QUAESTIO III. Quae sit comparatio Verbi ad sapientiam sive notitiam.

Tertio quaeritur de comparatione Verbi ad sapientiam. Et cum Filius sit verbum et sapientia, quaeritur, quod istorum sit prius secundum rationem intelligendi. Et quod. sapientia prior sit, videtur.

1. Augustinus, nono de Trinitate capitulo decimo : " Verbum est cum amore notitia ", ergo verbum secundum rationem intelligendi addit supra notitiam; sed quod se habet per additionem ad aliquid, praesupponit illud; ergo etc.

2. Item, notitia dicit essentiale, sed verbum personale; ergo cum essentiale sit communius, et omne communius secundum rationem intelligendi sit prius : ergo etc

3. Item, verbum dicit respectum ad creaturas, sapientia autem dicit quid absolutum de ratione sui nominis; ergo cum absolutum secundum rationem intelligendi sit prius respectivo , ergo et sapientia quam verbum.

Contra; 1. Ecclesiastici primo ; Fons sapientiae verbum Dei in excelsis; fons dicit rationem principii; ergo verbum est principium sapientiae. Sed quod est principium est prius secundum rationem intelligendi: necessario ergo verbum prius quam sapientia.

2. Item, " Verbum, sicut dicit Augustinus in libro Octoginta trium Quaestionum , dicit operativam potentiam "; sed potentia, sicut dicit Richardus, secundum rationem intelligendi prior est quam sapientia; ergo etc

3. Item, verbum dicit similitudinem interius conceptam. sapientia dicit habitum vel habilitatem ad cognoscendum ; sed conceptio similitudinis et speciei praecedit ipsam habilitatem; ergo et verbum praecedit sapientiam in intelligendo.

Iuxta hoc quaeritur, cum Filius dicatur verbum et sapientia, propter quid sapientia solum est appropriatum , non proprium, verbum autem est proprium.

Et iterum, cum Filius sit filius et imago et verbum proprie, quaeritur, quae sit differentia istorum nominum. Si enim non est differentia nisi in voce, tunc videntur esse nomina synonyma.

CONCLUSIO.

Secundum rationem intelligendi intellectus sapientiae et notitiae est prior intellectu verbi.

Respondeo; Dicendum, quod in intellectu verbi cadant istae conditiones, scilicet intelligentis cognitio, similitudinis conceptio et alicuius expressio. Et hoc patet, si consideremus generationem verbi secundum Anselmum in suo Monologio , qui dicit sic; " Cum cogito notum hominem absentem, formatur acies cogitationis meae in talem imaginem eius, qualem illam per visum oculorum in memoriam attraxi, quae imago in cogitatione verbum est eiusdem hominis, quem cogitando dico. Habet igitur mens rationalis, cum cogitando se intelligit, secum imaginem suam ex se natam, id est cogitationem sui, ad sui similitudinem quasi sua impressione formatam ; quae imago eius verbum est. Hoc itaque modo quis neget summam sapientiam, cum se dicendo intelligit, gignere consubstantialem sibi similitudinem, id est Verbum suum "? Verbum autem non est aliud quam similitudo expressa et expressiva, concepta vi spiritus intelligentis, secundum quod se vel aliud intuetur. Unde patet, quod intellectus verbi praesupponit intellectum notitiae et generationis et imaginis; intellectum notitiae in intuitu spiritus intelligentis; intellectum generationis in conceptione interiori; intellectum imaginis in similitudine per omnia conformi, et superaddit his omnibus intellectum expressionis.

Quoniam igitur intuitus intelligentis non dicit respectum, ideo ipsa sapientia et notitia non dicit proprium. Sed quoniam conceptio et similitudo dicunt respectum , ideo necesse est, tam nomen filii quam imaginis, quam etiam verbi proprie dici.

Et rursus patet ordo in dicendo, et patet etiam differentis modi dicendi ratio. Nam sapientia vel notitia dicit primum in intelligendo; deinde filius,

qui dicit ipsam emanationem sive conceptionem; deinde imago, quae dicit modum expressum emanandi, et tertio loco verbum, quod dicit haec omnia, et superaddit rationem exprimendi et manifestandi.

His visis, facile est ad obiecta respondere. Concedo enim, quod secundum rationem intelligendi intellectus notitiae et sapientiae est prior.

1. Ad illud quod obiicitur, quod Verbum est fons sapientiae; dicendum, quod istud intelligitur de sapientia creata.

2. Ad illud quod obiicitur, quod dicit potentiam operativam; dicendum, quod Verbum, etsi habeat omnipotentiam, sicut Pater, tamen ipsum Verbum non dicit potentiam operativam de ratione sui nominis, nisi in quantum illa potentia est operativa praevia dispositione; et quoniam dispositio est actus sapientiae, ideo sapientia prior in intelligendo est.

3. Ad illud quod obiicitur, quod similitudo est prior habilitate in intelligendo; dicendum, quod istud verum est , in quibus est sapientia per acquisitionem, sicut in nobis; sed non sic in Deo, immo e converso, quia ex intuitu mentis summe sapientis oritur Verbum, quod dicitur esse summa sapientia, ita quod similitudo concepta non dat sapientiam concipienti, immo magis accipit. Quod ultimo quaeritur, iam determinatum est.