QUAESTIO III. Utrum nomina, quae de Deo ex tempore dicuntur, importent realem in Deo relationem.

Tertio quaeritur, utrum ea quae sic dicuntur de Deo ex tempore, dicantur secundum substantiam, an secundum relationem, quae sit vera relatio . Et quod secundum relationem, videtur hoc modo.

1. Sicut Pater se ipso generat, ita se ipso creat; tamen, quamvis se ipso generet, generatio et paternitas dicitur vere in ipso secundum relationem; ergo pari ratione, quamvis se ipso creet et dominetur,

tamen, quia sunt ad alterum, dicuntur realiter relative.

2. Item, huiusmodi nomina aut pure dicunt divinam substantiam, aut superaddunt aliquem respectum. Si pure divinam substantiam dicunt; sed substantia est aeterna et ab aeterno; ergo dicuntur de Deo ab aeterno, quod falsum est. Ergo superaddunt aliquem respectum, ergo relationem. Si dicas, quod non addunt respectum secundum rem., sed secundum modum ; contra; aut illi modo respondet aliquid in re, aut nihil. Si aliquid in re; ergo realiter dicuntur relative; si nihil; ergo falsus est modus intelligendi et inconveniens modus dicendi.

3. Item, sunt quaedam relativa secundum esse, quaedam secundum dici. Sed in relativis secundum dici est modus respectus, in relativis secundum esse est veritas respectus; sed dominus et servus sunt relativa secundum esse; ergo utrumque importat respectum, non tantum secundum modum, sed etiam secundum rem; ergo etc.

4. Item, dominium dictum de Deo ita bene dicit superpositionem , sicut dictum de creatura; illa igitur superpositio aut ponitur in Deo, aut in creatura; non in creatura

constat, quia tunc idem sibi superponeretur

ergo ponitur in Deo. Sed superpositio est vere relatio; ergo etc.

ii. Item, cum dico; Deus creat, hic notatur duplex respectus, scilicet causae ad effectum, et e converso. Aut ergo uterque est in creatura, aut uterque in Deo, aut unus in Deo, alter in creatura. Constat quod impossibile est utrumque esse in Deo, quia Deus non est effectus; et similiter in creatura, quia creatura non est sui causa, ergo necesse est, quod alter in Deo; ergo etc.

6. Item, cum dico; Deus creat, Deus verissime est causa; et si vera ratio causae ponit veram relationem, hujusmodi nomina dicta de Deo ponant veram relationem.

Contra; 1. Dionysius ; "In causalibus et causis non recipimus reciprocationem "; ergo cum Deus sit causa perfectissima creaturae, non refertur ad creaturam, quamvis e converso creatura referatur ad ipsum.

2. Item, Philosophus dicit, quod scientia secundum esse refertur ad scibile, sed non convertitur; ergo si minor est dependentia Dei ad creaturam quam scibilis ad scientiam, ergo nulla in eo est relatio.

3. Item, ratione videtur, quia hujusmodi nomina si dicunt relationem circa Deum, aut illa est pure divina essentia, aut aliquid superadditum. Si pure Dei essentia, ergo aeternum quid, ergo respectus huiusmodi nominum est aeternus; ergo de necessitate dicuntur ab aeterno. Si autem dicunt aliquid superadditum; ergo in Deo est aliqua compositio.

4. Item, omnis relatio dicit dependentiam vel saltem ordinem et habitudinem ad illud, respectu cuius dicitur; sed Deus non ordinatur nec terminatur ; ergo nihil dicitur de Deo relative respectu creaturae.

CONCLUSIO.

Nomina, quae de Deo ex tempore dicuntur, non important aliquam relationem secundum rem in Deo, sed solum secundum modum intelligendi.

Respondeo; Ad hoc intelligendum est , quod dici secundum relationem est dupliciter; aut secundum rem, aut secundam modum. Realis autem relatio triplex est. Aliquando enim fundatur super proprietatem accidentalem, ut similitudo in duplici albedine ; aliquando super dependentiam essentialem, sicut respectus vel relatio materiae ad formam

nam, sicut dicit Philosophus , " materia hoc ipsum quod est, ad alterum est" - aliquando super originem naturalem, sicut effectus ad causam et filii ad patrem .

Prima relatio non potest esse in Deo, quia in Deo nulla est proprietas accidentalis. Secunda non potest esse in eo, quia nulla in Deo est dependentia. Tertia est in Deo, sed non respectu creaturae, sed respectu personae; haec enim non dicit compositionem nec dependentiae inclinationem, sicut prima et secunda, sed ponit distinctionem et ordinem. Et quoniam vere una persona ordinatur ad aliam et habitudinem habet et alio modo secundum rem se habet ad unam quam ad aliam; ideo haec relatio est in persona respectu personae , sed non respectu creaturae. Nam Deus ad creaturam non habet ordinem nec habet aliam et aliam habitudinem. Et ideo nullo modo est realiter in Deo relatio respectu creaturae.

Creatura autem ad Deum habet ordinem et habitudinem, mediante proprietate accidentali et dependentia essentiali et origine naturali ; ideo secundum omnem modum refertur creatura ad Deum. Quoniam igitur intellectus noster, cum intelligit aliquid referri ad aliquid, intelligit etiam illud comparari ad illud; ideo intelligit Deum per modum respectus et relationis, cui respectui in Deo nihil respondet nisi divina essentia; ex parte creaturae respondet et ideo non est vanus.

Concedendum ergo, quod huiusmodi nomina dicta de Deo non important relationem in Deo secundum rem, sed solum secundum modum intelligendi. Ex his patent quaesita. 1. Quod enim obiicitur de Patre, dicendum, quod non est simile, quia Patris ad Filium est ordo et habitudo, et alia habitudo ad Filium quam ad Spiritum sanctum; Deus autem, sicut dicit Philosophus , non habet ordinem nec aliquam habitudinem. Nam " prima causa eodem modo se habet ad omnia, quamvis alia alio et alio modo se habeant ad ipsam ", et in duodecimo primae Philosophiae dicit, quod primum et summum bonum non ordinatur ad haec creata.

2. Ad illud quod obiicitur, si non dicunt relationem, ergo pure substantiam; dicendum, quod pure circa Deum dicunt substantiam secundum rem, sed relationem secundum modum intelligendi; in creatura vero secundum rem .

Et quod obiicit, quod vanus est intellectus; dicendum, quod falsum est, quia intellectus fundatur super aliquid, scilicet super relationem creaturae, cui respondet relatio secundum dici in Deo.

3. Ad illud quod obiicitur, quod quaedam sunt relativa secundum esse etc; dicendum, quod quaedam sunt relativa secundum esse ex parte utriusque extremi, ut dominus et servus in creatura; quaedam ex parte alterius, ut scibile et scientia, et mensurabile et mensura ; sic in proposito.

4. 5. Ad illud quod obiicitur, quod dominus dicit superpositionem, et similiter creator causalitatem; dicendum, quod superpositio in Deo est vere superpositio, et vere causalitas, quia vere alii superponitur Deus, et vere efficit. Tamen illa superpositio non est vere relatio, similiter nec causalitas, sed est vere divina essentia, quia se ipsa superponitur et efficit.

6. Ad illud quod obiicitur, quod est ibi respectus causae et effectus; dicendum, quod respectus effectus ibi est vere respectus et vere relatio, sed respectus causae non est respectus nec relatio in Deo secundum rem, sed secundum modum intelligendi, secundum rem vero substantia vel essentia.