato puero in Egyptum fugeret, Angelus per somnium moneret . "

Quod etiam possit hoc malus Angelus patet, quia multis illuditur in somno per tentationem et pollutionem et per turpes visiones. Unde Gregorius, et ponitur in Decretalibus, dist. VI, cap. Testamentum, dicit: " Sed est in eadem illusione necessaria valde discretio, quae subtiliter pensare debet, ex qua re accidat menti dormientis. Aliquando enim ex crapula: aliquando ex naturae superfluitate vel infirmitate: aliquando ex cogitatione contingit pollutio: aliquando ex sola illusione daemonis. " Et dicit, quod tunc magis timenda est. Ex hoc accipitur, quod tam bonus quam malus habent potestatem super imaginativam partem, quae est sensus interior: quia aliter non possent imprimere in eam.

2. Adhuc, Super somnium Scipionis dicit Marcianus, et ponitur in libro qui dicitur esse Augustini de Spiritu et anima, quod aliquando fit somnium quod est visio, cum id quod quis videt, eodem modo quo id apparuerat evenit. Aliquando fit visio quae est oraculum, cum aliqua gravis persona, vel eliam Deus aliquid, aperte eventurum vel non eventurum, faciendum vel devitandum denuntiat . Cum hoc non possit fieri nisi per Angelos, manifestum est, quod Angeli boni habent potestatem super sensum interiorem, qui ab Augustino vocatur spiritus sive imaginativa,''

Et quamvis hoc verum sit, tamen quidam objiciunt in contrarium sic: quia per talem impressionem Angelorum nihil fit in sensu tam exteriori quam interiori, nisi quod etiam per operationem naturalem fieret. Per operationem enim naturalem sensibiles species imprimuntur in sensu exteriori, praesente materia: et per operationem naturalem species sensibiles imprimuntur in imaginativa, materia non praesente. Dicit enim Aristoteles in II de Anima, quod sensus est susceptivus sensibilium specierum praesente materia: imaginatio autem tenet eas etiam materia non praesente.

Sed tunc ulterius quaeritur, Utrum illusio possit esse a bono Angelo in tali sensibili visione vel imaginaria ?

Et videtur, quod sic: Angelus enim qui ex natura bonus est, etiam visione proprii boni falli potuit: Lucifer enim deceptus fuit in hoc quod judicavit, quod peccatum quod ex ordine justitiae Deus vindicare potuit, propter suam bonitatem non ita vindicaret ut vindicavit: sicut supra ostensum est in quaestione de casudiaboli Ergo videtur quod, etiam per bonum Angelum in visione sensibili vel imaginaria possit fieri deceptio: certiorem enim visionem non potest conferre alii quam in seipso habet: unde si in seipso potest decipi., ex visione sensibili vel imaginaria quam imprimit alii, etiam alius decipi potest.

Contra:

1. In libro de Spiritu et anima sic dicitur: " Cum bono spiritu, assumitur anima, falli non potest . " Et ille liber attribuitur Augustino.

2. Adhuc ibidem, " Humanum spiritum aliquando bonus, aliquando malus assumit spiritus: nec facile discerni potest a quo spiritu assumatur, nisi quia bonus instruit, malus autem fallit. " Ergo in visione sensibili vel imaginaria fallacia non potest esse.

Ulterius quaeritur, Quomodo fiat haec visio ab Angelo sive bono sive malo?

Dicit enim Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram, quod " sancti Angeli multis modis visa sua facili quadam ac praepotenti unitione vel mixtione cum animabus nostris, visa nostra esse faciunt, et visionem suam quodam ineffabili modo in spiritu nostro informant . "

1. Quaeratur ergo de illo ineffabili modo,

1, Aut enim talis est sicut in speculo resultant species oppositae. Et hoc esse non videtur: eodem enim modo species resultant in speculo quo sunt in seipsis: et hoc non est hic: in Angelo enim sunt intelligibiles species, in homine autem, sunt sensibiles.

Nec potest esse tali modo, sicut unus Angelus imprimit alteri cum loquitur ei: quia tam ex parte loquentis, quam ex parte cui loquitur, sunt species intelligibiles: hae autem ex parte hominis sunt sensibiles, et ex parte Angeli, sunt intelligibiles.

2. Adhuc, Si dicitur quod unitur ei ratione effectus, eo quod essentialiter non potest ei uniri: quia, sicut dicit Beda, nihil essentialiter illabitur in animam, nisi solus Deus: videtur non esse verum. Causa, enim per effectum formalem non officit nisi simile sibi: cum ergo in Angelo non sit nisi species intelligibilis, videtur non posse efficere in anima nisi intelligibilem speciem: et sic numquam facit visionem sensibilem vel imaginariam.

3. Adhuc, In libro de Spiritu et anima dicitur, quod Angeli, significativas species imprimunt in sensum et imaginationem: et propter hoc talis visio dicitur caelum: quia celat aliquid significatum. Et ideo dicit Augustinus, quod. dicitur, Daniel, x, 1: Intelligentia est opus in visione. Et dicit Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram , quod. Pharao et Nabuchodonosor (quorum unus vidit spicas et boves, et non intellexit quid, celaretur in visione per significationem: alter vidit imaginem cujus caput fuit aureum, etc, et non intellexit quid significaretur in talibus speciebus) non fuerunt Prophetae: sed Daniel qui intellexit quid celaretur vel significaretur in talibus speciebus, Propheta fuit. Numquid ergo in talibus visionibus semper aliquid significatur, vel aliquando nihil ?

4. Adhuc, Cum actio et passio secundum communionem aliquam fiant, ut dicit Aristoteles, numquid sicut Angelus imprimit in animam, ita anima e converso potest imprimere in Angelum conceptus suos ?

Solutio ad id quod primo quaeritur. Absque dubio concedendum est, quod Angeli tam bonus quam, malus ex praela-

tione naturali qua eminent super animam sensibilem, possunt imprimere et in sensum exteriorem, et in sensum interiorem qui est imaginatio, species sensibiles et imaginarias, non tantum in homine, sed etiam in brutis. Unde Augustinus in libro IX super Genesim ad litteram dicit, quod omnis anima movetur visis, et quod ad vermiculum qui percussit hederam , visus ille quo apparebat vermiculo percutiendam esse hederam, ministerio Angelorum delatus est, et impressus animae vermiculi . "

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod falsum est, quod nihil aliud fiat quam quod, fit operatione naturali: quamvis enim non fiant aliae species secundum formam, tamen alia fit abstractio specierum et impressio in sensum et imaginationem, et excellentiori virtute., et ad aliud quam in operatione naturali.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum fallacia possit esse in tali, visione, quae fit a bono Angelo ?

Dicendum, quod, si Angelus dicatur bonus bonitate naturae tantum, posset concedi, quod aliquando possit fieri fallacia, sicut probat objectio. Vix tamen fit: quia natura intellectualis sicut est Angeli, qui deiformis est intellectus etiam per naturam inclinatur ad verum, et non ad deceptionem. Si autem dicatur Angelus bonus bonitate confirmatae gratiae: tunc non potest fieri deceptio per eum in talibus visionibus, sicut probat auctoritas adducta in libro de Spiritu et anima. Sed quando tales visiones fiunt per Angelum malum: tunc fit deceptio, quia ille spiritus mendax est, et semper intendit decipere: quia sicut dicitur, Joan. viii, 44: Mendax est, et pater ejus. Et, III Reg. xxii, 22: Ero spiritus men-dax in ore omnium prophetarum ejus. Et hoc expresse dicitur in sequenti auctoritate in libro de Spiritu et anima adducta.

Ad id quod ulterius quaeritur, Quomodo fiat visio ab Angelo?

Dicendum, quod quia Angelus tam bonus quam malus secundum naturae excellentiam elevatur super animam sensibilem, per hoc ipsum habet potestatem imprimendi sibi suos conceptus. Per hunc enim modum omnis natura superior, tam spiritualis, quam corporalis, habet potestatem imprimendi in inferiora mola fecundum naturae ordinem. ei dicit Avicenna in VI de Naturalibus, quod secundum naturae ordinem in omnibus mobile obedit motori ad induendum formas ejus. Et bene concedendum est, quod hoc non est omnino sicut res quae resultant in speculo: sed est sicut species imprimentis motoris resultant in impresso et moto.

Et per hoc patet solutio ad primum quod, objicitur de speculo.

Ad aliud dicendum, quod non est ita sicut unus Angelus per locutionem imprimit in alium Angelum conceptus suos, sicut probat objectio: sed est sicut natura superior imprimit in inferiora, ubi inferior natura impressionem superioris naturae recipit secundum virtutem et modum proprium, et non secundum virtutem et modum superioris imprimentis. Dicit enim Aristoteles in VI in Ethicorum, quod " omne quod recipit aliquid, recipit illud secundum modum et virtutem recipientis et non agentis. " Et ideo quod in Angelo imprimente est intelligibiliter, in anima sensibili efficitur sensibiliter: eo quod anima sensibilis alium modum, et aliam virtutem recipiendi habet.

Ad aliud dicendum, quod unitur ei sicut causa effectui, sicut jam dictum est. Argumentum autem contra factum procederet, si anima sensibilis secundum eamdem virtutem vel univocam recipe-

ret impressionem, secundum quam agit Angelus et imprimit. Et huic aliquo modo simile est, quod dicit Aristoteles in libro de Somno et vigilia, ubi dicit, quod somnia quae per signum, non per causam sunt, intra tamen sub imaginibus somniantur sensibilibus, quamvis in caelo secundum positionem astrorum non sint sub talibus imaginibus: anima enim sensibilis in talibus impressiones receptas sive ab astris sive ab Angelis, format ad imagines congruas suae potentiae receptivae.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Anselmus et etiam Augustinus, cursus rerum triplex est, scilicet naturalis: et ad hunc cursum manifestandum animae sensibili non est necessaria operatio Angeli sive impressio. Et est cursus voluntarius, quo fiunt res a voluntate procedentes: et hunc cursum non possunt manifestare Angeli: quia sicut supra determinatum est in quaestione de cognitione Angelorum, ea quae subsunt voluntati, non possunt cognoscere Angeli, nisi quatenus manifestantur in signis corporalibus, quamvis propter perspicacitatem intelligentiae suae talia signa subtilius et celerius percipiant, quam homines, quando apparere incipiunt in corpore vel in sanguine vel spiritu interiori, sive naturali, sive vitali, sive animali: et secundum hoc quod percipiunt ea, possunt imprimere in animam sensibilem. Et est cursus mirabilis, secundum quem in qualibet natura reservavit sibi Deus quid de unaquaque natura, et in unaquaque natura faciat pro tempore quod vult, ad ostensionem potentiae et gloriae, suae: et de hoc secundum quod boni Angeli accipiunt a Deo per revelationem, ut frequentius faciunt in animabus visiones sensibiles et imaginarias: et ideo etiam caelum dicuntur.

Ad ultimum dicendum, quod absque dubio per naturam anima non. potest imprimere in Angelum: sed Angelus ex propria perspicacitate intelligentiae percipit ea quae sunt in anima sensibiliter, sive in sensu exteriori, sive interiori, eo modo et ea virtute qua cognoscit alia sensibilia.