MEMBRUM VI.

Utrum aliquid gaudii vel tristitiae accrescat Angelis ex custodia ?

Sexto quaeritur, Utrum aliquid accrescat Angelis ex custodia?

Et videtur, quod sic:

1. Videtur enim, quod accrescat eis gaudium et tristitia ex custodia. Dicitur enim, Luc. xv, 10: Dico vobis, gaudium erit coram Angelis Dei super uno peccatore paenitendam agente. Constat autem, quod ex profectu eorum quos custodiunt, gaudent. Ergo per oppositum de defectibus eorum tristantur: gaudium enim et tristitia in passionibus opposita sunt, et sunt nata fieri circa idem,

2. Adhuc, Isa. xxxiii, 7: Angeli pacis amare flebunt. Ergo Angelis accidit tristitia: per oppositum ergo et gaudium.

Contra:

Bernardus in libro V de Consideratione ad Eugenium: " Miseria et felicitas in eodem esse non possunt simul. " Constat autem, quod Angeli beati sunt felices: tristitia autem ad miseriam pertinet: ergo tristitia non accidit Angelis beatis.

Juxta hoc quaeritur de Angelo qui custodit praescitum ad damnationem aeternam, utrum velit eum damnari, vel salvari ?

Videtur, quod vult eum salvari: quia ad hoc operam impendit ut salvetur: et constat, quod operam perdere non vult: ergo vult ut salvetur,

Contra.:

Scit eum esse praescitum: ergo scit, quod Deus vult eum esse damnandum: si ergo ipse Angelus vult eum esse salvandum, tunc non conformat voluntatem

suam voluntati divinae: et hoc est inconveniens.

Ulterius quaeritur, Si ex custodia accrescit eis aliquid in merito vel demerito ?

Et videtur quod sic.

1. Numer, xviii, 1 et seq., Glossa Hesychii super Origenem dicit sic: " Angeli trahuntur in judicium, utrum ex eorum negligentia vel ignavia tot lapsi sint, vel non ? " Si ergo ex negligentia vel ignavia habent demeritum, ex circumspectione et diligentia habebunt meritum: et sic ex custodia accrescit eis meritum et demeritum.

2. Adhuc, Numer, xxv, 5, super illud: Initiatus est Israel Beelphegor: dicit Glossa, quod " Angeli pro benefactis laudantur, et pro delictis culpantur. " Ex hoc sequitur idem quod prius.

3. Adhuc, Hesychius super Leviti cum tractans illud Apostoli, I ad Corinth. vi, 3: Nescitis quoniam Angelos judicabimus, dicit sic: " Erit inter homines et Angelos judicium: et forte judicabuntur Angeli cum Paulo, et conferentur laboribus et fructibus ejus, et Paulus forte invenietur aliquibus Angelis fortior. " Ergo videtur, quod sicut Paulus, ita et Angelus proficit in merito.

Contra:

Post praemium non est meritum nec status merendi: Angelus autem est in beatitudine, quae praemium est: ergo statum merendi vel demerendi non habet.

Ulterius quaeritur, Si unus Angelus bonus custodiens gentem unam vel hominem unum, propter custodiam contradicit alii Angelo bono alium custodienti?

Et videtur, quod non: dicit enim Gregorius, quod sub Deo conformes habent voluntates Angeli. Ergo unus non contradicet alteri.

Contra:

1. Daniel, x, 13: Princeps Persarum restitit mihi viginti et uno diebus. Et dicit Gregorius, quod princeps Persarum fuit bonus Angelus praepositus genti illi. Verba autem ista dixit Michael ad Daniel, qui etiam fuit bonus Angelus. Ergo in custodia unus bonus contradicit alii bono.

2. Adhuc, Ibidem, v. 20: Nunc revertar ut praelier adversus principem Persarum, contradicentem scilicet tuis precibus et meae legationi. Ergo videtur, quod ex custodia in Angelis est contradictio et proelium.

Solutio. Dicendum ad primo quaesitum, quod Angelis bonis non accidit gaudium et tristitia, secundum quod semper sunt in genere passionum: sunt enim confirmati in beatitudine, et spiritualis et intellectualis naturae, quae passionibus subjacere non potest.

Ad id quod ulterius objicitur de Evangelio Lucae, xv, 10, dicendum, quod licet Plato dixerit, quod et tristitia et laetitia et hujusmodi passiones semper sint in genere passionum, et sint generationes sive actiones in sensibilem animam, secundum quod Aristoteles etiam in Praedicamentis passionem vel passibilem qualitatem dividit in inferentem et illatam, et in VII Physicorum dicit secundum hanc solam qualitatis speciem, esse alterationem: tamen in hoc Platoni non consensit Aristoteles et alii Peripatetici: sed dixerunt gaudium verum esse et delectationem veram in operatione proprii et connaturalis habitus non impedita. Et hoc apparet in X Ethicorum expresse, ubi hoc dicit Aristoteles et probat. Et ibidem dicit Michael Ephesius, quod, diffusio uniuscujusque naturae et refloritio in operatione proprii et connaturalis habitus verum gaudium est et vera delecta- tio et jucunditas. Et ideo etiam Philosophus dicit in VII Ethicorum, quod cujus natura simplex est, una simplici semper gaudet operatione, sicut Deus et Angelus.

Dicendum ergo, quod gaudium Angelorum dicitur diffusio naturae angelicae operatione, quae sibi propria est secundum theophaniam et illuminationem descendentem a Deo in ipsum: et ideo dicuntur gaudere in conversione peccatorum et profectibus bonorum: quia hoc per illuminationes descendit in eos. sed tunc non sequitur, si accidit eis tale gaudium, quod accidat eis tristitia, eo quod opposita sunt nata fieri circa idem: quia sicut dicit Aristoteles in III Ethicorum, tale gaudium et talis delectatio, non habent contrarium: quamvis gaudium et delectatio in genere passionum existentia, tristitiam habeant contrariam.

Ad aliud dicendum, quod illa verba Isaiae litteraliter exponuntur de nuntiis Ezechiae missis ad Rabsacen, et ad alios duces regis Assyriorum, qui cum pacem quam quaerebant, non invenerunt in ipsis, amare flebant. Allegorice autem exponuntur de bonis Praelatis, qui quotidie flent pro excessibus subditorum. Anagogice autem exponuntur de Angelis: et tunc non possunt intelligi de tristitia et gaudio in passionibus: sed quia in corporali visione vel imaginaria ad modum gaudentium vel ad modum flentium se habeant, sicut narrat Hieronymus in vitis Patrum de quodam Angelo, qui quemdam monachum peccato consentientem sequebatur complosis manibus et flens: et postea cum conversus esset a peccato monachus, ambabus manibus excepit eum Angelus ridens et gaudens.

Id quod in contrarium objicitur, procedit.

Ad id quod juxta hoc ulterius quaeritur, dicendum quod Angelus praescitum custodiens, vult eum salvari: quia hoc Deus vult eum velle: et in hoc conformat voluntatem suam voluntati divinae,

et ideo etiam custodiam non. subtrahit. Et licet sciat eum esse damnandum, per custodiam tamen facit, quod minor est ejus damnatio, quo minus peccat, quam si non custodiretur. Finalem etiam voluntatem ejus sciens ad damnationem eius, conformat voluntatem suam voluntati divinae. Non enim sunt opposita ista, aliquem velle salvari propter curam commissam, et eumdem velle damnari propter finalem sententiam divinam et propter finalem impaenitentiam.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum eis accrescat meritum vel demeritum ?

Dicendum, quod duplex est meritum, scilicet substantiale, et accidentale. Substantiale consistit in visione Dei, et fruitione quantum ad statum beatitudinis, in quantitate autem charitatis quantum ad virtutem merendi. Et hoc in Angelis bonis confirmatis non crescit, nec decrescit. Est etiam praemium accidentale et meritum similiter: et hoc quantum ad praemium est gaudere de multis bonis quae fecit aliquis, vel de beatitudine multorum quos convertit et custodivit. Et hoc meritum continue crescit et decrescit in quibusdam. Quo enim plura bona fecit quis plures custodiendo, eo in pluribus gaudebit et Angelus et homo: et quo pauciora fecit, eo etiam paucioribus gaudebit. Et hoc modo non est inconveniens dicere, quod crescat in eis meritum ex custodia: et similiter accidentale praemium hoc modo crescit. Sed tunc non est dicendum, quod ex negligentia decrescit: quia Angelus bonus numquam negligens est, quod, faciat quod in se est.

Ad id quod objicitur primo in contrarium de Hesychio super Origenem, dicendum quod loquitur ibi de judicio comparationis, quo scilicet judicatur homo custoditus ab Angelo: et justus condemnatur quando invenitur, quod ex incuria vel negligentia Angeli non peccaverit, sed ex electione voluntatis propriae: et non loquitur de judicio quo judicetur Angelus.

Ad aliud dicendum, quod Angeli pro beneficiis laudandi sunt boni: sed iidem non possunt culpari de maleficiis, quia nulla sunt. Sed hoc quod additur, quod pro maleficiis culpantur: intelligitur de malis Angelis qui persuaserunt populo, quod Beelphegor, hoc est, idolo tentiginis initiaretur.

Ad aliud dicendum, quod sicut concorditer dicunt Augustinus, Gregorius et Origenes, termini populorum in beatitudine statuti sunt secundum numeros Angelorum, ut dicitur Deuter, xxxii, 8. Unde quidam sancti assumuntur in altiori hierarchia, quidam in media, quidam in infima. Et hoc modo Paulus quibusdam Angelis invenitur altior, quos transcendit in praemio. Et similiter est in aliis sanctis. Sed sicut dicit Hieronymus in sermone, Cogitis me, o Paula et Eustochium: " De sola matre Domini credendum est, quod exaltata sit super omnes choros Angelorum ad caelestia regna. " Cujus causam reddit Anselmus in libro de Conceptu virginali dicens: " Decebat, ut ea puritate qua major sub Deo nequit intelligi, Virgo illa niteret, cui Deus Pater unicum Filium suum, quem de corde suo aequalem sibi genitum, tamquam seipsum diligebat, ita dare disponebat, etc. " Quia ergo puritate vitae et meriti omnes puritates excessit Angelorum, justum fuit ut dignitate beatitudinis exaltaretur super omnes choros Angelorum.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod intelligitur de praemio substantiali, et non accidentali,

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod nec contradictio, nec praelium est inter Angelos ex custodia. Non enim contradicunt ista, populum esse liberandum propter preces Danielis et aliorum Prophetarum, et populum non esse liberandum ex eo, quod non adhuc sufficienter sit purgatus propter captivitatem: quod allegabat princeps Persarum contra Michaelem. Nec potest dici praelium, cum talia referantur ad summam voluntatem Dei: et exspectatio sententiae ejus concordia est quae fit in Angelis. Et hoc est quod dicitur, Job, xxv, 2: Qui facit concordiam in sublimibus suis, scilicet principibus. Et hoc patet per verba Gregorii ibidem sic dicentis: " Sublimes spiritus gentibus principantes, nequaquam pro injusta agentibus decertant: sed eorum facta juste judicantes examinant. Cumque uniuscujusque, gentis culpa vel justitia ad supernae curiae consilium

deducitur, ejusdem gentis praepositus vel obtinuisse in certamine vel non obtinuisse perhibetur: quorum tamen omnium una victoria est, sui super se opificis voluntas summa: quam dum semper adspiciunt, quod obtinere nequeunt, numquam volunt. Eosdem quoque angelicos spiritus decertare contra potestates aereas non ignoramus. " Recte ergo dicitur, quod Angeli contra se veniunt, quando subjectarum sibi gentium merita contradicunt.