688 COLONIEN.

cara animarum et in administratione dioecesium versatum pe- tere a S. Sede approbationem praxis, quam propria experientia cognoverit esse subversivam capitis « Tametsi » ? Porro eandem praxim in civitate Coloniensi expresse confirmavit a. 1866 Em. Card. Melchers, cum esset Archiepiscopus Coloniensis, neque unquam reprehendit Em. Cardinalis Geissel, qui fuit praedeces- sor Em. Card. Melchers in sede Coloniensi; exstitit illa praxis iam sub Archiepiscopo Clemente Augusto, acerrimo vindice san- ctitatis matrimonii contra gubernium borussicum. Omnes Prae- lati, quos modo commemoravi, ne momento quidem tolérassent praxim, quae teste experientia fuisset subversiva disciplinae Tridentinae. Denique parochi illarum civitatum solent eligi ex viris spectatissimis totius cleri dioecesani atque a multis iam annis rerum gerendarum experientia et zelo pastorali commen- dantur. Qui viri omnino alieni fuissent a sustinenda praxi, si ipsa experientia propter pravos effectus fuisset reprobata. Ne- que omittendum est, in duabus laudatis civitatibus vitam vere catholicam adeo florere, ut non paucis civitatibus catholicis a multis annis exemplo esse possint. Quod quomodo cum sub- versione capitis « Tametsi » comprobatur, difficulter intelligitur. Quare saltem per experientiam subversio iuris Tridentini non est demonstrata atque potius videtur esse spectrum quoddam canonicum, quam periculum verum, quod immineat ecclesiasti- cae disciplinae ex praxi coloniensi.

Propius ad rem est accedendum. Numquid de facto praxis coloniensis et aquisgranensis, quae in specie facti est exposita (non de alia quadam conficta praxi agitur) in sese et ex sua natura est subversiva iuris Tridentini? Profecto a Concilio Tri- dentino non qualiscumque sacerdos est testis qualificatus, sed requiritur, ut sit parochus. Id sane in casu obtinet; non enim qualiscumque sacerdos deputatur, sed competentes sunt ad as- sistentiam in civitate Aquisgranensi octo, Coloniae undeviginti parochi, non alii sacerdotes. At dices, Concilium Tridentinum requirit etiam parochum proprium. Omnino. At idem Concilium concessit et parocho et Ordinario ius delegandi assistentiam atque in casu, nisi quis in cortice verborum haereat et verba legis complectens contra legis nitatur voluntatem (R. I. 88 in Sext.), non raro aeque bene, imo melius assistit alius parochus ad ipsum scopum Concilii Tridentini obtinendum. Nam secundum praxim coloniensem praeter parochum, qui in rigore iuris pro-