QUAESTIO II.

Utrum hoc nomen principium, si sumitur essentialiter et notionaliter, dicatur univoce, an aequivoce.

Secundo quaeritur, utrum nomen principium, cum accipiatur essentialiter et notionaliter, dicatur univoce, vel aequivoce. Et quod univoce, videtur.

1. Basilius dicit, quod Filio Dei accipere cum creaturis est commune, sed habere per essentiam proprium. Si igitur commune est accipere; ergo et dare; et si hoc, cum penes hoc accipiatur ratio principii respectu Filii et respectu creaturae, videtur, quod dicatur univoce.

2. Item, sic differt principium essentialiter dictum et notionaliter, sicut sapientia et sapientia genita; sed non dicitur aequivoce sapientia sic et sic; ergo etc.

3. Item, nihil dicitur multipliciter ex hoc, quod dicitur de genere et de specie, sive ex hoc, quod habet unum suppositum et plura

quia multiplicitas respicit significationes diversas, non supposita

sed principium essentialiter dictum est in plus et pluribus convenit quam notionaliter et convenit eisdem ipsis; ergo non dicitur multipliciter, sed univoce.

4. Item, quod non dicatur analogice, videtur,

quia ubi est analogia, ibi est prius et posterius ; sed in divinis non est prius et posterius; ergo nec analogia.

Et iterum videtur, quod nec aequivoce, quia ubi est aequivocatio, ibi est diversitas significationis; sed persona et essentia non sunt diversa; ergo non potest accipi aequivoce.

Sed contra; 1. Quod dicatur multipliciter, videtur primo per Magistrum in littera , qui dicit, quod hoc nomen principium multiplicem facit intelligentiam; ergo dicitur multipliciter.

2. Item, hoc ipsum videtur ratione, quia isti actus generare, spirare, creare sunt ipsius principii, secundum quod differenter accipitur; sed non est unam communem rationem invenire ad istos actus; ergo nec ad principium, quod dicit respectum sic differentem.

3. Item, regula est Philosophi quod si aliquid in una sui acceptione habet unum oppositum, et in alia aliud, dicitur multipliciter; sed principium essentialiter dicitur respectu creati, et notionaliter respectu increati; ergo multipliciter sic et sic.

4. Item, principium essentialiter dictum dicitur temporaliter, notionaliter dictum aeternaliter; sed nihil est commune univocum aeterno et temporali; ergo etc.

CONCLUSIO.

Nomen principii, essentialiter et notionaliter dictum, accipitur nec univoce nec aequivoce, sed analogice.

Respondeo; Dicendum, quod nomen accipi differenter in divinis potest esse tripliciter; aut quantum ad suppositum, aut quantum ad significatum, aut quantum ad connotatum. Primo modo accipitur differenter hoc nomen Deus, cum dicitur; Deus est Trinitas, et Deus generat, quia in prima stat pro natura, in secunda pro persona; et illud non inducit aliquam multiplicitatem .

Alio modo contingit terminum differenter accipi quantum ad significatum, secundam quod ipse terminus in una sui acceptione significat essentiam, in alia personam, sicut hoc nomen pater, prout Deus dicitur pater Filii, et prout dicitur pater noster; et hoc inducit aequivocationem, quia est diversitas significationis non in re ipsa, sed in significando.

Tertio modo contingit differenter accipi ratione connotati, ut puta hoc nomen principium, dictum essentialiter, connotat effectum creatum , dictum personaliter, nihil connotat creatum; et illud inducit multiplicitatem secundum analogiam, non secundum aequivocationem; secundum analogiam quidem, quia accipitur pro diversis sive diversa importat, quae non habent nisi unitatem proportionis, et ideo necessario oportet, quod incidat ibi analogia; sed non aequivocatio, quia aequivocatio habet plures institutiones et determinate accipitur pro qualibet, sicut patet in hoc nomine canis.

Sed non sic se habet hoc nomen principium.

Nam principium de sua impositione impositum est ab actu producendi, non creandi nec generandi. Unde sicut producere de productione Filii et creaturae non dicitur aequivoce, sed analogice , ita et hoc nomen principium secundum has tres comparationes accipitur differenter.

Concedo ergo, quod ibi est multiplicitas quaedam, quamvis non sit multiplicitas simpliciter, sicut aequivocationis proprie dictae ; et concedendae sunt rationes ad hoc, quia non concludunt, quod sit ibi aequivocatio vera. Tamen illud verbum Philosophi intelligitur, quando nomen habet diversa opposita, quae non uniuntur in aliquo, nec univoce nec analogice, quod sit illi termino oppositum, sed primo et per se opponuntur. Non sic autem est in proposito, quia principium non dicitur primo ad Filium vel ad creaturam, sed ad hoc quod est productum sive principiatum; quod quidem dicitur de Filio et de creatura, quamvis non univoce, sed analogice.

1. Ad illud quod obiicitur de Basilio, dicendum, quod Basilius accipit commune pro analogo, quod est medium inter pure aequivocum et univocum.

2. 3. Ad illud quod obiicitur de sapientia et sapientia nata, dicendum, quod non est simile, quia ibi non est diversificatio nisi solum quantum ad suppositum, hic autem est quantum ad connotatum.

Et per hoc patet sequens.

4. Ad illud quod obiicitur ultimo, quod non cadit prius ibi etc.; dicendum, quod quamvis non cadat ibi prius et posterius in se, cadit tamen respectu effectus, quia in comparatione ad effectum accipitur analogia.

Quod autem dicitur , quod non est ibi diversitas; dicendum, quod verum est in re; tamen in significando et intelligendo aliud est intelligere essentiam, aliud intelligere personam; ita et dicere, ac per hoc et significare. Et ideo, quamvis non sit diversitas a parte rei absolutae, nihilominus potest esse a parte significationis.