Scholium.

Praenotanda quinque examinanda de satisfactione late et generaliter sumpta, definit eam, et partes definitionis exactissime explicat.

Respondeo, (b) satisfactio uno modo accipitur generaliter, alio modo stricte et proprie. De prima sunt quinque videnda. Primo, quae ratio nominis. Secundo, an sit homini possibilis satisfactio isto modo pro culpa. Tertio, in quibus consistit. Et ex hoc quarto ad quaestionem, an cuilibet peccato propria correspondeat poena. Quinto, juxta difficultatem tactam in tribus primis argumentis, an una possit ab alia separari.

De primo sciendum, quod satisfactionis generaliter sumptae haec est ratio : Satisfactio est redditio voluntaria aequivalentis alias indebiti. Primum, scilicet redditio, patet, quia non est absoluta datio ; nam hoc, quod est satis, dicit, commensurationem ad aliquid praecedens correspondentem. Quod dicitur voluntaria, patet, quia si esset involuntaria, non esset satisfactio, sed satispassio; et hoc modo ille, a quo exigitur in inferno poena debita culpae commissae, satis patitur,et non satisfacit. Quod etiam sit aequivalentis, patet, quia hoc importat illa particula satis: hoc et am requirit justitia reddens satisfactionem pro illo cui correspondet. Quartum, scilicet alias indebiti, patet, quia si esset alias debitum,non satisfaceret pro isto, nam non esset correspondens isti secundum justitiam, sed alii.

Et ista ratio satisfactionis communis est ad contractus et obligationes quascumque: hoc enim modo recipiens beneficium potest beneficianti bene facere, et hoc modo dilectus diligenti recompensando dilectionem aequalem ; et ita tam in actibus liberalibus voluntatis quam in actibus quodammodo necessariis, scilicet contractibus, ubi est quaedam obligatio, quasi necessitans ad reddendum, potest inveniri ista ratio consimiliter, cum culpa faciat delinquentem debitorem ei,in quem peccat, potest ibi ista ratio satisfactionis inveniri ut, scilicet reddat sibi aequivalens, et alias indebitum,quantum sibi abstulit, per peccatum.