MEMBRUM I.

De prima definitione hierarch iae .

Contra primam istarum definitionum objicitur sic:

1. Ordo hierarchiae est pars: et pars non ponitur in definitione totius: ergo male dicitur, Hierarchia est ordo.2. Adhuc, Cum dicitur, Hierarchia est ordo divinus: aut intelligitur de ordine qui in Deo est, aut de ordine qui est a Deo. Si primo modo: non potest esse, ut dicit Augustinus, nisi ordo naturae, quo alter scilicet sit ex altero, non quo alter prior altero: et secundum hoc unus Angelus esset ex alio, et una hierarchia ex alia: quod haeresis est. Si secundo modo: tunc intelligitur de ordine quo universitas ordinata est: et hoc non est verum: quia sic Deus omnia creavit in modo, specie, et ordine: et sic in omnibus rebus esset hierarchia: quod falsum est.

Si forte dicatur, quod ordo dicitur ibi ratio ordinis: tunc videtur esse imperfectus Dionysius, quia omnis ordo deter-

minatur secundum prius et posterius: et non determinatur, secundum quam rationem prioris et posterioris ordinata sit hierarchia.

3. Adhuc, Cum dicitur, quod hierarchia est ordo divinus, et scientia, et actio, unumquodque istorum praedicatur in recto de hierarchia: ergo ordo est scientia, et ordo est actio: quod falsum est: ordo enim ut forma et ratio ponitur circa scientiam et actionem: et in tali habitudine constructionis, quae secundum causam formalem est, non construitur rectus cum recto mediante verbo substantivo, sed rectus cum obliquo: ut dicatur, Hierarchia est ordo scientiae et actionis: quia aliter non notaretur transitio et diversitas inter causam et causatum, 4. Ulterius objicitur de hoc quod dicit, Scientia. Unus solus est ordo Cherubin a plenitudine scientiae denominatus: et non est idem definitivum communis et proprii: cum ergo scientia proprium sit unius ordinis, non debuit poni in definitione communi.

5. Adhuc, Cum dicitur, Scientia : aut intelligitur de scientia quae est de scibili creato, aut de scientia quae est de scibili increato. Si primo modo: cum illa pertineat ad cognitionem naturalem Angelorum, quae secundum Augustinum, vespertina est cognitio, videtur quod secundum cognitionem vespertinam distinguerentur hierarchiae et ordines: quod falsum est. Si. secundo modo. Contra: Secundum scibile increatum omnes immediate ordinantur ad Deum: hierarchia autem dicit ordinem superioris et inferioris.

6. Adhuc, Hierarchia quantum est de vi nominis et compositione, non dicit nisi sacrum principatum: de perfectione autem principatus non est scientia, sed potestas et actio: ergo in definitione hierarchiae male ponitur scientia.

7. Ulterius quaeritur de hoc quod dicit Actio. Cum enim status patriae magis sit determinatus quieti contemplationis, quam actioni: et hierarchia caelestis sit secundum statum patriae: videtur quod non convenienter ponitur actio in definitione hierarchiae.

3. Adhuc, Quaecumque in hierarchiis ultima est, illa nihil agit, sed agitur ab aliis superioribus in generali: ergo in definitione hierarchiae male ponitur actio.

9. Ulterius quaeritur de hoc quod dicitur, Deiforme quantum possibile est similans. Deiforme enim aut dicit creatum quid, aut increatum. Si creatum: non potest esse ratio gloriae: quia nihil creatum ratio gloriae est. Si increatum: tunc non est deiforme, sed ipse Deus: et sic omni modo dicitur inconvenienter deiforme.

10. Adhuc, Anselmus et Boetius dicunt, quod similitudo est ex uno quod est in pluribus, est enim similitudo rerum differentium eadem qualitas: sed nihil unum re est in Deo et Angelis: ergo nihil est ibi, quod est deiforme quantum est possibile similans: et sic male ponitur in definitione hierarchiae..

11. Adhuc, Dionysius in eodem capite: " interpretatio hierarchiae est quantum est possibile similitudo ad Deum et unitas. " Quaeratur ergo, Quomodo sit similitudo, et quomodo unitas? Et si forte dicatur, quod est unitas in consensione voluntatum, sicut dicit Apostolus, I ad Corinth. vi, 17: Qui adhaeret Domino, unus spiritus est. Hoc videtur parum esse: quia etiam hic in via multi per charitatem sic Deo uniuntur.

12. Adhuc, Hilarius in libro de Essentia Patris et Filii , dicit sic: " Voluntatis tantum inter Patrem et Filium haeretici mentientes unitatem, unitatis nostrae ad Deum utebantur exemplo, tamquam nobis ad Filium, et per Filium

ad Patrem obsequio tantum ac voluntate religionis unitis, nulla per sacramentum carnis et sanguinis naturalis nobis proprietas communionis indulgeretur: cum et per honorem nobis datum Dei Filii, et per manentem in nobis carnaliter Filium, et in eo nobis corporaliter et inseparabiliter unitis, mysterium verae ac naturalis unitatis sit praedicandum. Ergo per sumptionem Eucharistiae naturaliter est in nobis Christus, et sumus naturaliter secum unum: sicut ipse dicit, Joan. vi, 57: Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. Ex ex hac auctoritate ulterius videtur, quod sicut Christus est unum cum Patre, ita nos in Christi sacramento efficiamur unum: sicut dicitur, Joan. xvii, 21, ubi Christus dicit ad Patrem de Apostolis: Ut omnes unum sint, sicut tu Pater, in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis unum in sint. " Si ergo talis unitas est inter Angelos et Deum, oportet quod aliquid essentiale Dei sit in Angelis, quod uniat eos: sicut in nobis sacramentum est unum, in quo Christus essentialiter est in nobis, et nos in ipso. I ad Corinth. x, 17: Unus panis, unum corpus multi sumus, scilicet in Christo, omnes qui de uno pane participamus. Nihil autem talium est in Angelis. Ergo videtur, quod hierarchia eorum male definitur per talem unitatem.

13. Ulterius, Quaeritur de ultima parte qua dicitur, Et ad inditas ei divinitus iluminationes proportionaliter in Dei similitudinem ascendens. Ascensus enim ille non est secundum locum, sed secundum quantitatem et dignitatem gloriae: secundum hoc ergo videtur, quod quaelibet hierarchia potest exaltari continue: et sic media potest venire ad primam, et ultima ad mediam et primam: quod inconveniens est.

14. Adhuc, Quaeritur cum dicitur, Proportionaliter, ad quid attendatur proportio ? aut enim attenditur ad naturam, aut ad conatum, aut ad meritum. Non ad naturam: quia sic qui esset subtilioris essentiae, et perspicacioris intelligentiae, et liberioris arbitrii, esset de summa hierarchia: et sic Lucifer qui talem habuit naturam, fuisset de summa hierarchia: quod est contra Damascenum et Gregorium Nyssenum, qui dicunt, quod fuit unus de his qui terrestri ordini praeerant. Si ad conatum notatur proportio: cum unus de media vel infima hierarchia continue crescat in tali conatu, et ponatur hoc posse fieri, ille de infima vel media hierarchia erit de superiori: quod falsum est. Si autem notatur ad meritum, idem sequitur: quia cum non habeant meritum nisi custodiae, posset multiplicari meritum in inferiori plusquam in superiori, et sic ascenderet ad superiora: quod falsum est, quia gradus hierarchiarum immobiles sunt.

15. Adhuc, Objicitur contra totam definitionem simul. Non enim videtur esse hierarchia ordo divinus, scientia, et actio: sed potius videtur esse similitudo ad Deum, et unitas sciens et agens in modum Dei: dicit enim sic Dionysius in Caelesti hierarchia : " Interpretatio hierarchiae est, quantum possibile est, similitudo ad Deum, et unitas, ipsum habens omnis sanctae et scientiae et actionis ducem, et ad suum divinissimum decorem immutabiliter quidem definiens, quantum vero est possibile, reformat, et suos laudatores, agalmata divina perficit, specula clarissima et munda, receptiva principalis luminis . "

16. Adhuc, Magister Hugo de sancto Victore in Commento, dicit sic: " In eo quod illuminantur Angeli, fiunt gratiae participes: in eo vero quod illuminant, efficiuntur potestatis consortes. " Et constat ex his modis hierarchia, quam perficit gratia ex officio et virtute et ministerio. Sed in definitione praeinducta nulla fit mentio potestatis in hoc quod illuminat: nec mentio gratiae, nec virtutis, nec ministerii. Ergo videtur penitus esse imperfecta.

17. Adhuc, Dionysius in Caelesti hierarchia dicit sic: " Hierarchia quidem inditae claritatis est repleta, eamque iterum copiose in ea quae sequuntur, est declarans secundum divinas leges . " Ergo videtur, quod per refusionem claritatis in inferiora esset hierarchia definienda: et hoc non fit: ergo definitio est imperfecta.

Solutio. Antequam disputemus de secunda et tertia definitionibus, solvamus quae objecta sunt contra istam, ne prolixitas objectionum generet confusionem.

Sciendum ergo, quod ista prima definitio datur per essentialia hierarchiae. Est enim hierarchia totum potestativum: totum autem potestativum in suis partibus sic se habet, quod prima pars potestative clauditur in sequenti sive media, et media in ultima, sicut in II de Anima dicit Aristoteles, quod vegetativum est in sensitivo, et vegetativum et sensitivum in intellectuali, sicut trigonum est in tetragono. Et ideo etiam dicunt Dionysius et Boetius quod quidquid potest potentia inferior, potest potentia superior excellenter et eminenter, sed non convertitur. Et ita est in . istis cum dicitur, Hierarchia est ordo, et scientia, et actio: ordo enim dicit hierarchiam secundum quoddam suae potestatis: scientia autem dicit eam, determinando eam in qua est ordo sive potestas ordinis: actio autem dicit eamdem potestatem secundum complementum.

Ad primum ergo dicendum, quod ordo dicitur duobus modis, scilicet ratio ordinis sive forma, et res ordinatae. Secundum quod ordo dicit res ordinatas, sic

dicit Magister in libro II Sententiarum, dist. IX, cap. Hic considerandum, quod " ordo est multitudo caelestium spirituum, qui inter se in aliquo dono gratiae similantur, sicut et in naturalium datorum munere conveniunt. " Et per hunc modum non ponitur ordo in definitione hierarchiae, sed secundum quod est ratio vel forma ordinis in personis ordinatis.

Et ad hoc intelligendum, sciendum quod hierarchia secundum essentiam consistit in duobus consequenter ordinatis, sicut dicit Hugo de sancto Victore in Commento, scilicet in participatione gratiae illuminationis, et in effusione ipsius super inferiora. Ad participationem autem illuminationis tria exiguntur, scilicet conversio ad principium illuminationis. Et hanc conversionem dicit ordo: nisi enim ordinetur ad principium illuminationis, non accipiet illuminationem. Secundum est receptio luminis. Et hoc dicit scientia: scientia enim non est nisi receptum lumen ab illuminatore. Tertium est effusio luminis in inferiores. Et hoc dicit actio : sicut enim scientia acta est in ipso per illuminatorem primum, ita agit eam in inferiori per infusiones illuminationis: et in hoc consistit perfectio hierarchiae sive actus hierarchiae.

Et quod ita sit, accipitur ex verbis Dionysii in Caelesti hierarchia. Dicit enim: " Est unicuique hierarchiam sortientium perfectio, hoc est, secundum propriam analogiam in Dei imitationem ascendere, et omnium divinius, ut eloquia aiunt, Dei cooperatorem fieri, et ostendere. divinam in seipso actionem secundum quod possibile est relucentem. Utpote quoniam ordo hierarchiae est, quosdam quidem purgari, quosdam vero purgare: et quosdam quidem illuminari, quosdam vero illuminare: et quosdam quidem perfici, quosdam vero perficere . " Ex hoc accipitur, quod ordo in definitione hierarchiae dicit ra- tionem ordinationis et conversionis ad primum principium illuminationis, et consequenter ad illuminabilia inferiora actio ''autem dicit perfectionem secundum acceptam illuminationem, quae est actio acta ab illuminatore post illuminatum secundum proximum illuminatori primo, et consequenter dicit effusionem luminis super inferiores: in quo, efficitur Dei cooperator. Et hoc expressius habetur ex verbo Dionysii in fine cap. 3, ubi sic dicit: " Unusquisque hierarchiae dispositionis ordo secundum propriam analogiam reducitur ad divinam cooperationem, illa perficiens gratia et Deo data virtute, quae divinitati naturaliter et supernaturaliter insunt, et ab ea superessentialiter acta in inferiores, et ad possibilem Deum diligentium animorum imitationem hierarchiae manifestata. " Sensus est, quod illuminati a Deo deducuntur ad Dei cooperationem in hoc, quod sicut sunt illuminati a Deo, ita illuminant alios et perficiunt per gratiam et virtutem datam eis a Deo.

Ad aliud dicendum, quod iste ordo habet rationem prioris et posterioris respectu diversorum. In hoc enim quod dicit conversionem ad primum illuminatorem, illuminator est primus, et illuminatus est secundus, in hoc autem quod dicit effusionem illuminationis, illuminatus est secundus, et in quem effudit illuminationem, est ultimus sive postremus.

Et si quis objiciat, quod aeque potentes sunt, qui sunt in una hierarchia: dicendum, quod non intendit illam aequipotentiam, nisi in actu hierarchico, et non in aliis.

Ad hoc autem quod objicitur, quod scientia et actio deberent cadere oblique in definitione, dicendum, quod utrumque potest fieri. Si enim dicatur ordo formaliter: tunc constat, quod est ordo scientiae et actionis. Si autem dicatur secundum quod est ratio vel forma

ordinis in personis ordinatis: tunc ordo est ordinata potestas, et ordinata scientia, et ordinata actio in acceptione illuminationis et transfusione: et ita considerat Dionysius.

Ad id quod ulterius quaeritur de scientia, dicendum quod aliter sumitur scientia in definitione hierarchiae, et aliter quando est proprium ordinis qui dicitur Cherubin. In definitione enim hierarchiae sumitur scientia generaliter pro qualibet illuminatione a verbo descendente per theophanias in intelligentiam angelicam, et ab ipsa intelligentia angelica transfusibilem super alios Angelos inferiores: quae non est de scibili increato tantum, sed etiam de aliis quae Angelis revelantur. Sed Cherubin denominatur a dono scientiae specialis, quae est de scibili increato.

Ad aliud dicendum, quod scientia dicitur ibi de quocumque scibili, quod per theophanias accipitur a Verbo: et ideo pertinet ad cognitionem matutinam, quia cognitio in Verbo matutina est: et ideo hierarchiarum distinctio est secundum cognitionem matutinam, non vespertinam.

Ad aliud dicendum, quod intentio nominis dupliciter capi potest, scilicet per compositionem, et per significatum: compositio enim potius dicit modum significandi, quam significatum. Si accipiatur per compositionem: tunc verum est quod probat objectio: componitur enim nomen hierarchia a ieron, quod est sacrum: et arxh, quod est principatus: et hoc modo de perfectione ejus sunt potentia et actio principaliter. Sed quia potentia et actio determinantur et sunt circa scientiam per illuminationem, theophaniae acceptam, propter hoc de essentialibus hierarchiae ponitur etiam scientia.

Ad hoc quod ulterius quaeritur de hoc quod dicit, Actio, dicendum, quod duplex est actio: simplex quidem, et composita. Simplex est, quae simplicis naturae est in unum reductae: et de hac dicit Aristo- teles in VII Ethicorum, quod si cujus natura simplex est, una et simplici gaudet operatione: et delectatio in gaudio illo non habet contrarium. Et talis actio magis competit beatitudini et quieti: talis enim actio intelligentiae est in contemplatione theorematum, quorum veritas perspicuae demonstrationis est, et in influentia contemplationis ejusdem super alios: ut in inferioribus fiat, quod in superioribus jam factum est: et sic inferiores per medios, et per medios in summum hierarchiae lumen actione thearchica reducuntur. Est etiam actio composita quae cum motu est, de qua dicit Auctor sex principiorum, quod " omnis actio in motu, et omnis motus in actione firmatur. " Et hoc repugnat statui quietis et contemplationis.

Ad aliud dicendum, quod ultima hierarchia est humana: et haec nihil agit in aliam inferiorem hierarchiam, quia inferior nulla est. Tamen quia personae in eadem hierarchia existentes, ordinatae sunt secundum gradus praelationis et subjectionis, una persona agit in aliam transfusione luminis perceptae: et ideo in definitione generali hierarchiae ponitur actio.

Ad aliud dicendum, quod deiforme dicit creatum formatum ad similitudinem formae Dei proportionaliter: dicit enim habitum scientiae formatum ad similitudinem scientiae divinae, eo quod lumine divino perficitur: et dicit actionem quae supernaturaliter et superessentialiter est in Deo: et est in Angelo proportionaliter ad similitudinem Dei participative, hoc modo, quod sicut Deus lumen quod in ipso est et essentiale sibi est, agit in alium transfundendo: ita participans lumen illud, agat participatum sibi lumen in alium sibi inferiorem, illuminando et communicando sibi lumen perceptum, et sic reducat eum in lumen divinum, ut sic perficiat ipsum.

Ad aliud dicendum, quod similitudo duplex est, scilicet rei, et habitudinis. Similitudo rei, est rerum differentium

eadem qualitas. Et de hac loquuntur Boetius et Anselmus. Et talis similitudo non est inter creatorem et creaturam. Similitudo habitudinis est, sicut cum dico, Sicut se habet rector navis ad navem, ita rector civitatis ad civitatem: uterque enim regit arie, non sorte, quamvis non eadem arte ambo regant. Et talis similitudo est inter creatorem et creaturam: quia sicut Deus per theophanias transfundit mundissimum et clarissimum lumen in subjectam creaturam, ita participans illud lumen Angelus, transfundit in alium: et sicut theophaniam percipiens Angelus, agalma, hoc est, imago et similitudo divini luminis efficitur participatione theophaniae, ita inferior Angelus illuminatus a superiori, ejusdem luminis efficitur agalma per illuminationem in se transfusam ab Angelo. Et hoc est quod dicitur, Job. xxv, 3: Numquid est numerus militum ejus ? Et super quem non surgit lumen ejus ? Ac si dicat: Quamvis innumerabilis sit numerus militum ejus, tamen nullus ex omnibus est, super quem non oriatur et manifestetur lumen theophaniae, quae procedit ab ipso. Et in hoc hierarchia est deiforme similans.

Ad aliud dicendum, quod jam patuit in quod est similitudo: quia, ut dicit Aristoteles in X. Metaphysicorum, quod unum in qualitate facit simile, et unum in quantitate facit aequale, et unum in substantia facit idem: ita dicimus, quod unum in proportione similitudinis facit analogicam unitatem, quae a Dionysio in praeinducta definitione dicitur unitas: nec vocatur ibi unitas consensionis voluntatum et charitatis, qualis est inter Deum et Sanctos.

Ad dictum Hilarii dicendum, quod Hilarius condemnat haereticos et Arianos: quia inter Patrem, et Filium et Spiritum sanctum non dicebant esse unionem, nisi consensus voluntatum: et negabant unitatem ejusdem essentiae, qua Pater est in Filio, et Filius in Patre, et uterque in Spiritu sancto. Reprehendit etiam exemplum quod inducebant, scilicet quod inter nos et Deum non esset nisi unio consensus voluntatis: cum inter nos et Deum etiam sit alia unio, quae est ex conformitate naturae humanae assumptae in personam Filii, quam ostendit duplex sumptio sacramenti. Spiritualis enim sumptio ostendit unionem quae, est ex consensu voluntatum et charitatis. Sacramentalis autem sumptio, per quam Christus in utraque natura est in nobis, ostendit unionem quae est ex conformitate naturae assumptae. Et hoc et non amplius intendit dicere Hilarius: et confirmat per illud quod inductum est de Joanne, vi, 57, et per illud quod inductum est de Joanne, xvii, 21.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod ascensus ille notatur ad claritatem illuminationis, ad quam continue proficit illuminatus quantum sibi possibile est ex naturali potestate, sic enim omnes Angeli proficiunt: et non notatur profectus ad gradum dignitatis, secundum quem distinguitur hierarchia: et ideo distinctio hierarchiarum manet inviolata et immobilis.

Ad aliud dicendum, quod proportionatur simul ad naturam et ad conatum: quia qui subtilioris est essentiae et perspicacioris intelligentiae, majorem habet conatum. Sed conclusio non sequitur propter hoc: quia ascensio non est ad gradum distinctionis hierarchiae, ut dictum est, sed ad modum participationis theophaniae, quae per illuminationem a superioribus transfunditur in inferiores.

Ad id quod ulterius contra totam definitionem objicitur, dicendum quod Dionysius caelestem hierarchiam determinat, secundum quod comparatur ad supercaelestem thearchiam secundum, causam efficientem, formalem, et finalem. Et secundum causam efficientem dicit, quod ipsum Deum habet ducem scientiae et actionis: secundum causam formalem et exemplarem dicit, quod est deiforme quantum est possibile similans: secundum causam finalem dicit, quod in ipsum

est proportionaliter ascendens, sicut quaelibet res proficit et ascendit in suum finem ultimum, qui est suum bonum et optimum.

Ad aliud dicendum, quod in hierarchia perficitur gratia illuminationis: et virtus quae est ultimum potestatis, intelligitur in ascensu ad deiforme. Officium autem quod est congruus actus personae, ut dicit Tullius, intelligitur in actione secundum se. Ministerium autem intelligitur in actione secundum quod terminatur ad eum secundum quem agit illuminationem perceptam. Et sic omnia quae dicit Magister Hugo, implicite intelliguntur in definitione praeinducta.

Ad ultimum dicendum, quod refusio in inferiores expresse intelligitur in actione deiformi: et hoc inducitur in praeinducta definitione: et ideo definitio perfecta est et quaelibet, ut dicit Dionysius, suos phiasotas, hoc est, subjectos per transfusionem illuminationis perceptae, facit agalmata divina et specula munda et clarissima, in quibus munde et clare resultat lumen divinum.