QUAESTIO IV. Utrum nomen

verbi recte sit translatum ad divina.

Quarto quaeritur de translatione huius nominis verbum ad divina. Et quod nullo modo debeat transferri, ostenditur.

1. Omnis translatio est secundum similitudinem ; sed nihil in creatura vanius est verbo, quia statim dum fit, transit et non est, verbum autem Domini manet in aeternum ; ergo etc.

2. Item, cum sit verbum intelligibile et sensibile secundum duplex dicere, quaeritur, quod istorum transferatur. Et quod non exterius, vult Augustinus decimo quinto de Trinitate : " Verbum exterius non est verbum, sed signum verbi "; ergo si Verbum divinum est verum verbum, ergo etc.

3. Item, exterius verbum exit a dicente, Verbum autem divinum semper est in dicente, quia ego in Patre, dicit Veritas, Ioannis decimo quarto ; ergo etc.

4. Item, videtur quod nec ad similitudinem interioris cogitationis, quia dicit Augustinus decimo quinto de Trinitate ; Cogitatio est quid volubile; in Deo autem nihil est volubile; ergo etc.

5. Item, cogitationes mortalium timidae sunt, Sapientiae nono , et incertae providentia nostrae; sed in Verbo divino nulla est falsitas, nulla dubietas; ergo etc.

6. Item, multa cogitamus, quae nobis displicent; sed Verbum divinum est per omnia placens Patri ; ergo etc.

7. Item, multa cogitamus, quae non possumus; sed Verbum divinum est omnipotens ; ergo etc

Contra: 1. Inter omnia creata imago est expressior , ergo inter omnes emanationes ea est expressior, quae est in imagine; sed emanatio similis Verbo increato in imagine est emanatio verbi a mente: ergo expressissima, ergo convenienter transfertur.

2. Item, quod dicatur per comparationem verbi intellectus, hoc videtur per comparationem ad res extra, quoniam Ecclesiasticus , secundum aliam translationem Septuaginta; Principium omnis operis verbum; sed per Dei Filium omnia sunt facta; ergo etc

3. Item, quod verbum vocis sit simile, videtur, quia Verbum dicitur, quia expressivum et manifestativum

unde nec Patrem quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare, Matthaei undecimo

sed hoc maxime est in verbo vocis, nam verbum interius non patet nisi per verbum vocis; ergo Verbum increatum dicitur ad similitudinem exterioris verbi.

4. Item, Basilius : Filio Dei attribuitur sensus,

sapientia, virtus, verbum et lumen; sensus, quo cogitantur omnia; sapientia, qua omnia disponuntur; virtus, qua fiunt; verbum, quo annuntiantur; lumen, quo clarescunt Si ergo Verbum dicitur ratione annuntiationis, et hoc pertinet ad verbum vocis, patet quod illud Verbum dicitur ad similitudinem verbi prolati

CONCLUSIO.

Nomen verbi, intellectum cum certis conditionibus, convenienter transfertur ad divina.

Respondeo; Dicendum, quod sicut ratio paternitatis per prius reperitur in Deo quam in creaturis, tamen ipsum nomen translatum est a nobis ad Deum ; sic ratio lucis, sic sapientiae, et horam similium, sic etiam ratio verbi. Et significatum per prius et nobilius est in Deo quam in nobis; tamen nomen translatum est a nobis ad Deum.

Translatio autem fit propter duo; una ratio est propter similitudinem expressam, alia ratio est propter instructionem nostram; et haec duo hic sunt

Primum quidem est similitudo verbi creati ad increatum, ad quam insinuandam distinguit beatus Augustinus in libro decimo quinto de Trinitate verbum secundum triplicem differentiam. Nam unum est verbum sensibile, aliud est verbum intelligibile, tertium est verbum medium. Verbum sensibile attenditur in prolatione vocis, verbum intelligibile in cogitatione rei, verbum medium in cogitatione vocis.

Et est ordo, quia primo cogitat aliquid homo quid sit, secundo, qualiter debeat cogitatum pronuntiare, tertio pronuntiat.

Sicut ergo ratio trinitatis reperitur in sensu, reperitur in ratione conversa ad sensum, reperitur et in ratione secundum se , sic et ratio verbi. Et quemadmodum trinitas, in qua consistit expressa similitudo, non est in sensu, nec in inferiori parte rationis, sed in ratione secundum se; sic cum tripliciter dicatur verbum, in nullo consistit similitudo expressa, nisi in verbo intelligibili; et hoc est verbum, quod ad nullam pertinet linguam. Unde dicit?, quod " qui hoc potest videre, aliquo modo videt illius verbi similitudinem ".

Similitudinem autem istius verbi ad illud assignat quantum ad tria, scilicet quantum ad emanationem sive originem, quantum ad dispositionem, quantum ad unionem. Nam haec tria in Filio Dei est considerare: originem, secundum quam dicitur filius; dispositionem aeternam, secundum quam dicitur mundus archetypus et ars plena omnium rationum viventium ; et unionem, secundum quam dicitur homo factus.

Similitudo est in origine. Nam sicut Filius per modum naturae procedit per omnia Patri similis, sic verbum intellectus a mente procedit per modum naturae per omnia ei simile et aequale; unde dicitur mentis conceptus.

Quantum ad dispositionem est similitudo . Nam 2. sicut homo nihil operatur rationabiliter, quod non praecogitet et mente concipiat, sic Deus Pater omnia in Verbo disposuit. Et sicut dispositio nostra vel praeconceptio potest esse, etiam si non sequatur opus, sic et dispositio aeterna et praecognitio non ab opere dependet.

Quantum vero ad unionem est similitudo. Nam 3. sicut verbum mentis unitur voci, ut innotescat, et tamen non transit in vocem, sed manet integrum in mente; sic per omnia in Verbo aeterno intelligendum est, quod unitum est carni et non transit in carnem, sed manet integrum apud Patrem. Haec igitur est similitudo.

Sed tamen haec similitudo non attenditur in verbo mentis generaliter. Nam, sicut idem dicit Augustinus , frequenter cogitamus quae nescimus, et sic verbo nostro coniuncta est fallacia; frequenter, quae nolumus, et tunc iuncta est displicentia; frequenter, quae non possumus, et tunc iuncta est impotentia. Divinum autem verbum est verissimum, placentissimum, omnipotentissimum; ideo expressa eius similitudo non consistit in verbo nostro, nisi sit verbum certae notitiae et complacentiae et potentiae; et hoc est verbum, quod consistit in cogitatione, iuncta sibi affectiva et operativa. Unde Augustinus nono de Trinitate : " Verbum est cum amore notitia "; et si addatur virtus, tunc est ratio perfecta, et sic verbum est cum amore et virtute notitia.

Transfertur igitur verbum a verbo interiori secundum praedictas similitudines et praedeterminatas conditiones; et haec est ratio ex parte rei.

Ratio autem ex parte nostra est, quia divina intelligimus per creata . Quoniam ergo, cum audimus Patrem et Filium, cogitamus de patre carnali et filio, ut sublevemur ad cogitandum generationem spiritualem; ideo divinissimus Ioannes , qui totus erat in contemplatione divinitatis elevatus, verbi nomine usus est dicens; In principio erat Verbum; quod Verbum qui intelligit multum proficit in cognitione Filii Dei.

His visis, patent obiecta. Concedo enim, quod verbum exterius non habet expressam similitudinem. tum quia vanum, tum quia procedit exterius, tum etiam quia non est verbum, sed verbi signum; verbum autem interius habet horum opposita. Concedo etiam, quod verbum interius dubium, vel falsum, vel impotens, vel displicens non habet expressam similitudinem, sed verbum, quod habet oppositas conditiones.

Ad illud quod obiicitur ad oppositum, quod verbum intelligibile habet similitudinem; concedendum est. Quod autem obiicitur de verbo sensibili, dicendum, quod aliqualem habet similitudinem, sed non expressam; ideo translatio non est secundum ipsum, sed secundum interius, quod est similius, ut patet. Nullum autem verbum potest per omnia illi assimilari. Nam illud solum habet cum dicente identitatem substantialem et simultatem naturalem, quia est simul natura et duratione; quae conditiones, ut dicit beatus Augustinus , non sunt in nostro verbo. Et ideo quamvis sit similitudo, est tamen nonnulla dissimilitudo; et ideo potest recte dici translatio, quia non est per omnia simile. Et sic omnia patent.