MEMBRUM II.

Quis sit tentator ?

Secundo quaeritur, Quis sit tentator ?

Et videtur, quod solus diabolus.

1. I ad Thessal, iii, 5, super illud: Ne forte tentaverit vos is qui tentat: Glossa, " Diabolus, cujus officium est tentare. "

2. Adhuc, Hieronymus in libro III super Jeremiam, dicit sic: " Quidquid peccamus, quidquid die et nocte facimus et malorum operum perpetramus: imperium est daemonum, qui numquam nobis dant requiem, et semper impellant delictis augere delicta, et cumulum facere peccatorum.. " Cum ergo omnis tentatio pro pulsatio est ad illicitum, sive ad peccatum, videtur quod non sit tentator nisi daemon.

3. Ad idem faciunt auctoritates in praecedenti articulo adductae de Chrysostomo, et I Petr. v, 8 et 9, et Luc xxii, 31. In quibus omnibus expresse dicitur, quod Satan sive diabolus est, qui tentat.

4. Adhuc, Job, i, 12 et ii, 6, expresse habetur, quod Dominus licentiam dedit Satan ad tentandum Job. Cum ergo non sit tentator, nisi cui Deus dat licentiam tentandi, videtur quod diabolus solus sit tentator.

5. Adhuc, Matth. iv, 3: Accedens tentator, dixit ei. Nomen tentatoris non convenit, nisi ei cujus officium est tentare: sed, sicut dicit Glossa prius inducta, solius diaboli est officium tentare: ergo solus diabolus est tentator,

6. Adhuc, Aut ille tentator est, qui licentiam dat tentandi, aut qui exercet. actum tentationis: sed non est tentator qui dat licentiam, Deus scilicet. Jacobi, i, 13: Nemo cum tentatur, dicat quoniam a Deo tentatur: Deus enim intentator ma torum est, ipse enim neminem tentat. Ergo relinquitur per locum a divisione, quod solus diabolus tentator sit, quia ille exercet actum tentationis. Sed contra:

1. Jacobi, I, 14, dicitur: Unusquisque tentatur a concupiscentia sua, abstractus et illectus.

2. Adhuc, Dicitur, quod, mundus, caro, daemonia tentant. I Joan. ii, 16: Omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, ei superbia vitae. Ergo non videtur unus solus esse tentator, sed tres.

Juxta hoc quaeritur, Utrum Deus inducat aliquam tentationem ?

Et videtur, quod sic.

Matth. vi, 13: Et ne nos inducas in tentationem: hoc enim frustra a Deo peteretur, si nullus a Deo in tentationem induceretur.

Sed contra:

1. Glossa ibidem: " In tentationem induci, est tentatione frangi, et tentatione superari: et hoc non facit Deus, sed potius diabolus vel concupiscentia: " ergo videtur, quod Deus non inducat in tentationem.

2. Adhuc, 1 ad Corinth. x, 13: Fidelis Deus est, qui non patietur vos tentari supra id quod potestis: sed faciei etiam cum tentatione proventum, ut possitis sustinere. Ergo videtur, quod Dei est adjuvare contra inductionem in tentationem: non ergo inducit aliquem in tentationem.

Ulterius quaeritur de hoc quod in libro

II Sententiarum, distinct. VI, cap. ultimo, dicit Origenes sic: " Puto sane, quia Sancti repugnantes adversus istos incentores, et vincentes, minuant exercitum daemonum, vel ut quam plurimos eorum interimant: ne ultra fas sit illi spiritui, qui ab aliquo sancto caste et pudice vivendo victus est, impugnare iterum alium hominem. "

Hoc enim non videtur esse verum: quia

1. Deus providentia sua tentationes ordinavit, et fieri permittit ad exercitium virtutis fidelium: sed in naturis tantus est ordo, ut in III de Anima dicit Aristoteles, quod " natura nec indiget necessariis, nec abundat superfluis. " In operibus autem Dei major ordo est. Ergo in operibus providentiae divinae non est abundantia superflui: superfluum autem est facere per plures, quod fieri potest per unum: sed idem daemon qui victus est ab uno, adhuc potest tentare alios: ergo superfluum est illum removere a pugna, et alteri licentiam dare impugnandi.

2. Sed contra hoc iterum videtur esse ibi, quod secundum moderamen justitiae, aequale debet esse pondus belli inter impugnantes et impugnatos: sed homines impugnati, per mortem continue diminuuntur: si ergo exercitus daemonum non diminueretur per victoriam hominum., inaequale esset pondus belli inter daemones et homines: per victoriam enim qua vincuntur, diminuuntur.

Solutio. Dicendum ad primo quaesitum, quod diabolus proprie loquendo tentator est triplici ratione.

Prima est, quia invidiae proprium est impugnare bonos: et dicitur, Sapient. ii, 24: Invidia diaboli mors introivit in orbem terrarum, hoc est, peccatum, quod est mors animae. Unde sicut superbia erexit se contra Deum, ita sicut dicit Augustinus in libro de Sancta virginitate, invidia quae pedissequa est su- perbiae, impugnavit et tentavit hominem, ne ad beatitudinem ascenderet, unde ipse exciderat.

Secunda ratio est, quia obstinatus est in malo, sicut bonus Angelus confirmatus est in bono. Unde in libro II Sententiarum, distinct. VII, cap. Supra dictum est, dicit Magister sic: " Mali per malitiam adeo sunt obstinati, quod bonam voluntatem habere, sive velle non valent, etsi bonum sit quod aliquando volunt. Volunt enim aliquando aliquid fieri, quod Deus vult fieri, et utique illud bonum est et justum fieri: nec tamen cum bona voluntate illud volunt, nec bene illud volunt. Sed obstinati proprium est irasci contra omne bonum et impugnare illud: et cum diabolus sic sit obstinatus, suum proprium est et tentare et impugnare bonos. "

Tertia ratio est, quia primae tentationis, quae facta est ad Adam et Hevam, diabolus fuit inventor: et ab illa tentatione possibilitas tentandi in omnibus exorta est et creata. Unde cum virtus primae tentationis in omnibus aliis tentationibus sit, et tentet, ut dicit Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram, diabolus proprie tentator est, qui primae tentationis est inventor.

Ad primum ergo dicendum, quod in contrarium objicitur, quod unus solus est tentator: sed objectum et materiam tentationis aliquando accipit a concupiscentia carnis: et sic sicut ab instrumento, non sicut a tentatore dicitur, Jacobi, i, 14, quod unusquisque tentatur a concupiscentia sua, abstractus ab incommutabili bono, et illectus libidine boni commutabilis. Aliquando accipit objectum et materiam tentationis a spectaculis mundi, scilicet in divitiis, et honoribus. Aliquando accipit a seipso in superbia, et invidia, et ira: et sic dicitur, quod. plura sunt tentantia instrumentaliter, sicut objecta: unus tamen est qui haec omnia movet sicut primus tentator.

Qualiter autem Deus tentet sive probet, in praecedenti membro hujus quaestionis determinatum, est.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum Deus inducat aliquem in tentationem ?

Dicendum, quod non proprie: non enim est causa malitiae, sicut probat objectio: nec est causa, quod aliquis frangitur vel vincitur tentatione, immissione malitiae: sed quia aliquando deserit per gratiam, et permittit frangi tentatum confortatione malitiae, ideo locum habet oratio, hoc est, ut non deserat per gratiam, nec permittat confortari malitia usque ad fractionem tentari. Et sic etiam intelligitur dictum Apostoli, I ad Corinth. x, 13, quod facit cum tentatione proventum. Quia ipsum exercitium tentationis, proventus et proiectus est virtutis. Propter quod etiam Sancti facilius sustinent tentationem, ita quod aliquando petant tentari. Psal, xxv, 2: Proba me, Domine, et tenta me: ure renes meos, et cor meum.

Ad id quod ulterius quaeritur de verbo Origenis, dicendum, quod satis probabile est, quod ita sit, maxime secundum quod glossat illud Magister ibidem, scilicet quod de illo vitio in quo superatus est ab aliquo sancto perfecte, non habeat potestatem alium tentandi de caetero. In bellis enim humanis sic est, quod superatus aliquis ab aliquo perfecte, nec illum nec alium de familia sua eodem bello audet impetere. Propter quod etiam dicitur in libro II Sententiarum, distinct. VI, cap. De Lucifero autem, quod religata sit potestas Luciferi ab eo tempore quo tentavit Christum in deserto, et victus est ab eo.

Ad rationem quae adducitur in contrarium, dicendum, quod non est superfluum quod ordini juris et justitiae con- sonum est. Unde licet per affectum malitiae possit alium tentare de eodem vitio in quo superatus est, tamen quia hoc non congruit ordini juris et justitiae, providentia divina non permittit.