694 EX S. G. RITUUM

pluries de ineunda causa alicuius sodalis, qui ex hac vita ma- gna cum sanctitatis fama migrasset, pertractatum est. Sed vicit. semper illorum sententia, qui contendebant, excepta Patris L e - giferi c ausa , ne ceterae proveherentur. Sic humilitati tuendae- potius consultum fore ducebatur. Recentiori dumtaxat aetate, de rigidiore consuetudine aliquid remissum est et causae , ce- teroquin optimae, quae perpetuo iam damnatae videbantur si- lentio, divino consilio evenit ut proveherentur. Idque iure: « ope- ra enim Dei revelare et confiteri honorificum est ». Quod si de Vincentiana Societate haec dicenda, quid de Sororum institutis?

- Porro ex auctoritate S. Romanae Rotae, illud praeclare san- citum est : « omnis negligentiae nota cessat in eo, qui habet iustam et rationabilem differendi causam ». Nonne haec inqui- sitio igitur, siquid morae habuit, ulla absque culpa vel fraude dilata est?

Quae quum ita sint , a causae actoribus vel minima ne- gligentiae et doli mali nébula facile propulsatur, neque ullo pacto iis facultas denegari potest « admittendi virtutum.... pro- bationem , quam vocant subsidiariam, conflatam ex testibus quidem tantum de auditu, quandoque a videntibus, quandoque non ».

Verum, tali privilegio concesso , supervacaneum hic esset inquirere an aliqui testes de visu, aut nulli superessent. Omne enim probationis onus ipsi testes de auditu possunt suscipere. Itemque parum conficit quod tres testes de visu inducti, sicce- et ieiuna fere oratione nonnullis interrogationibus satisfacerint.

- Etenim non omnes scire omnia tenentur testes, quum non ex singulis eorum dictis, sed ex multorum dictorum comple- xione, id quod quaeritur in iudiciis large effíuat exiliatque ne- cesse est ; non secus ac undique aquarum collectis venis, large scatent fontes et abunde manan t Hoc vidit, hoc sensit Bene- dictus X I V , quum dixit: « n o n est necesse in iudicio, de quo nunc agimus, ut testes sint omnino concordes, sive contestes': possunt enim esse singulares, singularitate adminiculativa ». Si parumper fingamus tres testes de visu, qui inducti sunt, haud perfecte suo muneri satis fecisse, Benedictino privilegio con- cesso, officia et partes eorum bene suscipere possunt testes de auditu et lacunas et defectus explere; alter alterius enim po- scere potest amicam manum.

Damus igitur id, quod Censor assumit, nempe priorem te-