QUAESTIO I. Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu sancto.

Quod autem sit admittenda, ostenditur auctoritate et ratione.

1. Primo auctoritate sic; Augustinus sexto de Trinitate " Non est aliquis duorum, quo genitus a gignente diligitur genitoremque suum diligit " si ergo est aliquis, et non est Pater vel Filius, ergo est Spiritus sanctus.

2. Item, Hieronymus super Psalmum decimum septimum " Spiritus sanctus est amor Patris ad Filium , et Filii ad Patrem "; sed amore, qui est Patris ad Filium, Pater amat Filium, et e converso; ergo etc.

3. Item, Bernardus de Amore Dei " Amas te, inquit, amabilis Domine, cum a Patre et Filio procedit Spiritus sanctus, amor Patris ad Filium, et Filii ad Patrem, et tantus amor, ut sit unitas ".

4. Item, ratione ostenditur sic; Magister Hugo de sancto Victore facit talem rationem in epistola quadam ad Bernardum " Si recte diceris amare amore, qui a te procedit, cur non Pater et Filius recte dicuntur amare amore, qui ab ipsis procedit "? Et iterum ibidem " Si Spiritus sanctus esset amor cordis tui, sicut Patris et Filii, quis, quaeso, posset negare, Spiritu sancto, hoc est amore tuo, te diligere "?

5. Item, alia ratione videtur sic; sicut se habet verbum ad dicere, sic amor ad diligere; sed Pater Verbo suo, quod ab ipso procedit, dicit se et omnia , quia Pater Verbo suo, quod ab ipso procedit, se ipsum declarat; ergo Pater et Filius amore, qui ab ipsis procedit, se ipsos diligunt. ,

6. Item, sicut filius non potest produci nisi generando, sic nec amor nisi diligendo ergo Pater et Filius diligendo se producunt Spiritum sanctum , qui est amor personalis; aut igitur diligendo amore, qui est Spiritus sanctus, aut qui non est Spiritus sanctus. Si amore, qui non est Spiritus sanctus, aut amor ille est essentialis, aut personalis; non personalis, quia tunc essent duae personae in divinis, quibus conveniret amor proprie, quod est impossibile; similiter nec essentialis, quia ille est Spiritus sanctus. Et iterum, si essentialis, tunc ergo, cum conveniat Spiritui sancto, Spiritus sanctus similiter produceret. Restat igitur, quod producant Spiritum sanctum diligendo se amore, qui est Spiritus sanctus; aut igitur diligendo se, aut diligendo aliud a se. Non aliud, quia tunc aliud exigeretur ad productionem Spiritus sancti : ergo diligendo se Spiritu sancto, producunt Spiritum sanctum; ergo Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto.

Contra; 1. Diligere idem est quod velle bonum , et velle idem est quod esse; ergo cum haec sit falsa; Pater et Filius sunt Spiritu sancto, haec similiter; diligunt se Spiritu sancto.

2. Item, sicut se habet sapere ad Patrem respectu Filii, ita diligere ad Patrem et Filium respectu

Spiritus sancti; sed haec est falsa; Pater est sapiens sapientia genita; ergo et illa similiter.

3. Item, omne plurale infert singulare; sed haec est falsa; Pater diligit se Spiritu sancto; ergo et prima. Si dicas, quod diligere tenetur notionaliter; contra; nulla notione contingit mutuo reflecti unam personam super aliam ; sed secundum dilectionem est mutua reflexio in praedicta locutione; ergo diligere non tenetur notionaliter; ergo idem quod prius.

4. Item, nulla notio convenit tribus; sed diligere Spiritu sancto convenit tribus. Nam Pater diligit Spiritu sancto, et Filius diligit Spiritu sancto, et Spiritus sanctus diligit Spiritu sancto, quia se ipso; ergo non tenetur notionaliter; ergo idem quod prius.

8. Item, Pater et Filius eodem amore diligunt se et nos; sed dilectio Dei ad nos est essentialis, cum connotet effectum in creatura; ergo similiter cum dicitur; diligunt se.

6. Item, si tenetur notionaliter, quaero, pro qua notione? Non est dare nisi spirationem; aut ergo active, aut passive. Si active; ergo idem est diligunt se quod spirant; sed haec falsa; spirant Spiritu sancto , ergo et prima. Si passive; contra; illa non praedicatur de Patre et Filio, sed de solo Spiritu sancto. Si dicas, quod denominative praedicatur; contra; omnis proprietas, quae de persona praedicatur in divinis in concretione, praedicatur et in abstractione : ergo cum processio non conveniat Patri et Filio in abstractione: ergo nec denominative.

CONCLUSIO.

Ista locutio falsa est, si tenetur essentialiter, vera autem, si tenetur notionaliter.

Respondeo; Ad praedictorum intelligentiam notandum, quod quidam praedictam locutionem simpliciter negaverunt et dixerunt, omnes consimiles retractatas esse a beato Augustino in sua simili, in hac scilicet; " Pater est sapiens sapientia genita ".

Sed haec solutio non potest stare, quia non solum Augustinus eam dicit, sed etiam alii Sancti, quorum dicta Augustinus non retractat.

Ideo fuerunt alii, qui eam simpliciter concesserunt dicentes, hanc locutionem debere intelligi per appropriationem, non per proprietatem, ut sit sensus; Pater et Filius diligunt se amore, qui appropriatur Spiritui sancto .

Sed ista solutio non potest stare, quia tunc similiter haec esset concedenda; Pater et Filius sunt boni Spiritu sancto; cum Spiritui sancto approprietur bonitas , quae tamen nullo modo conceditur. Igitur prima opinio non potest stare, quae simpliciter tales locutiones negat, cum multiplex auctoritas eas dicat; similiter sequens, quae eas simpliciter concedit, non potest stare, cum multiplex ratio contradicat.

Restat igitur eligere opinionem mediam, scilicet quod uno modo sit vera, alio modo falsa. Nam hoc quod est diligere potest teneri essentialiter, vel notionaliter. Secundum quod tenetur essentialiter, sic dicit voluntatis complacentiam, quae communis est tribus. Secundum quod tenetur notionaliter, sic dicit voluntatis fecunditatem ad producendam personam ex se, quae quidem fecunditas solum est in duobus, quamvis voluntas sit in tribus. Si ergo teneatur essentialiter, falsa est locutio, quia tunc sequitur, quod Pater et Filius sunt Spiritu sancto . Et in hoc sensu pronomen cum verbo construitur reciproce. Si autem notionaliter, vera est, sicut probant rationes ad oppositum. Et in hoc sensu pronomen construitur cum verbo retransitive. Unde sensus est; Pater et Filius diligunt se, id est, Pater diligit Filium et Filius Patrem; et tunc vera est locutio, quia amor, qui est Spiritus sanctus, est amor nectens Patrem cum Filio et e converso; et tunc non licet inferre; ergo Pater diligit se Spiritu sancto.

1. 2. 3. Ex hoc patent tria prima. Nam primum procedit secundum quod diligere tenetur essentialiter; secundum similiter, nam sapere non dicitur notionaliter, sicut diligere, sed vel est commune, vel appropriatum; tertium similiter, quia procedit secundum quod obliquus construitur reciproce, et tunc diligere tenetur essentialiter.

Ad illud quod obiicitur, quod non possit teneri notionaliter; intelligendum est, quod sicut generatio dupliciter potest significari, uno modo, ut dicit emanationem, alio modio, ut dicit modum emanandi superaddita expressione; et primo modo per hoc verbum generare, secundo modo per hoc verbum dicere significatur, sic et spiratio dupliciter potest significari. Primo modo per hoc verbum quod est spirare; secundo modo per hoc verbum quod est diligere. Quemadmodum enim dicere importat generationem et ulterius quandam expressionem circa personam, sic et diligere. Unde sicut dicere importat actum generandi et declarandi sive exprimendi, et ratione actus declarandi dicitur; Pater se dicit Verbo, hoc est, se declarando sive exprimendo generat Verbum, vel generando Verbum se exprimit Verbo; sic et in proposito diligere importat actum connectendi sive concordandi et spirandi, et ratione actus connectendi dicitur; Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, hoc est, invicem concordando spirant Spiritum sanctum, vel spirando Spiritum sanctum invicem connectuntur. Ex his patent obiecta.

Quod enim obiicitur de mutua reflexione, patet responsio, quia haec est ratione actus essentialis cointellecti .

4. 5. Ad illud quod obiicitur, quod diligere Spiritu sancto convenit tribus et dicitur respectu creaturae; dicendum, quod non convenit tribus ratione spirationis, quam importat; et ideo, quamvis dicatur respectu creaturae, non tamen dicitur essentialiter omnino, sed connotat aliquid essentiale; dicit tamen notionem ratione respectus, quem importat ad personam, sicut supra dictum est de Verbo et Dono .

6. Ad illud quod ultimo obiicitur, pro qua notione stat; patet, quod stat pro communi spiratione; tamen non licet pro eo ponere verbum spirandi, quia alio modo importat illam notionem. Unde sicut conceditur haec: Pater dicit Verbo, non tamen haec: Pater generat Filio, et tamen dicere importat ipsam generationem ; sic in proposito intelligendum est.