Scholium.

Ponit responsionem Henrici ad utramque quaestionem. Ad primam dicit quod in Deo in tempore non est nova relatio, sed eadem quae ab aeterno, cum nova tamen denominatione. Ad secundam respondet negative, quia Deus esset dependens et limitatum si referretur realiter ad creaturam. Refutat Scotus primum. Primo, quia sic creatura non diceret novam relationem, sed ipsam antiquam potentialem ad Deum, imo non esset creatura a Deo. Secundo, extrema non sunt eadem ab aeterno et nunc ; ergo nec relatio. Tertio, potentiale non est actuale, ergo nec relatio ad illud est relatio ad hoc. Quarto, si est nova denominatio, ergo nova forma ; convenit tamen cum Henrico in conclusione. Secundum dictum refutat quoad ejus rationem, primo quia personae non dependent, tamen referuntur realiter, et si duo alba essent intensissima referrentur sine dependentia. Secundo, agens qua perfectum agit, et qua agens refertur realiter. Tertio, relativa mutua dependerent a se invicem, et daretur circulus in dependentia essentiali.

Ad primam quaestionem (a) dicitur, quod nulla est in Deo nova relatio, quia sicut actio est eadem, licet diversimode considerata, ut in aptitudine, ut in potentia, ut praesens, ut praeterita, ut futura, ita relatio fundata super actionem sic et sic consideratam, est eadem relatio. Tta quod dicit alibi, quod sunt eadem relatio secundum rationem differentes secundum aliam et aliam denominationem, quae est differentia minor, et hujusmodi denominatio alia est propter novam passionem in creatura ; eamdem igitur relationem dicit in Deo ipsum esse creativum et creantem. Sed aeternaliter fuit creativus; ergo cum dicitur creans, non est in eo relatio nova, sed nova appellatio relativa.

Quod confirmatur per Augustinum 5. de Trinit. cap. ult. ubi potius videtur novam appellationem dicere quam relationem.

Ad secundam quaestionem (b) dicitur, quod illud quod realiter est relatum, est realiter ordinatum, sicut albedo, quae est ratio referendi realiter ad aliam albedinem, est naturaliter ordinata ad illam, pro eo quod aliquam perfectionem habet ista ab illa, inquantum in eis est natura perfectior simul quam in altera earum. Omne autem naturaliter ordinatum, dependet ab illo ad quod naturaliter ordinatur, pro quanto scilicet expectat illud, ut in ipso fundetur relatio ad illud ; etsi dependet, igitur est mutabile, quia dependentia non est sine potentialilate ad actum ; et si mutabile, igitur imperfectum, quia carens illa perfectione ad quam mutatur ; et si imperfectum, igitur limitatum ; ergo de primo ad ultimum, si realiter relatum, ergo limitatum. Et quia posset instari, quod tunc non esset relatio realis in divinis, ideo videtur exponenda illa positio de relato ad aliud in natura. Si enim realiter referatur ad aliquid, quod est idem realiter ei in natura, non oportet quod dependeat, quia non expectat aliquid aliud a se in natura, ut in eo fundetur relatio. Tunc ad propositum, cum Deus non sit ens imperfectum, nec mutabile et dependens, et caetera ; ergo non est relatum ad aliquid aliud a se, igitur non relatum ad creaturam.

Contra istam opinionem (c) quantum ad illud quod dicit ad primam quaestionem, si relatio actualis et aptitudinalis sint eadem, et propter hoc non sit aliqua relatio nova actualis Dei ad creaturam ; ergo pari ratione non est aliqua relatio nova creaturae ad Deum, quia aptitudinali in Deo correspondebat aptitudinalis in creatura, sicut actuali actualis ; et tunc si erant eadem in Deo aptitudinalis et actualis, pari ratione aptitudinalis illa in creatura erit eadem cum actuali, et ita nulla nova in uno extremo, sicut nec in alio. Consequens videtur absurdum secundum veritatem, quia tunc nulla essentia esset nova, nec aliquid absolutum novum ; impossibile est enim fundamentum esse novum, et relationem esse aeternam, secura dum illud fundamentum. Et etiam sequitur impossibile secundum eos, quia tunc cum omnia sint illud quod sunt per respectum ad Deum, ut ad causam exemplarem vel ut ad causam efficientem, sequitur quod omnia sunt aeterna et nihil novum, quia si non respectus, nec absolutum, quia nullus respectus potest esse aeternus sine aeternitate fundamenti, nec novus sine novitate fundamenti.

Specialiter etiam (d) videtur consequens inconveniens secundum istos, qui dicunt esse existentiae dicere respectum ad causam efficientem ut efficiens est, et illud esse vel respectus erit novum, vel nihil erit novum per creationem, et tamen ille respectus in creatura, est in comparatione ad Deum ; ergo non obstante relatione aptitudinali praecedente (ut aptitudinalis est), potest actualis esse nova tanquam alia ab illa aptitudinali.

(e) Praeterea, non potest esse eadem relatio, nisi sit inter eadem extrema. Nunc autem intellectus divinus non tantum ab aeterno intellexit animam Antichristi, ut possibilem pro tanto tempore antequam crearetur, sed intellexit esse, ut act existentem pro illo instanti creationis pro quo existet. Istud autem intelligibile videtur esse distinctum ab isto intelligibili in ratione intelligibilis, quia videtur aliud intelligibile esse potentiale et actuale animae, quia possunt esse duo actus intelligendi circa illa, quia utrumque potest intelligi cum opposito alterius; ergo respectu intellectus divini, sunt duo intelligibilia secundum duos actus secundum rationem. Igitur intellectio divina, quae est unica, potest habere ista pro objectis distinctis unici actus secundum rem, distincti secundum rationem, sicut possunt esse objecta distincta duorum actuum intellectus nostri, et per consequens divinus intellectus comparans se ad primum extremum ut creativum ad creabile, et ad aliud extremum ut creans ad creatum, videtur in essentia sua quasi producere duas relationes rationis ad distincta extrema; et ita relatio crealivi et creantis non est una relatio rationis, sicut nec extrema, ad quae comparatur, sunt ibidem.

Confirmatur ista ratio, in quocumque genere illud quod est in potentia tale, non est nisi secundum quid tale; ergo non est simpliciter ei idem illud quod est actu tale, et per consequens si intelligatur hoc ut in potentia, et illud ut in actu, erit aliud extremum intelligibile simpliciter.

Praeterea, quod dicitur de nova appellatione videtur irrationabile, quia in quocumque eadem forma habet idem esse, videtur eodem modo posse appellari ab illa. Quia enim forma talis est, et in tali, ideo tale appellatur ab ipsa, et non e

converso ; ergo si relatio erit eadem, et uniformiter ad creaturam ex parte Dei, non videtur quare non posset Deus semper uniformiter ab ea appellari.

ijuod enim forma sit in aliquo, et tamen quod non possit denominari ab ea, ut dicatur habens formam, contradictio est, quia non differunt concretum et abstractum formae, nisi in sola denominatione subjecti ; ergo quod creatio actio sit in Deo, et tamen quod non possit denominari ab ea, contradictio est. Contra illud, (f) quod dicitur ad secundam quaestionem, videtur quod illa, quae ponuntur ibi connexa, non sunt connexa. Primo quidem, si ponantur duo albissima, illa erunt perfecte similia. Quod declaratur, quia modo perfecta similitudo et aequalitas est in personis divinis, non enim tollitur perfectio similitudinis propter infinitatem fundamenti, sed magis ponitur. Et si per impossibile essent ibi duo fundamenta, esset similitudo realis, quia modo non ponitur esse rationis, nisi propter intellectum comparantem illam magnitudinem unam; igitur ibi esset perfectissima similitudo, et tamen neutrum ordinaretur ad alterum, ut a quo haberet perfectionem. Si dicas, quod natura specifica est perfectior in ambobus quam in uno, hoc non est unum ordinari ad alterum, quia unum illorum nullam perfectionem dicit, vel habet per hoc quod ad alterum est, sive natura sit perfectius in ambobus simul quam in altero, sive non. Nec sequitur (g), ad invicem ordinantur, ergo dependent ad invicem.

Praeterea, agens creatum naturale non agit inquantum est imperfectum, quia agere sibi competit inquantum est in actu, et agere summe competit Deo, et tamen agens tale inquantum sic agens, ponitur habere relationem realem ad creaturam ; ergo non est necesse realiter omne relatum inquantum tale dependere ad aliud. Licet enim agens creatum ad aliquid dependeat, non tamen videtur dependere ad aliquid quod causat, nec inquantum potentiale et mutabile et imperfectum, causat illud, sed inquantum est in actu. Tunc sic, agens agit inquantum perfectum, sed inquantum est agens refertur realiter ; ergo non omne relatum inquantum realiter relatum, est imperfectum. Praeterea, si A inquantum refertur ad B, realiter dependet ad ipsum, pari ratione si relationes mutuae sint, B dependet ab A inquantum refertur ad A, et ita erit dependentia circularis A ad B, et e converso, quod videtur impossibile, quia in nullo ordine essentiali est circulus.