MEMBRUM II.

Qualiter Angeli iam boni quam mali possint super intellectum ?

Secundo quaeritur, Qualiter Angeli boni et mali possint super intellectum ?

Videtur enim, quod non possint nec boni nec mali:

i. Secundum rationem enim et intellectum est homo ad imaginem Dei: imago autem Dei, ut dicit Augustinus, non formatur nisi a Deo: dicit enim Augustinus, quod inter mentem nostram in qua imago Dei impressa est, et Deum cujus imago est, nihil est medium. Si autem illuminaretur ab Angelo bono, vel obnubilantur ab Angelo malo: oporteret, quod Angelus ille sic formans intellectum vel deformans, superior esset intellectu: et sic medius esset inter intellectum nostrum, et Deum: quod non est verum secundum Augustinum.

2. Adhuc, Super illud Psalmi iv, 7: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine: distinguit Glossa triplicem imaginem, scilicet creationis, similitudinis, et recreationis. Et dicit, quod imago recreationis est fides, spes, et charitas, per quas virtutes formatur et imago creationis et imago similitudinis: fides autem, spes, et charitas non sunt nisi a Deo, et non ab Angelo bono vel malo: ergo intellectualis nostra natura non formatur nisi a Deo: sed si ab Angelo bono illuminaretur, ab Angelo bo- no ad lumen formaretur: et hoc esse non potest, si a solo Deo formanda est ad lumen veritatis.

Ex eodem arguitur, quod non deformatur a malo Angelo: Angelus enim bonus potentior est in formando quam Angelus malus in deformando: sed bonus Angelus non potest formare imaginem: ergo nec malus Angelus potest deformare.

3. Adhuc, Si ita esset, quod Angelus bonus haberet posse super intellectum, cum inferior natura de necessitate suscipiat actionem superioris in corporalibus, sicut patet in sole, cujus actionem de necessitate suscipit hemisphaerium: et de igne, cujus actionem de necessitate suscipit cremabile: videtur tunc, quod intellectus noster de necessitate susciperet impressiones Angeli tam boni, quam mali: et hoc falsum est, quia intellectus noster libertatem habet, et non necessitatem ad suscipiendum bonum vel malum.

4. Adhuc, Damascenus de malis Angelis loquens in libro II de Fide orthodoxa, dicit sic: " Violentiam inferre non praevaluit. In nobis est enim suscipere, vel non suscipere immissiones eorum . " Ergo non est necesse intellectum nostrum ab Angelo bono vel malo suscipere tales impressiones.

Ulterius hic quaeritur ratione verbi Damasceni. Utrum tales impressiones dicantur immissiones, sive fiant a bonis Angelis, sive a malis ?

Et videtur, quod sic:

1. Glossa super illud Job, xix, 9: Spoliavit me gloria mea, dicit sic: " Maligni spiritus in afflictorum cordibus cogitationes suas immittere non desistunt, " Cum ergo potentior sit Angelus bonus ad bona, quam malus ad mala,

videtur quod etiam boni possint immittere bonas cogitationes in intellectum.

2. Adhuc, Joan. xiii, 2: Cum diabolus jam misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotae : Glossa ibidem: " Per mali suggestionem. " Et ex illo arguitur ut prius, quod etiam bonus per boni suggestionem potest immittere in cor, hoc est, in intellectum, et multo melius quam malus, quia potentior est ad bonum, quam malus ad malum.

3. Adhuc, In Psalmo lxxvii, 49, super illud.: Immissiones per Angelos malos, dicit Glossa Augustini: " Indignatio hominis pertinet ad tumidam superbiam, ira ad nefandam audaciam, tribulatio ad confusam desperationem. Tunc per diabolos ad illicitas immissiones praecipitantur nudati defensione Dei. " Ex hoc idem arguitur quod prius: si enim Angelus malus ad illicitas immissiones potest praecipitare homines, multo magis Angelus bonus, cum potentior sit in bono, quam malus in malo.

Ulterius quaeritur hic, Si aliquam potestatem habeant super voluntatem, sive super affectum rationalem ?

Et videtur, quod sic:

i. Ad Hebr, i, 7, super illud: Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis : Glossa, " Ministros suos flammam ignis facit, quia ministri Ecclesiae igne suo dum spiritu fervent, vitia nostra exurunt: faenum enim tuum et stipulam exurant ignito eloquio praedicationis. " Et si hoc possunt ministri Ecclesiae, multo magis possunt hoc Angeli.

2. Adhuc, Beda sic dicit: " Daemones sunt incentores malarum cogitationum, et non immissores : " sed non incenditur nisi affectus sive voluntas: ergo daemones incendunt affectum et voluntatem: ergo multo magis potest hoc bonus Angelus in bono.

Contra:

Si accensibile appropinquat accensivo, de necessitate accenditur: ergo si Angelus bonus vel malus incendit voluntatem ad bona sive ad mala: quotiescumque Angelus bonus vel malus suadendo vel suggerendo appropinquat voluntati, toties voluntas de necessitate accenditur: ergo aliquam potest violentiam inferre voluntati: quod directe est contra Augustinum, et Bernardum, qui in lib. de Libero arbitrio dicit, quod potentissimum in anima voluntas est, et in hoc gerit typum et similitudinem divinae voluntatis.

Ulterius quaeritur, Quare Scriptura dicit aliquando Angelos malos immissores esse malarum cogitationum, et non dicit bonos Angelos immissores esse bonarum ?

Adhuc quaeritur, Quare Beda non dicit malos esse immissores, sed incentores malarum, cogitationum, cum. in corde non possit incendi,, nisi quod, prius immissum est ?

Solutio. Dicendum, quod in hac quaestione valde diversificati sunt Doctores ante nos.

Philippus enim cancellarius Parisiensis dixit, quod, solus Deus potuit super voluntatem in homine, informando eam, et convertendo ad quidquid, voluerit. Et hoc confirmabat per auctoritatem Fulgentii: quae ponitur in Glossa, super epist, ad Roman, i, 24, super illud: Tradidit illos Deus, etc, ubi. dicit Fulgentius sic, quod " solus Deus operatur in cordibus hominum ad inclinandas voluntates eorum ad quidquid voluerit, sive ad bonum, sive ad malum. Sed in bonum inclinat appositione gratiae operantis: in malum autem non inclinat faciendo malum, sed subtractione gratiae ejusdem:

sicut sol dicitur facere tenebras, ubi non illuminat. "

Dixit etiam, quod " Angelus bonus potest super sensum exteriorem, et super sensum interiorem, qui est imaginatio, et phantasia, et aestimativa, et memorans, et sensus communis. " Dicit enim Avicenna in VI de Naturalibus, quod quinque sunt sensus interiores, sicut sunt quinque exteriores, qui jam enumerati sunt. Et quod potest eliam super intellectum, maxime possibilem. Et ratio sua fuit, quia aliter tres visiones, scilicet corporalis, imaginaria, et intellectualis, quas distinguit Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram, non perficerentur ministerio Angelorum, bonorum: et hoc esset contra Augustinum, qui expresse dicit, quod, ministerio Angelorum hae tres visiones perficiuntur.

Dixit eliam, quod malus Angelus potest super sensum exteriorem et interiorem, obnubilando, et illusiones faciendo in sensibilibus et phantasmatibus: sed immediate super intellectum non potest, eo quod intellectus verorum est et luminis spiritualis receptivus: ipse autem pater mendacii est, et aversus a lumine: propter quod, Job, iii, 6, ut dicit Gregorius, tenebrosus turbo dicitur, super illud: " Noctem illam tenebrosus turbo possideat: non computetur in diebus anni, etc. Mediate autem, potest procurare deceptionem in intellectu et ratione secundum conversionem intellectus ad inferiora, turbando scilicet phantasmata, quibus turbatis intellectus non potest accipere ab eis clarum lumen veritatis, et decipitur,

Quod autem Angeli boni possint super intellectum, probabat per Hieronymum qui sic dicit: " Angeli hominibus auxilium tribuunt, ministrantes eis salutem, et annuntiantes eis dona largissima. " Et quod Angeli mali non possint super intellectum et voluntatem, probabat per illud Genesis, iv, 7: Sub te erit appetitus ejus. Dicebat enim, quod illae potentiae, scilicet intellectus, et voluntas, li- berae sunt: et ideo ab Angelo malo non possunt inclinari, nisi ad quod voluerint. Et quod Angelus bonus potest super intellectum, est ex lumine divino, cui conjunctus est Angelus bonus et non malus: per quod sicut per agens proprium. Angelus bonus operatur in intellectu, et imprimit in eum intelligibilia intellectualis visionis.

Et haec opinio est valde rationabilis et concordans dictis Sanctorum, et ideo tenenda.

Ad primum ergo quod in contrarium objicitur, quod non possit Angelus bonus super intellectum, dicendum, quod formatione gratiae mens nostra non. formatur nisi a Deo, et hoc intendit Augustinus: sed formatione specierum intellectualis visionis, quibus annuntiantur dona largissima, ut dicit Hieronymus, et disponitur homo ad gratiam, potest formari ab Angelo bono operatione luminis divini, ut dictum est.

Per idem patet solutio ad sequens: imago enim recreationis format imaginem similitudinis et creationis, formatione gratiae: et hoc non potest esse nisi a Deo: sed formatio dispositionis per species intellectualis visionis potest esse ab Angelo bono operante per lumen divinum.

Ad aliud dicendum, quod sola voluntas libera est simpliciter ad eligendum et suscipiendum: vi enim conclusionis et veritatis aliquando intellectus recte ordinatus cogitur ad concedendam. Sed hoc verum est, quod in ipso intellectu est et in libertate ejus, per affectum converti ad intelligibile, et averti ab eo. Et propter hoc non est simile quod inducitur pro simili. In agente enim corporali et patiente, patiens necessitatem habet suscipere actionem agentis et imprimentis, vel averti ab ipso: in spiritualibus autem et voluntariis non est sic, non enim in patiente est suscipere actionem agentis imprimentis, vel averti ab ipso.

Per hoc patet solutio ad dictum Damasceni, quia hoc expresse dicit,

Ad id quod ulterius quaeritur, dixit idem Cancellarius, quod, immittere dicitur multis modis. Aliquando enim refertur ad propriam suggestionem: aliquando refertur ad opus sequens suggestionem, quando scilicet per suggestionem jam factam et acceptam aliquis immittitur in bonum, opus vel in malum mediante suggestione illa: et sic accipitur in malo in loco illo Psalmi lxxvii, 49: Immissiones per Angelos malos: sicut patet per Glossam paulo ante super idem inductam. Et sic accipitur etiam illud Joannis, xiii, 2: Cum diabolus jam misisset in cor ut traderet eum Judas, Per suggestionem enim acceptam, a Juda, immisit eum diabolus in malum opus traditionis. Sic etiam in bono accipitur in Psalmo xxxiii, 8, ubi dicitur: Immittet Angelus Domini, Per illuminationes enim et persuasiones ad bonum boni Angeli immittunt homines in multa bona: et hic sensus juvatur ex alia translatione, quae sic . dicit: " Circumdat Angelus Domini in gyro timentium eum. " Aliquando refertur ad ipsas species sive formas intelligibiles, quae per. suggestionem inducuntur in intellectum: quae tamen per abstractionem non possunt fieri in Angelo, eo quod potentias sensibiles non habeat, mediantibus quibus fit abstractio, si tales formas immitteret Angelus, cum non possit immittere nisi quod habet, oporteret quod ipse Angelus faceret eas, et sic creator esset formarum: quod falsum est, creare enim non convenit nisi soli Deo. Et sic dicitur a Sanctis, quod Angeli boni et Angeli mali non sunt immissores, sed incentores formarum intelligibilium,, quas vel Deus creando immittit, vel anima intellectualis per abstractionem a sensibilibus colligit.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum, quod ignem charitatis in corde non potest facere, nisi Deus, vel creando eam. in nobis, vel dando eam nobis ex bonitate sua. Lucae, xii, 49: Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut ac-cendatur ? A ministris autem Ecclesiae et a Praedicatoribus potest homo disponi ad charitatem, vel ut habilior fiat ad recipiendam gratiam, vel ut charitas, quae est in ipso, amplius ferveat, et cremabilia venialium peccatorum fortius exurat: propter hoc enim carbones desolatorii dicuntur ardores charitatis, sicut dicit Augustinus in libro X. Confessionum, ubi tractat illud verbum Psalmi, cxix, 3 et 4: Quid detur tibi, aut quid apponatur tibi ad linguam dolosam ? Sagittae potentis acutae, cum carbonibus desolatoriis. Sic enim Angeli possunt disponendo operari, sed charitatem dare non possunt.

Ad aliud dicendum, quod daemones non sunt incentores, nisi disponendo et turbando phantasmata ad incensionem, sicut dictum est. Et quod non sunt immissores, causa jam dicta est.

Ad aliud quod in contrarium objicitur, dicendum, quod non est simile de incensivo corporali et spirituali: incensivum enim corporale necessitatem habet ad incensionem ex obligatione materiae, quando appropinquat incensivo: et hoc modo non est in incensivo spirituali et incensibili, cujus causa paulo ante dicta est.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum, quod suggestio mala a diabolo est: et ideo dicitur ab eo immitti, quia ad Deum sicut ad principium reduci non potest, sed stat in diabolo sicut in causa deficiente. Bona autem cogitatio non est ab Angelo sicut a causa prima, sed sicut a causa media sive instrumentali: et ideo Angelus non dicitur bonae cogitationis immissor, sed Deus: Angelus enim praeparator est vel incentor: cor enim mundum et bonum creat in nobis Deus per seipsum, et non per Angelum,

Ad dictum Bedae patet solutio per antedicta: Angelus enim malus non potest immittere, nisi quod habet apud, se: et cum non possit habere tales formas per. abstractionem, si haberet eas, oporteret quod faceret eas: et hoc esse non potest at dictum est: incentor ergo esse potest, non immissor.