Scholium.

In hoc tertio articulo docet istum modum essendi ire non esse exiliis, quos ponit Philosophus 4. Physic. text. 23. quia denotant contentum esse aliquid continentis, quomodo non e converso. Et licet per nullum exemplum in creatis res perfecte repraesentari possit, adhibet tamen varia exempla, quibus aliqualiter explicatur et suo modo repraesentatur. In solutione argumentorum habet pulcherrimas doctrinas, et ad quartum flores Logicales.

Quantum ad tertium (c) articulum dico, quod iste modus essendi in, non est aliquis istorum modorum formaliter, quos ponit Philosophus 4. Physic. Formaliter dico, quia omnes illi modi sunt per hoc quod contentum est aliquid continentis, quomodo non e converso, vel per hoc quod continens est aliquid conlenti, quomodo non e converso. Neutra illarum rationum est in proposito, quia diversitas est ibi major ratio essendi in, quam unitas. Contrarium est in proposito, ideo bene dicit Hilarius 3. de Trinit. et ponitur in littera: Naturaliter enim intelligentia humana rationem hujus dicti non capit, nec exemplum aliquod rebus divinis comparatio humana praestabit. Colligendo tamen ea, quae sunt perfectionis in creatura, tollendo ea quae sunt imperfectionis, possunt poni aliqua exempla hujusmodi essendi in, licet haberi perfecte non possint, tamen imperfecta exempla imperfecte repraesentantia illum modum essendi in, possunt adduci. Primo quidem de illapsu essentiae divinae respectu creaturarum, ad quem illapsum concurrit simul immensitas naturae divinae et ejus manutenentia. Circumscribatur ergo ab illapsu ratio manutenentiae, ita quod reservetur ratio praesentiae propter immensitatem absque ratione conservationis, sive ratione potentiae activae pertinentis ad manu tenendam ; hoc circumscripte, sicut Deus (quia immensus) praesens est omni creaturae, ita tunc intelligeretur praesens alicui, absque hoc quod illud manuteneat, et tunc si ponatur una natura in praesente, et in illo cui est praesens, propter quam naturam unam oporteat ipsum esse praesens, erit exemplum ad propositum de isto modo essendi in.

Aliud exemplum est de anima .non informante corpus, praesente tamen corpori, sicut in instanti mortis ; aut de Angelo non informante corpus, ipsi tamen praesente ; aut de corpore glorioso praesente corpori non glorioso ; vel melius exemplum, si posset corpus gloriosum inexistere alii corpori glorioso aeque subtili. In his omnibus esse in, est subsistentis et praesentis, non per informationem nec per modum partis, etsi in istis addatur unitas naturae, quae de necessitate naturae exigat talem praesentiam, est perfectius simile.

Aliud etiam est exemplum de potentiis animae, quae si ponantur differre ex parte rei, et cum hoc tamen esse idem realiter essentiae animae, de necessitate una erit in alia, quia in alia est essentia animae, cui illa potentia est eadem ; igitur distincta aliquo modo realiter erunt indistincta. Sed si utrumque istorum esset per se subsistens, subsistens distinctum erit in subsistente praesentialiter, et erit exemplum essendi in, prae omnibus istis exemplis.

Et ad declarationem duorum articulorum praecedentium potest addi quod in isto modo essendi in, utrumque extremum secundum eamdem rationem est in alio, quia hic notatur praesentia mutua, non continentia extremi ab extremo, quia si intelligatur corpus esse in loco, hoc est sicut contentum a continente ; non enim est hoc modo in. Sed si intelligantur duo corpora esse in eodem loco, in se invicem, hoc est secundum eamdem rationem, quia sunt simul, et simultas dicit relationem communem unius rationis in extremis. Et si per impossibile circumscribatur locus, et ponatur simul praesentia corporum, erit relatio unius rationis in extremis, et utrumque in altero sine continentia, vel unius ab altero, vel amborum a tertio.

Ad argumenta principalia. Ad primum dico, quod confusio esset si quodlibet esset in alio secundum opinionem Anaxagorae, quia sic quodlibet esset in alio, sicut pars ejus, sicut videtur Philosophus imponere sibi ; sed persona non est in persona, sicut pars ejus, et ideo . non sequitur confusio. Cum confirmatur ratio (f) per illud 6. Phys. de indivisibilibus, respondeo, quod aut illud est falsum, quod indivisibilia quantitatis non sunt distincta nisi differant situ, de quo alias ; aut si est verum, nihil est ad propositum, quia ratio illa, quae esset ibi, non esset in personis divinis, quibus non convenit situs.

Ad secundum dico (g), quod Deitas est communis omni subsistenti in natura divina, et est aliquid subsistentis in natura divina, et ideo non posset realiter distingui ab aliquo, nisi esset aliquo modo componibile cum isto. Quia non est intelligibile, quod in aliquo subsistente sint plura, nisi unum sit componibile cum altero ; persona autem non est aliquid cujuscumque subsistentis in natura ista, et ideo licet persona sit in persona, non tamen oportet quod sit ipsa vel componibilis ipsi, sicut oporteret dicere de Deitate.

Ad tertium dico (h), quod quando abstractum dicitur esse in aliquo aut de virtute sermonis denotatur esse in, sicut forma in informato, sicut cum dicitur, color est in lapide, non significatur esse in, sicut pars in toto, sed sicut forma in informato, et tunc ista propositio est neganda : Filiatio est in Patre, et tunc prima consequentia non valet : Aut hoc non habetur de virtute sermonis, sed ex usu, sicut dicimus calorem esse in luce, non sicut in subjecto, et tunc concedi potest ista : Filiatio est in Patre, accipiendo, esse in, pro inexistentia intima, sicut jam dictum est. Nec sequitur ultra : igitur Pater est Filius, sed est fallacia aequivocationis inferendo ex antecedente, quasi in acciperetur ibi per modum formae.

Ad quartum dico (i), quod iste modus arguendi tenet, ubi vera est talis propositio per quam tenet talis modus arguendi ; tenet autem generaliter per talem propositionem : Quidquid habet aliquam habitudinem ad aliquid, habet similem habitudinem ad illud ad quod illud aliud habet habitudinem talem. Ista propositio frequenter vera est in relativis superpositionis et suppositionis, non tamen est universaliter vera. Sed de isto non dico modo, quia argumentum hoc procedit de esse in, quod ut sumitur in proposito, notat relationem communem.

Quahtum igitur ad relationes communes dico, quod ista proposilio est universaliter falsa, puta : Quidquid est simile Socrati, est simile omni Socrati. Hoc enim includit, quod aliquid sit simile sibi ipsi, quia illud cadit sub ista distributione omni simili, sed ad hoc quod sit vera, oportet addere specificationem istam, omni alii a se, et tunc virtute talis propositionis specificantis, tenet talis modus arguendi procedendo, non convertendo, puta non sequitur : Socrates est similis Platoni, Plato est similis Socrati , igitur Socrates est similis Socrati, quia propositio ista est falsa : Quid

quid est simile Socratiest simile omni simili Socrati, nisi addatur omni simili Socrati alii a se, et tunc non includitur Socrates sub ista distributione, nec potest argui convertendo ad Socratem, sed tantum procedendo. Sed adhuc talis additio non sufficit ad veritatem talis propositionis, nec ad efficaciam talis argumentationis, sed oportet addere, quod medium ad quod comparantur extrema, sit limitatum secundum talem rationem. Quia non sequitur, quidquid est simul cum A, est simul cum omni eo, cum quo A est simul : omni, inquam, alio a se, si ipsum A sit illimilatum, quia tunc existens Parisiis esset simul cum existente Romae, quia sunt simul cum Deitate immensa et illimitata ad illos. Nec etiam omnia ista sufficiunt, nisi addatur quod medium non varietur, ut comparatur ad extrema.

Ad propositum ergo dico, quod argumentum non valet, quia arguitur convertendo, non procedendo, et propositio confirmans talem modum arguendi, falsa est. Argumentum tamen Philosophi 4. Phys. tenet, quia arguit tantum procedendo et accipiendo medium limitatum et non variatum, sed argumentum est in relativis suppositionis et superpositionis, unde non multum est ad propositum de esse in, in proposito, uldicit relationem communem. Ut tamen de relativis disquiparantiae breviter dicatur, dico quod talis modus arguendi generaliter non tenet nisi per rationem prioris et posterioris, quod fere est commune omnibus talibus relativis. Quidquid enim est prius priore, est prius posteriore, et ut generalius dicatur, quidquid habet ordinem ad aliquid, habet similem ordinem ad quodlibet aliud ad quod illud habet ordinem talem. Ista propositio est vera in ordine essentiali, non intelligendo conditionem specialem ordinis, puta mediationem vel immediationem, propinquitatem vel remotionem. Quia igitur esse in ipsius aeris in igne, dicit ordinem essentialem, et similem modum dicit esse in ignis in caelo. Tenet illa consequentia procedendo, et hoc quia proceditur secundum rationem generalem ordinis, non specificando ordinem mediatum vel immediatum, propinquum vel remotum ; unde non sequitur A est Pater B, B est Pater C, ergo A est Pater C, ut Pater denotat immediatum ordinem ad C, ut ad Filium, sed bene sequitur, ut notat principiantem in communi, prout pater extenditur ad avum vel proavum, etc.

Ad aliud, concedo quod Deus est in Deo, et hoc concedit Hilarius 7. de Trinit, sed cum infertur, ergo Deus distinguitur a Deo, nego consequentiam propter fallaciam consequentis. Haec enim praepositio in non notat virtutem confundendi suum casuale, nec hoc habet, et ideo potest casuale ejus stare pro supposito aliquo determinato indeterminate. Distingui autem distribuit terminum hujus relationis confuse et distributive propter negationem inclusam, et ideo casuale hujus praepositionis non infert terminum hujus relationis, sicut non sequitur: Deus generat Deum, ergo Deus distinguitur a Deo, propter similem rationem.

Ad ultimum dico, quod exitus Filii a Patre est processio producti a producente ; nunc autem talis exitus nihil prohibet, quin exiens maneat in eo a quo exit, quia recipit eamdem naturam cum eo a quo procedit.