QUAESTIO I.

Utrum imago in divinis secundum substantiam, an secundum relationem dicatur.

Quod autem imago dicatur secundum substantiam, ostenditur hoc modo.

1. Hilarius quarto de Trinitate : " Deus ad communem sibi cum Deo imaginem eandemque similitudinem reperitur hominem operari ".

2. Item, Beda super illud; Faciamus hominem etc.: " In hoc, quod dicit imaginem, notatur una et aequalis substantia Trinitatis "; ergo imago, cum pertineat ad communitatem et unitatem substantiae, dicitur secundum substantiam.

3. Item, hoc ipsum videtur ratione, quia illud idem, quod dicit exemplar active, dicit imago passive; sed exemplar in divinis dicitur secundum substantiam , non secundum relationem: ergo etc.

4. Item, imago consistit in repraesentando aliquid non tantum in substantia, sed etiam in distinctione et ordine distinctorum; si ergo in divinis non cadit distinctio in una persona, necesse est, quod in divinis attendatur imago, secundum quod unitas essentiae est in tribus personis; ergo non notionaliter, sed essentialiter dicitur imago in divinis.

Contra; 1. Augustinus in septimo de Trinitate : " Quid absurdius quam imaginem dici ad se " ? sed omne quod dicitur secundum substantiam, dicitur ad se; ergo cum imago non dicatur ad se, non dicitur secundum substantiam.

2. Item, Hilarius tertio de Trinitate : " Imago sola non est ", ergo imago in divinis est cum alio; sed essentia non est cum alio; ergo etc.

3. Item, hoc ipsum videtur per definitionem imaginis, quia Hilarius dicit, quod " imago est rei ad rem coaequandam " etc; sed res, quae coaequatur rei, est persona; ergo imago est personae ad personam. Sed quod dicit respectum unius ad alterum dicitur secundum relationem; ergo et imago.

4. Item, hoc videtur per etymologiam. Imago enim dicitur quasi imitago , ergo ubi est ratio imaginis, ibi est imitatio; sed divina essentia non imitatur aliquid, quia omne tale est ab aliquo; ergo imago non dicitur secundum substantiam vel essentiam.

CONCLUSIO.

Imago, proprie loquendo, dicitur non secundum substantiam, sed notionaliter.

Respondeo; Dicendum, quod sicut exemplar secundum proprietatem vocabuli dicit expressionem per modum activi

unde exemplar dicitur ad cuius imitationem fit aliquid

sic e contrario imago per modum passivi; et dicitur imago quod alterum exprimit et imitatur. Et hoc modo accipitur imago dupliciter, secundum quod duplex est expressio, scilicet vel in naturae unitate, vel in naturae diversitate; in naturae communitate sive unitate, sicut filius imperatoris dicitur imago patris; in naturae diversitate, sicut imago imperatoris est in nummo .

Sic respectu Dei dicitur imago per expressionem secundum identitatem naturae; et sic est imago increata et dicitur notionaliter sive secundum relationem, quia imago dicit emanationem, emanatio autem in unitate naturae non est nisi personae. Dicitur etiam imago per expressionem in diversitate naturae; et sic dicitur imago creata respectu totius Trinitatis. Et sic patet, quod imago, in divinis accepta, dicitur secundum relationem personae ad personam; et hoc secundum vocabuli proprietatem, sicut probant rationes ad hoc inductae.

Sed quoniam contingit abuti nomine exemplaris, ut etiam dicatur exemplar, quod ad imitationem alterius fit, sic e contrario contingit abuti imagine, ut dicatur imago, ad cuius expressionem fit aliud; et sic cum creatura fiat ad expressionem unitatis essentiae in trinitate personarum, potest dici imago de tota Trinitate; et sic dicitur imago imaginans, cum de ratione nominis, dicat imaginatum; sicut exemplar dicitur exemplatum abusive, quamvis exemplar sit exemplans. Et secundum istum modum videntur accepisse Hilarius et Beda, ut dicit Magister decima sexta distinctione secundi libri.

Tamen potest dici, quod uterque loquitur de imagine creata, quae cum sit respectu unius essentiae, est communis imago trium personarum et indicat unitatem substantiae in tribus. Unde nunquam imago pure dicitur ad se, quia semper dicit respectum vel ad aliam personam, vel ad creaturam , sive creaturae ad divinam naturam. Nunquam etiam dicitur pure secundum substantiam, quia semper notat distinctionem vel interius, vel exterius. Unde imago non dicitur essentia simpliciter, sed essentia ut in tritas personis considerata.

Tamen proprietatem sermonis servando, imago dicitur secundum relationem personalem, prout dicitur imago aeterna. Et concedendae sunt auctoritates et rationes ad hoc.

1. 2. Ad auctoritates in oppositum patet responsio.

3. Ad illud ergo quod obiicitur, quod exemplar dicitur essentialiter, ergo etc; dicendum, quod non est simile, quia tota Trinitas est principium. Et ideo quia exemplar rationem producentis dicit

unde secundum substantiam dicitur et convenit toti Trinitati, sed non tota Trinitas est principiata

et quia imago dicit rationem producti proprie; ideo non convenit toti Trinitati nec dicitur secundum substantiam.

4. Ad illud quod obiicitur, quod ad hoc, quod sit imago, debet exprimere distinctionem et ordinem; dicendum, quod illud verum est in imagine, quae est imago rei habentis distinctionem et ordinem, sicut habet homo in partibus , et tota Trinitas in personis; sed cum res, cuius est imago, non habeat distinctionem, ut puta una persona, non oportet sic exprimi.

Vel potest dici, quod illud verum est, quando imago substantialiter differt. Tunc enim ad hoc, quod expresse exprimat, necesse est imitari in conditionibus consequentibus substantiam; sed cura imitatur in eadem forma substantiae, non oportet.