Scholium.

Ad secundam quaestionem supponendo, Deum esse summe simplicem ex d. 5. q. 2. et ex d. 8. q. 1. et 4. respondet ideo non dicere relationem realem ad creaturas, quia quidquid in eo est, est idem ipsi, et non potest dependere ab aliquo non summe necessario, alias non esset summe necesse esse, ex d. 8. q. 5. et relatio realis ad creaturam dependet ab ea essentialiter, eaque pereunte perit ; contra hoc adducit quatuor instantias, easque solvit. In solutione quarti argumenti principalis refutat modum dicendi quorumdam dicentium, relationem fundatam super actionem esse realem in creatis, quia agens inclinatur naturaliter ad effectum, et optime declarat quare agentis increati, non sit relatio realis ad effectum.

Ad secundam (f) quaestionem respondeo, quod in Deo non est aliqua . relatio realis ad creaturam, cujus ratio accipitur ex perfecta simplicitate et ex perfecta necessitate Dei, quia enim Deus perfecte simplex est, nihil est in eo quod non est ipsum, secundum Augustinum 11. de Civ. Dei c. 10. Deus simplex est, quia hoc est quod habet. Perfecta ejus necessitas est etiam ex se esse tale, quod non variabitur ejus esse, quaque hypothesi posita, sive possibili sive impossibili circa aliud a se, quia alia non sunt necessaria, nisi secundario. Ex his sequitur, quod nulla est in eo realitas, quae necessario coexigat aliud a se. Tale enim necessario coexigens aliud a Deo non esset, illo coexacto non existente, et per consequens aliquid quod perfecte esset idem Deo, non esset, aliquo alio, quod non est necessarium ex se, non existente. Relatio autem realis de necessitate coexigit ad suum esse, terminum illius relationis ; ergo in Deo non est relatio realis ad aliud a se.

Contra istam rationem instatur (g) primo, quia licet creatura non sit necessaria in esse actuali, tamen videtur quod aliquid aliud a Deo sit necessarium in esse possibili, quia ipsum possibile esse est necessarium. Quod probatur ex hoc, quia prius videtur aliquid possibile possibilitate ejus in se quam sit relatio Dei ad ipsum, nam non est potentia in aliquo nisi respectu possibilis in se, quia ad impossibile non est potentia ; ergo relatio Dei ad creaturam inquantum possibilis non, coexigit aliquid, quod non sit sub illa ratione necessarium sub qua terminat. Relatio autem in Deo ad creaturam ut possibilem, videtur esse eadem cum relatione ejus ad creaturam ut actualem, per illam deductionem positam pro prima opinione ad primam quaestionem ; ergo aliqua relatio potest esse in Deo stante necessitate ejus simpliciter ad creaturam ut possibilem, et eadem etiam est cum illa, quae est ad creaturam ut actualem.

Item, si creatura habet esse quidditativum inquantum habet esse exemplatum secundum unam positionem, istud esse creaturae est necessarium ; igitur respectus ad: istud ut sic, videtur posse esse absque possibilitate cum eo in quo est talis respectus.

Item, si Philosophi ponerent aliqua alia a Deo producta esse forma-Hier necessaria, sicut dictum est de opinione Aristotelis et Avicennae. dist. 8. tunc respectus ad illa posset esse in Deo, et tamen staret necessitas entitatis divinae, quia terminus illius relationis secundum illam positionem esset necessarius ; ergo tenendo positionem Philosophorum, qui tamen negabant in Deo relationem realem, ista ratio jam posita ex simplicitate et necessitate Dei non videtur sufficiens.

Item quarto, tunc in nulla creatura magis necessaria deberet poni respectus realis ad minus necessarium, et ita in corporibus caelestibus non esset respectus realis ad generabilia et corruptibilia.

Ad isla, quamvis ad duo prima possit responderi quasi uno modo. Ad primum per hoc, quod esse possibile non est nisi esse secundum quid, quia hoc esse non est simpliciter esse creaturae, sicut nec esse hominem mortuum est esse hominis, nec plus ponit ista possibilitas in re quam caecitas in oculo, et ideo ad ipsum non est aliqua relatio simpliciter, sed secundum quid.

Ad secundum simili modo, quod esse exemplatum non est esse nisi secundum quid, et ideo habitudo ad talem terminum non esset realis, sicut et terminus non est realis. Tamen potest dici una responsione generali ad omnes istas instantias, quod necessarium ex se, ut dictum est, non mutabitur, secundum aliquid perfecte idem sibi, quacumque positione possibili vel impossibili lacta circa aliud a se ; quidquid au-, tem est in perfecte simplici, est idem sibi perfecte ; ergo necessarium ex se ; igitur nihil in eo potest mutari quocumque posito circa aliud. Nihil autem aliud a Deo est ita formaliter necessarium, sicut Deus, secundum quamcumque positionem, quia si poneretur aliquid formaliter necessarium, non tamen sine omni dependentia ad primum necessarium, et ideo non esset ex se necessarium ; igitur nulla realitas in primo mutabitur propter positionem quamcumque circa aliquid tale, quod non est ex se formaliter necessarium. Fieret autem mutatio in aliqua realitate in primo propter mutationem in alio a se, si aliqua realitas in ipso necessario exigeret aliquid aliud a se.

Et tunc ad duas instantias de possibili et esse quidditativa secundum aliquos respondeo. Primo, non est illud possibile ex se necessarium in tali esse, etiam necessarium formaliter in esse possibili, sicut est Deus ex se actus necessarius. Secundo, nec illae quidditates sunt ex se necessariae in illo esse quidditativo, sed per participationem sunt sic necessariae entes. Nec tertio, creaturae, si essent necessariae secundum Philosophum, essent ita necessariae sicut primum, sed haberent necessitatem tantum participatam. Et ideo ponere ista non esse, non esset ita impossibile, sicut aliquam realitatem in primo non esse, quia nullum istorum est ita necessarium, sicut quaecumque realitas in primo est necessaria, et tunc ex hac positione minus impossibili videretur sequi impossibilius ; non igitur aliquod istorum, licet aliquo modo necessarium, non tamen ex se necessarium, posset esse aliqua realitas in necessario ex se necessario.

Ad quartum dico, quod si aliquid magis necessarium, esset etiam summe simplex, hoc est non compositum nec componibile cum aliqua realitate non necessaria, magis necessarium non haberet relationem ex se ad minus necessarium. Sed istud suppositum est falsum, quia licet aliquod corpus caeleste poneretur in se esse necessarium, non tamen est summe simplex, quin possit recipere aliquam realitatem non necessariam aliam a se. Deus autem sicut non potest esse illud quod est in ordine ad aliquid non ex se necessarium, ita non potest habere aliquam realitatem in ordine ad aliquid tale, quia illa realitas esset ipsum.

Ad argumenta secundae quaestionis. Ad illa de omnipotentia, et omniscientia, et voluntate futurorum, dicetur in quaestionibus specialibus de eis.

Ad aliud de actione (h) et passione, Philosophus non dicit quod illae relationes sunt reales, sed dicit quod sunt mutuae, et in hoc praecise distinguuntur primus et secundus modus relationis a tertio modo relationis. Sed quidquid sit de dicto Philosophi, propositio non est universaliter vera vel de se vera, quando agens est ex se necessarium et perfecte simplex, sicut dictum fuit in solvendo.

Sed quaeres, quare igitur sunt relationes reales quae fundantur super actionem et passionem in creaturis. Quamvis ad hoc non oporteat dicere propter solutionem argumenti, tamen dicitur quod hoc est verum de agente naturali, quia ipsum ex forma quam habet qua est activum, naturaliter inclinatur ad effectum producendum. Agens autem liberum non inclinatur naturaliter ex forma quam habet ad effectum, et tunc cum Deus sit agens libere, sequitur ut super actionem ejus non fundetur relatio realis.

Contra, Philosophi concedentes Deum naturali necessitate producere res, negaverunt relationem realem ejus ad istas ; igitur ista non est praecise ratio. Similiter voluntas creata videtur habere relationem realem ad suum effectum, licet sit libera.

Praeterea, effectus ex sua entitate absoluta non necessario requirit causam proximam. Posset enim eadem entitas absoluta esse a causa prima, et tamen quando producitur a causa proxima, habet relalionem realem ad eam igitur non requiritur ad relationem realem, quod natura illa absoluta in qua fundatur, necessario inclinetur ex se ad alterum extremum.

Item, similitudo est relatio in duobus albis, et tamen unum album praecise consideratum inquantum est fundamentum relationis, non videtur inclinari ex entitate sua, quae est fundamentum ad alterum extremum, maxime summa albedo si ponatur ad aliam albedinem summam, sicut argutum fuit contra primam opinionem ad istam quaestionem.

Item, si ante relationem realem semper oporteret ponere in fundamento inclinationem naturalem ad terminum ; ergo ante relationem realem, semper esset relatio realis, quia illa inclinatio ad alterum est illatio realis.

Ideo breviter, non videtur necessarium ad relationem realem, quod illud absolutum, quod est fundamentum unius relationis ex se, inclinetur ad reliquum, sed quod ipsum sit tale, quod posito termino ad ipsum et ad terminum, sequatur talis habitudo ex natura extremorum, ita quod quaecumque relatio consequitur ad extrema ex natura rei sine consideratione intellectus, est reaIis.

Et tunc dico quod omne agens creatum tale est, quod posito aliquo effectu per ipsum ad ipsum ut ad fundamentum, et ad productum uti ad terminum, consequitur habitudo --eorum. Ratio autem quare relatio realis actualiter consequitur, non est nisi quia hoc est hoc, et illud est illud, sicut ratio quare albedine et albedine positis, sequitur relatio realis actualis ut similitudo, non est nisi haec albedo et illa albedo, et binarium et ternarium posita in esse ; quare sequitur, majoritas et minoritas realis non est alia ratio nisi quod hic est binarius, et ille ternarius.

Sed tamen ratio potentialitatis in fundamento et termino, quare scilicet possit sequi habitudo realis, posset assignari generalis. Quaecumque enim possunt esse partes alicujus totius, sunt possibilia ad formam illius totius, et sicut etiam si possunt esse partes alicujus totius unius per se, possunt esse possibilia ad formam illam, qua illud est per se unum, sicut patet de partibus corporis organici respectu animae intellectivae. Et etiamsi possunt esse partes alicujus unius unitate ordinis, possunt esse possibilia ad formam illius, a qua illud totum est unum secundum ordinem. Et generaliter patet propositio de potentialitate partium secundum Philosophum 5. Metaphys. ubi vult quod partes sunt sicut materia respectu totius. Omnia autem creata, quia limitata, nata sunt esse partes totius universi, quod est unum unitate ordinis, sicut patet 12. Metaphys. et ideo quodlibet illorum est potentiale ad istam formam, quae est ordo, ut scilicet habeat ordinem ad aliam partem ; et hoc vel secundum eminentiam, quae est in naturis diversis in universo, vel secundum aequalitatem, quia ordo est parium dispariumque rerum dispositio, secundum Augustinum de Civ. Dei; vel secundum actionem et passionem sive secundum causalitatem. Et ideo quodcumque agens creatum producens effectum, ita potentiale est, quia ad ipsum et ad effectum productum, potest consequi ordo inter ea, non sic inter agens illimitatum et ejus effectum, quia illud agens non est potentiale, nec ad formam absolutam, nec ad relationem propter ejus infinitatem.

Per idem potest responderi ad argumentum de quantitate, quia omne creatum quantum sive iuole sive virtute ad aliud quantum creatum, et si ponatur posse habere relationem realem, propter hoc quod ordo a quo est unitas universi, potest attendi inter talia quanta, tamen quanti infiniti nulla potest esse habitudo realis ad quantum finitum. Et cum confirmatur ratio per aequalitatem, quae est respectus realis in divinis et in creaturis, respondeo, quod in divinis est realis, quia est habitudo ex natura rei, et stat cum simplicitate et necessitate relati in se, quia non refertur ad aliud quod est minus necessarium formaliter quam ipsum relatum. In creaturis est relatio realis propter ipsam potentialitatem quantorum relatorum, Comparando autem illam quantitatem infinitam ad istam finitam, utraque ratio destruitur, quia jam tollitur simplicitas et necessitas in uno extremo, et tollitur potentialitas et limitatio in altero.

Ad aliud dico, quod realitas aliquando determinat compositionem, et tunc nihil aliud est quam illud quod vere est, sicut ista propositio est realiter falsa, hoc est, vere est falsa. Si autem realitas accipiatur prout determinat praedicatum, hoc est : Deus est Dominus realiter, licet possit negari ista, tamen potest concedi secundum quod Dominus non notat relationem aliquam in Deo, sed quia Deus terminat relationem realem creaturae, ut dictum est in quaestione praecedenti.

Utrum relatio nova creaturae ad Deum necessario coexigat relationem novam Dei ad creaturam ? Quod sic. 15 . de Trin. c. 19. sicut non potest esse servus quin habeat dominum, sic nec dominus quin habeat servum. Item correlativa sunt simul natura. Item ibid. 27. Si minimus potest nulla mutatione toties dici tale, quanto facilius de illa substantia.

Contra sunt argumenta pro improbatione hujus opinionis, tenentis quod solummodo secundum respectus distinguuntur ista tria in Deo, et sunt respectus secundum rationem differentes solummodo nomine, creativus, creaturus, creans. Creatio illa terminans convenit ei ex tempore, quia creatura refertur ad ipsum, tamen creans active potius est ratio creari passive quam e converso, scilicet principaliter prius. Relationes autem quas consueverunt dicere de Deo ex tempore, non sunt propriae relationes, sed nomigenes aeternarum relationum.