MEMBRUM I.

Quid sit tentatio ?

Ad primum proceditur sic:

Super illud Genesis, xxii, 1: Tentavit Deus Abraham , dicit Glossa sic: " Tentare pro eo quod est probare dicimus, unde scriptum est, Deuter, xiii, 3: Tentat vos Dominus Deus vester, ut palam fiatutrum diligatis eum, an non. Vires enim dilectionis suae homo ignorat, nisi experimento cognoscat. " Ex hoc accipitur, quod tentatio est probatio alicujus ad acceptationem experimenti.

Sed contra hoc videtur esse, quod

1. Dicitur, Joan. iii, 25, quod Christo opus non erat ut quis testimonium perhiberet de homine: ipse enim sciebat quid esset in homine. Cum ergo Deus cognoscat omnia quae sunt in nobis, non oportet, quod utatur probatione ad acceptionem experimenti: constat autem, quod tentat Deus: tentavit enim Abraham: ergo videtur quod tentatio non sit probatio ad acceptionem experimenti.

2. Si forte dicatur, quod intelligitur de tentatione quae est a diabolo, ei, non a Deo. Contra: Illa quae sunt in nobis, aut sunt naturalia, aut sunt voluntaria. Si sunt naturalia, illa cognoscit daemon per habitus concreatos sibi et naturaliter, sicut cognoscit caetera sensibilia: ad illa ergo non oportet eum uti probatione experimenti. Si sunt voluntaria: aut manifestantur signo corporali, aut non. Si non manifestantur signo corporali, nullo modo cognoscet ea, sicut in antehabitis probatum est: et sic in vacuum uteretur probatione experimenti, ad illa cognoscenda. Si autem manifestantur signo corporali: tunc cognoscit ea sicut et alia, sicut in antehabitis probatum est, et sic iterum non indiget probatione experimenti.

3. Adhuc, In philosophia, ut dicit Aristoteles in Topicis, tentat or non accipit experimentum scientiae, sed ignorantiae: videtur ergo, quod tentatio non sit probatio ad acceptionem experimenti, ut sciat: et sic videtur, quod definitio quae ponitur in Glossa, inutilis sit.

Solutio. Ad hoc per distinctionem solvendum est. Dicitur enim, tentatio sex modis: et in omnibus illis modis est in genere probationis, et ad unum, finem in communi, qui est acceptio ex- perimenti. Et hoc attendens Glossa praeinducta, dicit quod tentare pro eo quod est probare dicimus: et quod homo vires suae dilectionis ignorat, nisi experimento cognoscat.

Primo quidem modo dicitur tentatio in communi, probatio ad acceptionem experimenti scientiae vel ignorantiae: et sic dicit Aristoteles, quod tentator imitator est dialectici, et probat tentando circa communia, quibus scitis non de necessitate scitur ars, sed quibus ignoratis de necessitate ignoratur: et ille est tentator qui non accipit experimentum nisi ignorantiae. Et est tentator qui. tentat circa propria principia singulorum, ex quibus de necessitate sequitur conclusio et scientia, quae est effectus et habitus conclusionis: et haec tentatio accipit experimentum scientiae et ignorantiae: propria enim sunt quibus scitis de necessitate scitur ars, et quibus ignoratis de necessitate ignoratur.

Secundo modo dicitur tentatio, probatio ad experimentum electionis et inclinationis voluntatis ad id quod intendit tentator: et sic dicitur tentare homo hominem, quia nititur inclinare eum ad voluntatem suam, et Angelus bonus hominem eodem modo, et Angelus malus hominem. Et sic dicit Magister Hugo de tentatione diaboli, quod " tentatio est impulsus ad illicitum: " tentatio autem Angeli boni vel hominis boni ad illud, quod licitum est, impellit, et est persuasiva ibi inclinatio voluntatis sive inductio ad id quod intendit persuadens Angelus vel homo.

Tertio modo dicitur tentatio, probatio per difficilia ad acceptionem experimenti dilectionis vel fidelitatis: et hoc modo dicitur, Eccli, vi, 7: Si possides amicum, in tentatione posside illum, et ne facile credas ei.

Quarto modo dicitur tentatio, probatio per difficilia ad acceptionem experimenti, quod de viribus dilectionis et fidelitatis non ipse tentator et probator accipiat, sed tentatus et probatus, ut se scilicet et vires suas cognoscens plus de Deo praesumat. Et sic accipitur illud Sapientiae, iii, 5: Deus tentavit eos, et invenit illos dignos se, hoc est, invenire se fecit per experimentum. Et illud Tobiae, xii, 13: Quia acceptus eras Deo, necesse fuit ut tentatio probaret te, hoc est, probatum te tibi ostenderet. Et illud Deuteronomii, xiii, 3: Tentat vos Dominus Deus vester, ut palam fiat, hoc est, ut scire vos faciat utrum diligatis eum.

Quinto modo dicitur tentatio, probatio per exercitium operum, ut accipiatur experimentum potestatis sive facultatis in opere. Et sic tentatur manus, utrum sit potens ad tenendum: et securis, utrum sit potens ad incidendum: et jumentum, utrum potens sit ad laborandum. Luc. xiv, 19: Juga boum emi quinque, et eo probare illa. Et sic etiam tentat se homo in virtute quantae potestatis sit, cum exercet se ad opera virtutum. Et sic accipitur, Daniel, i, 13, ubi Daniel dixit ad eunuchum: Tenta nos, obsecro, servos tuos diebus decem, et dentur nobis legumina:... et sicut videris, facies cum servis tuis. Et sic etiam accipitur illud Ecclesiastici, xxxiv, 11: Qui tentatus non est, qualia scit? hoc est, qui virium suarum experimentum non accepit, qualia potest scire de seipso ?

Sexto modo dicitur tentatio strictissime, actus daemonis, observatio diaboli, et insidiatio et circumvolatio, quia tota die continue instat ad hominis deceptionem. Et sic accipitur, I Petr, v, 8 et 9: Adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuii, quaerens quem devoret: cui resistite fortes in fide. Lucae, xxii, 31 et 32, dixit Dominus Simoni Petro: Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum: ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua: et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos. Unde Chrysostomus in homilia 22 super Joannem, sic dicit: " Plurimum nos diabolus urget, plurimum nostrae insidiatur saluti.

In vigilandum est igitur, et contra illius impetum unumquemque se omni ex parte praemunire oportet: nam vel minimo aditu viam sibi quam latissimam patefacit, paulatim vires accipit. Quod si qua nobis salutis nostrae cura est, ne minima quidem in re eum nobis praevalere permittamus, ne mox in majoribus praevaleat. Summae namque amentiae est, ut cum ille tantopere animarum nostrarum perditioni invigilet, nos contra pro nostra ipsorum salute non eamdem adhibeamus diligentiam. " Et hoc solo modo quaerimus hic de tentatione.

Ad primum ergo dicendum, quod Deus non leniat ut ipse experimentum accipiat, sed ut tentatus suae virtutis experimentum accipiat, et cognoscat quid de Deo praesumere valeat. Dicit enim Gregorius, quod " tanto altiori spe quis in Deum resurgit, quanto plus et fortiora pro nomine ipsius pertulerit. "

Ad aliud dicendum, quod ea quae sunt in nobis voluntaria, non cognoscit daemon antequam fiant: et ideo persuasiva et inclinativa tentatione utitur ad experiendum, utrum voluntas nostra inclinetur ad eligendum id quod vult: et hoc expresse dicit Gregorius super illud Job, xviii, 10: Abscondita est in terra pedica ejus, et decipula illius super semitam: dicens, quod " semita cordis inclinatio cordis est, super quam diabolus abscondit decipulam tentationis, ut facilius decipiat. "

Ad ultimum jam patet solutio: hoc enim intelligitur de tentatore qui est tentator dialectici, et tentat circa communia: et de tali tentatione non loquimur hic.