Albert the Great, Summa Theologiae

2. Adhuc ibidem in Glossa super illud, Si linguis hominum loquar, et Angelorum. " Linguae quibus superiores significant inferioribus quod de Dei voluntate perceperunt, quod fit nutibus et signis. "

3. Adhuc, Damascenus in libro II de Fide orthodoxa dicit: " Angeli sunt lumina illuminationem habentia ex primo principio, non lingua et auditu indigentia, sed sine sermone voce prolato tradenda sibi invicem et consilia sua et intelligentias . " Ergo loquuntur, licet non loquantur voce prolata.

4. Adhuc, Boetius et Dionysius: Quidquid potest potentia inferior, potest et potentia superior excellenter et eminenter: sed homo in ratione potentiae inferior est, quam Angelus: ergo quod, per rationem potest homo, hoc per rationem potest Angelus excellenter et eminenter: sed homo potest interpretari conceptus suos ad alterum: ergo Angelus potest multo excellentius conceptus suos interpretari: et hoc est loqui: ergo Angelus potest loqui.

6. Adhuc, Zachar, i, 14: Angelus qui loquebatur in me: sed plus ordinis habet Angelus ad Angelum, quam Angelus ad animam: si ergo loquitur ad animam, loquitur ad Angelum.

6. Adhuc, Constat, quod secundum Dionysium, Angeli superiores plus noverunt de Dei voluntate, quam inferiores: propter quod illuminationes a superioribus descendunt in inferiores, ut dicit Augustinus. Aut ergo habent potestatem tradendi inferioribus quae noverunt de Deo, aut non. Si non: tunc in tradendo suas intelligentias, impotentiores sunt quam homines, quod absurdum est. Si habent: cum tradere intelligentias alteri sit interpretari eas ad alterum, habent interpretari potentias suas ad alterum: et hoc est loqui: ergo habent potentiam loquendi.

Contra:

1. Basilius super illud Deuteronomii, xxvii, 9: Attende, et audi, sic dicit: " Sermonis nobis usum Deus qui nos creavit indulsit, pro eo, ut cordis occulta invicem nobis verbi ministerio panderemus: ut communi in alterutrum affectione naturae unusquisque nostrum proximo suo velut ex arcanis quibusdam domiciliis consilii secreta depromeret. Si enim nuda solummodo atque intecta anima viveremus, ex ipsis tantum mentis motibus atque cogitationibus intentionibusque cogitationum alterutrum noscerentur. " Ex hoc accipitur, quod animae nudae sine locutione ex ipsis mentis motibus ad invicem cognoscunt conceptus. Ergo multo magis Angeli.

2. Adhuc, Basilius, ibidem, " Quoniam vigor animae velamine carnis cooperitur, ad indicanda atque in publicam faciem proferenda ea quae in profundo cordis vel cogitationibus vel sensibus commoventur nobis, et nominibus et vocabulis indigemus. " Ex hoc accipitur, quod ubi non est velamen carnis, ibi non est de vocabulis et nominibus indigentia: ergo nec de locutione.

3. Adhuc, I ad Corinth. iv, 5, super illud: Nolite ante tempus judicare, dicit Glossa sic: " Gesta et cogitata bona vel mala tunc erunt aperta: et quia omnia tunc erunt nota, tunc omnes poterunt judicare de se et de aliis. " In Angelis ergo (qui lumina divina sunt, ut dicit Damascenus) gesta et cogitata erunt omnibus nota: et sic vana est locutio: et nihil vanum est in operibus Dei: ergo non est locutio inter Angelos.

4. Adhuc, Augustinus: " In caelis non erunt cogitationes volubiles hinc illuc, aut inde huc: sed omnia simul videbimus in uno . " Cum ergo Angeli non

sic modo habeant cogitationes volubiles, sed omnia simul in uno videant, non est necesse unum loqui ad alterum aliquid de conceptu cordis sui: et sic non. erit locutio inter Angelos.

5. Adhuc, Gregorius in libro IV Dialogorum dicit: " Quid est quod non videat, qui videntem omnia videt ? " Et loquitur de Angelis: cum ergo quilibet Angelus videt omnia videntem, quilibet videt omnia, et quae in se sunt, et quae in alio: ergo nulla indigent locutione.

6. Adhuc, Gregorius super illud Job, xxviii, 17: Non adaequabitur ei aurum vel vitrum: dicit, quod " in resurrectione corporibus glorificatis sanctorum uniuscujusque mentem ab alterius oculis membrorum corpulentia non abscondet . " Cum ergo in Angelis nulla sit corpulentia, mens unius non absconditur ab alterius spiritualibus sive intellectualibus oculis: et sic sequitur iterum., quod. non. est necessaria locutio.

7. Adhuc, In luminibus corporalibus sic est, quod ad hoc quod, unum manifestetur alteri, nihil exigitur nisi directa oppositio, et quod inter ea non sit medium prohibens, ut dicit Anselmus: et quod proportionata distantia distent ab invicem, ita quod non nimis ab invicem sint elongata. Cum ergo duo vel plures Angeli sint lumina intellectualia, nec inter ea sit medium prohibens, et sint ad invicem ordinata, nec nimis ab invicem elongata, videtur quod unum seipso manifestetur alteri, et quidquid, est in ipso: ergo inter ea vana esset locutio, et ad nihil utilis.

Solutio. Dicendum, quod Angeli loquuntur ad invicem, ut dicit Glossa, et Damascenus, et in Apocalypsi expresse legitur, et Daniel. x, 9 et 11, et Zachar. i, 9 et 14: et ex quo haec auctoritas expresse promulgavit, consentiendum est ita esse.

Qualiter autem loquantur, et quo sermone, in sequenti membro quaestionis hujus erit manifestum.

Primo ergo inductae rationes et auctoritates concedendae sunt.

Ad dicta Basilii quae adducta sunt in contrarium, dicendum quod Basilius non ostendit nisi causam, quare nobis Deus indulsit usum sermonis, qui voce corporea profertur ad alterum distantem et distinctum ab ipso loquente: et bene concedendum est, quod si nuda et intecta anima viveremus, tali sermone non uteremur: sed ex hoc non sequitur, quod nullo nutu mentis et nullo signo indigeremus ad hoc, quod unus alteri conceptus suos manifestaret: unde etiam Angeli tali sermone non utuntur, nisi assumptis corporibus.

Ad aliud dictum Basilii, omni eodem modo solvendum est: quia recte idem est.

Ad aliud dicendum, quod Glossa super epist. I ad Corinth. iv, 5, loquitur de lumine divino, quod in judicio perlustrabit et manifestabit conscientias omnium et omnibus, ita quod non est necesse quid de se vel aliis indicet. Sed tale lumen non est angelicae intelligentiae: imo illud, multa clausa tenet in seipso: et ideo ut illa pandantur alii, indiget locutione spirituali, etsi non corporali.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus loquitur de cognitione et visione in Verbo, quae non erit volubilis, sed in uno. sed de conceptis in mente Angeli, si debeat conferre de his Angelus quae et qualiter talia manifestet alii Angelo, oportet quod habeat cogitationes volubiles, scilicet hinc illuc, et inde huc, et quibus signis talia interpretetur ad alterum. Propter quos motus dicit Augustinus , et ponitur in libro I Sententiarum, distinct. XXXVII, quod Deus movet creatu- ram spiritualem per tempus, etsi non per locum.

Ad dictum Gregorii omni eodem modo respondendum est: quia loquitur de visione quae est in Verbo, ad quam manifestandam non est necessaria locutio, sed potius ad illa manifestanda quae clausa sunt in conceptibus Angelorum.

Ad aliud dicendum, quod Gregorius loquitur de visione Dei in glorificatis, quae pars beatitudinis est: illud enim quod de Deo concipit, corpulentia non absconditur. Unde beatus Bernardus in libro V de Consideratione ad Eugenium dicit: " O beata visio videre Deum in seipso, videre Deum et in meipso, videre et in omnibus beatis ! " Unde ut plenum sit gaudium, corpulentia non abscondit quod de Deo unusquisque in se concipit: ut sic gaudeamus de Deo in Deo, de Deo in nobis, de Deo in omnibus beatis. Et sic dicit Augustinus in libro XXII de Civitate Dei, quod erit in dispari claritate pax et gaudium. sed propter alios conceptus qui clausi sunt in mentibus Angelorum et animarum beatarum, necessaria erit locutio: quia aliter ad alterutrum non possunt interpretari.

Ad ultimum dicendum, quod non est simile de luminibus corporalibus, et luminibus spiritualibus: lumen enim corporale de necessitate naturae habet, quod manifestet seipsum: lumen autem spirituale sive intellectuale in libertate voluntatis habet, quod manifestet se vel non manifestet: et ideo si manifestat se, oportet quod per interpretationem fiat, quae est locutio,