tum vel alium invitum ad matri- monium contrahendum cum iis quos ipsi domini vel magistratus ipsis praescripserit. Cogere autem est aliquem inducere vi aut iniuria ad aliquid agendum, vel omitten- dum. Ut-ergo excommunicatio haec contrahatur, intercedere debet coa- ctio directa vel indirecta, quae in vi vel iniuria consistit. At, quaeso, ubi est coactio indirecta in propo- sito casu ? nam directa locum non habet. Profecto non existit nisi in intentione principis temporalis vel magistratus. S«d Tridentini patres requirunt coactionem veram,scilicet physicam, quae in violentia proprie dicta consistit, vel moralem, quae in timore gravi et iniusto reponitur. Ergo nisi coactio adhibeatur ad hoc ut subditus vel alius in casu deinceps in uxorem ducat mulie- rem illam quam principes tempo- rales vel magistratus praescripse- rint, excommunicatio locum non habet ; concilium enim requirit coactionem positivam. Id adeo cer- tum est, ut nisi positiva coactio intercedat, ut subditus in casu etc. mulierem illam determinatam in uxorem ducat, ipse liber est cum qualibet muliere sibi benevisa ma- trimonium contrahere. Sed coactio excommunicatione plöctitur relate ad contrahendum matrimonium; ergo cum nulla sit coactio in casu, nulla excommunicatio incurritur.

Ob easdem vero rationes et illam circumstantiam ab excommunica- tione excludimus, qua fieret ut sub-

263

di tus hic compelleretur, derelicto primo matrimonio, ad aliud con- trahendum cum persona sibi non benevisa, accepta autem principi temporali vel magistratui. Etenim, nisi coactio positiva directa vel in- directa ex parte principis tempo- ralis vel magistratus intercederet, subditus vel alius in casu, non ra- tione coactionis illatae in ordine ad contrahendum matrimonium, sed ratione suae conditionis, vel etiam coactionis illatae ut recederet a primo matrimonio cogeretur ad contrahendum matrimonium cum persona sibi non bene visa: at nulla est excommunicatio ob eius- modi coactionem, ergo si ex ne- cessitate conditionis suae deinceps matrimonium invitus contrahat, princeps saecularis vel magistratus excommunicati dicendi non sunt, quia nullam adhibuerunt coactio- nem positivam neque indirectam ad compellendum subditum vel alium quemlibet ad contrahendum secun- dum matrimonium.

Equidem quis dicturus erit, im- pedimentum illatum in primo.ma- trimonio causam esse qua alterum matrimonium cum persona sibi non bene visa contrahat. Atqui nesci- mus quanta veritate id dicatur; homo enim liber est aliud matri- monium non contrahere: sed esto; concupiscentia ducatur vel alio mo- tivo, et cum alia non sit foemina suae conditionis, quod incredibile videri potest, matrimonium ineat cum ea quae sibi bene visa non est.