Albert the Great, Summa Theologiae

Ad primum sic proceditur: 1. Dicit beatus Dionysius in Caelestihierarchia : " Ordo hierarchiae est quos, dam quidem purgari, quosdam vero purgare: et quosdam quidem illuminari, quosdam vero illuminare: et quosdam, quidem perfici, quosdam vero perficere, unicuique secundum deiformem adunationem, qualicumque modo . " Ergo ista tria conveniunt Angelis.

2. Adhuc, In Caelesti hierarchia, ante finem cap. 7, Dionysius adducit plures auctoritates Bibliae, quibus probat, quod unus Angelus alium purgat, Illuminat, et perficit. Quarum prima est haec: Daniel, viii, 15 et 16: Factum est cum viderem, ego Daniel, visionem, et quaererem intellectum, ejus, ecce stetit in conspectu meo quasi species viri. Et audivi vocem viri Ulai: et clamavit, et ait: Gabriel, fac intelligere istam visionem. Ex hoc accipitur, ut dicit Dionysius, ibidem , quod unus Angelus mittit alium ad illuminandum hominem: quem non mitteret, nisi prius illuminasset de quo illuminaret hominem: ergo unus Angelus illuminat alium.

3. Adhuc, Ibidem adducit Dionysius illud Danielis, x, 13 et 14: Ecce Michael, unus de principibus primis, venit in adjutorium meum: ei ego remansi ibi juxta regem Persarum. Veni autem ut docerem te quae ventura sunt populo tuo. Istud adjutorium dicit Dionysius non esse nisi in illuminationibus Angelorum ad invicem: ergo Angeli, illuminant et illuminantur ad invicem,

4. Adhuc, Ad idem inducit illud Zachariae, i, 10 et 11: Respondit vir qui stabat inter myrreta, et dixit: Isti sunt quos misit Dominus ut perambulent terram, Et responderunt Angelo Domini, qui stabant inter myrteta, et dixerunt: Per ambulavimus terram, ei ecce omnis terra habitatur, et quiescit. Ex hoc accipitur, ut dicit Dionysius, quod Angeli qui perambulaverunt terram, docuerunt eum qui stabat in myrteto, quod terra habitaretur et quiesceret: et cum hoc non possit fieri, nisi per illuminationem, constat quod unus illuminat alium. 5. Adhuc, Inducit hoc quod dicitur, Isa. vi, 3: Clamabant alter ad alterum. Et dicit, quod clamare alterum ad alterum nihil aliud est, quam, dare sibi illuminationem, sive illuminare ipsum.

6, Adhuc, Illud inducit ibidem Ezechielis, ix, 3 et seq.: Gloria Domini Israel assumpta est de Cherub, quae erat super eum ad limen domus: Et vocavit virum qui indutus erat lineis,... ei dixit Dominus ad eum: Transi per mediam civitatem, in medio Jerusalem, et signa thau super frontes virorum gementium ei dolentium super cunctis abominationibus quae fiunt in medio ejus. Et ecce sex viri quorum unusquisque habebat vas interitus in manu sua. Et illis dixit, audiente me: Transite per civitatem sequentes eum, et percutite: non parcat oculus vester, neque misereamini: senem, adolescentulum et virginem, parvulum et mulieres interficite usque ad internecionem: omne autem super quem videritis thau, ne occidatis, et a sanctuario meo incipite. Ex hoc, ut dicit Dionysius, patet quod sex sequentes erudiebantur a primo divinum judicium, et illuminabantur: et sic convenit Angelis illuminare et illuminari.

7. Adhuc, Ibidem inducit illud Ezechielis, x, 1 et 2: Et ecce, in firmamento quod erat super caput Cherubin, quasi lapis sapphirus, quasi species similitudinis solii, apparuit super eam. ei dixit ad virum qui indutus erat lineis, ei ait: Ingredere in medio rotarum quae sunt subtus Cherubim, et imple manum tuam prunis ignis quae sunt intra Cherubim, et effunde super civitatem. Haec enim dicit Dionysius, quod cum unus alteri loquebatur, ut doceret quid ageret,

et unus alterum illuminaret. Et ex hoc sequitur idem quod prius.

8. Adhuc, Inducit illud Apocalypsis, vii, 2 et 3: Vidi alterum Angelum ascendentem ab ortu solis, habentem signum Dei vivi: ei clamavit voce magna quatuor Angelis, quibus datum est nocere terrae et mari dicens: Nolite nocere terrae et mari, neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Ex hoc iterum accipitur, ut dicit Dionysius, quod quidam Angeli illuminantur ab ipso sole, hoc est, Deo, sicut ille qui ascendit ab ortu solis. Quidam autem ab Angelis, sicut sunt illi quatuor ad quos clamavit ille qui ab ortu solis ascendit. Clamor enim non significat nisi immisionem doctrinae: et haec est illuminatio, quia dicit Magister Hugo de sancte Victore, quod per illuminationem efficiuntur gratiae et scientiae participes.

Sed tunc quaeritur, Utrum conveniat eis purgatio ? cum, sicut Dionysius dicit in libro de Divinis nominibus , quod sint specula munda et clarissima, in quibus non est malum.

Et videtur, quod sic.

i. Dicit enim Dionysius in Caelesti hierarchia , quod oportet purgandos puros perfici omnino, et ab omni liberari dissimilitudinis confusione. Si ergo habent dissimilitudinis confusionis, aliquid purgabile est in ipsis: et sic oportet eos purgari.

2. Adhuc, In intellectu humano sic est, quod non illuminatur per scientiam nisi pellatur dispositio contraria ignorantiae: ergo videtur, quod similiter sit in Angelis.

3. Adhuc, Job, iv, 18: Ecce qui serviunt, ei, non sunt stabiles, ei in Angelis suis reperit pravitatem. Sed in quo invenitur pravitas, indiget purgatione.

4. Adhuc, Job, xxv, 5: Ecce luna non splendet, ei stellae non sunt mundae inconspectu, ejus. Sed, ut ibi dicit Gregorius, per lunam intelliguntur Angeli a Deo illuminati, et per stellas Angeli minores. Ergo videtur, quod indigent purgatione.

5. Adhuc, Job, xli, 16: Cum sublatus fuerit, tremebunt Angeli, et territi purgabuntur.

Contra:

1. Si purgantur, aut purgantur a peccato, aut ab ignorantia, auta phantasiis. Non a peccato: quia peccatum non habent, Nec ab ignorantia: quia dicit Augustinus in libro de Libero arbitrio, quod ignorantiam, vel peccatum est, vel conjuncta peccato. Angeli autem peccatum non habent. Ergo nec ignorantiam. Nec a phantasiis: dicit enim Augustinus super illud epist. II ad Corinth. xii, 2: Scio hujusmodi hominem, quod " Angeli sunt in regione intelligibilium, ubi perspicuam vident veritatem, nullis opinionum vel phantasiarum nebulis fuscatam. " Ergo a phantasiis non purgantur.

2. Adhuc, Augustinus dicit, quod in intelligentiis est de incorporeis substantiis pura certaque cognitio. Si ergo Angeli cum intelligentiae sint, puram et certam habeant cognitionem, non possunt purgari ab ignorantia vel phantasiis.

3. Sed si forte quis dicat, quod purgantur ab hebetudine vel. obtusione, sicut dixerunt antiqui. Videtur non posse stare. Illa enim obtusio non posset causari nisi a minori subtilitate essentiae, et minori perspicacitate intelligentiae in uno quam in alio: et haec cum naturalia sint, naturam concomitantur, et auferri non possunt per purgationem.

Solutio. Dicendum, quod Angeli, sicut dicit Dionysius, purgantur a dissimilitudinis confusione secundum intellectum. Carentia enim luminis ad faciendum aliquid actu hierarchico, destitutio est et privatio illuminationis quae illuminat ad hoc quod agendum est, vel ad causam, vel rationem ejus: quia illuminatione privata intelligentia,, ipsa intelli- gentia fluctuat et confunditur seipsa: et, est in ea dissimilis inluminatus illuminatori, antequam accipiat illuminationem

ab ipso: et hac accepta, statim ad similitudinem illuminationis reductus est, eo quod una forma illuminationis est in utroque: et ipsa potentia intellectiva per habitum illuminationis certificata est, et non fluctuat amplius ut confusa et incerta, sed stat certificata ad unum quod agendum est.

Concedendum est ergo hoc quod dicit Dionysius, quod hoc est ordo hierarchiae, et quod bene inductae sunt auctoritates quas inducit Dionysius ad hoc probandum ex Biblia.

Per hoc patet solutio duorum argumentorum, quae probant Angelos purgari. Intelligitur enim purgatio illa, ut dicit Dionysius, quae liberat a dissimilitudinis confusione, quae est dispositio contraria ignorantiae.

Ad id quod objicitur de Job, iv, 18, dicendum, quod pravitas inventa in Angelis, non fuit nisi casus daemonum, et non aliqua malitia quae in bonis Angelis sit.

Ad aliud Job, xxv, 5, dicendum, quod non dicit, quod luna simpliciter non luceat, nec stellae: sed quod non lucent in conspectu Dei. Unde sicut dicitur Angelus simpliciter incorporeus: comparatione tamen Dei corporeus est, ut dicit Damascenus: ita dicitur simpliciter lucens, sed in comparatione lucis divinae non est lucens, quia tegitur luce divina lux ejus, sicut lumen candelae tegitur lumine solis.

Ad id quod objicitur, Job, xli, 16, dicendum, quod ibi loquitur de dominatione Leviathan cum omnibus membris suis in die judicii, cujus dominationem Sancti et Angeli videntes terrentur. Qui tamen, terror nihil aliud est, nisi motus voluntatis secundum dissensum a voluntate diaboli quam habet ad peccatum: et sic territi per dissensum a voluntate sua purgantur per separationem impuri, hoc est, diaboli et membrorum ejus ab ipsis, sicut, Joan. xiii, 31 dixit Dominus de Apostolis, clini Judas exiret ab eis, qui. impurus erat et tenebrosus: Nunc clarificatus est Filius hominis. De caetero enim in consortium bonorum Angelorum non veniet aliquis impurus et tenebrosus.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod non purgantur a peccato, sicut bene probatum est, nec a phantasiis, sed ab ignorantia: cujus causa est dissimilitudinis confusio, de qua dictum est.

Addictum Augustini dicendum, quod multiplex est ignorantia, scilicet negationis, et privationis, et contrariae dispositionis. Ignorantia erroneae dispositionis est quae generatur ex multis actibus erroneis, quae non potest esse in Angelis, Ignorantia privationis est ignorantia agendorum quae scire tenetur quis, eo quod privatio relinquit subjectum cum debito ad sciendum sive generaliter ad habitum. Et haec est de qua dicit Augustinus, quod est peccatum, vel conjuncta peccato. Ignorantia autem negationis non est nisi simplex negatio illuminationis antequam habeatur ab illuminatore: et haec est quae purgatur in Angelis: quando enim illuminator infundit illuminationem in illuminatum, et facit ipsum gratiae et illuminationis participem: tunc per consequens talem purgat ignorantiam et dissimilitudinis confusionem.

Ad aliud dicendum, quod licet intelligentiae angelicae certam et puram habeant cognitionem de omnibus quae cognoscunt, tamen non sequitur ex hoc, quod de quolibet actu hierarchiae agendo in singulari et de causa et ratione cujuslibet agendi certam et puram habeant cognitionem: quia illuminationes de agendis singularibus continue descendunt a Verbo in superiores, et ab illis transfunduntur in inferiores, et sic illuminantur ad agenda singularia.

Ad id quod objicitur de obtunsitate,

dicendum, quod hoc nihil valet, sicut probat objectio.

ARTICULI PRIMI