MEMBRUM I.

Qualiter Deus primo formavit lucem et divisit a tenebris? et, Quid sit lux ? utrum corpus, vel forma corporis, vel defluxus corporis alicujus ?

Quod autem lux non sit corpus, videtur Aristoteles dicere in II de Anima, cap. de visu, ubi sic dicit:

1. " Lumen ei lux nec est ignis, nec omnino corpus, nec defluxus corporis: esset enim (supple, si esset defluxus corporis) aliquod corpus, aut alicujus hujusmodi, supple, defluxus praesentia in lucido. " Et paulo post: " Neque enim duo corpora possibile est esse in eodem loco: hoc enim sequeretur si lux et lumen esset corpus: quia lux et lumen in eodem loco sunt cum diaphano, quod ut formam recipit ipsum. " Ex hoc patet, quod Aristoteles non tantum dicit, quod non sit corpus: sed hoc etiam probat deducendo ad impossibile.

2. Adhuc, Ibidem, Videtur autem lumen contrarium esse tenebrae: est autem tenebra privatio hujus habitus ex lucido: habitos autem non est corpus, sed forma: ergo nec lux corpus est: lux enim et lumen, ut dicit Avicenna, non differunt nisi in hoc, quod lux habitus est luminosi, lumen autem habitus diaphani vel transparentis, generatus in ipso ex directa oppositione luminosi.

3. Adhuc, Commentator ibidem exponens textum Aristotelis, sic dicit: " Ex hoc patet, quod lux est habitus diaphani, et non corpus. "

4. Adhuc, In libro de Visu et natura oculi dicit Philosophus: Lux non est corpus, sed accidens aeris. "

5. Adhuc, Avicenna in VI de Naturali sufficientia, cap. de visu : " Lumen est affectio corporis habentis lucem, cum directe sine interpositione opaci oppositum fuerit illi. "

6. Adhuc, Avicenna, ibidem, " Lux est qualitas, quae est perfectio corporis translucentis secundum quod est translucens. "

7. Adhuc, Avicenna, ibidem, " Lux est qualitas, quam mutuat corpus translucens a lucido, et translucens efficitur per eam translucens in effectu sive in actu. "

In contrarium hujus est quod i. Dicit Augustinus in lib. ad Volusianum, sic: " Hominum iste sensus est nihil nisi corpora valentium cogitare: sive ista crassiora, sicut humor atque humus: sive subtiliora, sicut aeris atque lucis. " Ergo sicut aer est corpus subtile, ita et lux.

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Duo liquores miscentur ita, ut neuter servet integritatem suam, quamquam in corporibus ipsis lux incorrupta videatur. " Ergo lux est de numero corporum.

3. Adhuc, Augustinus in libro III de Libero arbitrio : " In corporibus lux tenet primum locum. . " Si ergo primum locum tenet in numero corporum: et primum locum tenens in corporibus est corpus: videtur, quod lux sit corpus.

4. Adhuc, Augustinus, Super Genesim ad litteram, " Quomodo anima ex eo genere (corporum) aliquid est, cum ejusdem generis summum non sit nisi lumen. Quia comparatio secundum excessum non fit nisi inter univoca . " Ergo videtur, quod lux sit corpus.

5. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Anima propter subtiliorem sui naturam transit corpus viribus suis per spiritum qui naturae lucis est . " Constat autem, quod omnis spiritus corpus est et corporeus sive corporalis naturae. Ergo videtur, quod lux corpus sit.

6. Ad hoc idem objicitur per rationem sic: Lux in aere sive lumen, si est accidens sive forma accidentalis: aut inest aeri per se, aut per accidens. Si per accidens: ergo inest per aliud quod est ejus subjectum proprium: eo quod universaliter verum est, quod omne accidens per accidens reducitur ad accidens per se. Si est accidens per se, oportet quod sit demonstrabile de aere per causam et formam aeris, quod falsum est: ergo nec est accidens per se, nec est accidens per accidens. Et est accidens, vel substantia. Ergo relinquitur, quod sit substantia, et ut mensurata substantia in longum, latum et profundum, quod soli corpori convenit: ergo relinquitur, quod sit substantia corporea vel corpus.

7. Adhuc, Aut eadem lux est in Oriente et Occidente, aut diversa generata a prima luce. Si eadem: hoc stare non

potest, quia idem accidens non potest esse in diversis locis vel subjectis, vel excedere proprium subjectum. Si autem alia generata a prima: tunc accidens in uno subjecto generat se in alio subjecto: et sic sequeretur, quod lux esset qualitas activa, quod falsum est: qualitates enim activae non sunt nisi duae, scilicet caliditas, et frigiditas: et duae passivae, scilicet humiditas, et siccitas.

8. Adhuc, Jacobus Alkindi in libro de Visu et natura oculi, dicit, quod non reflectitur lux vel lumen, nisi ad corpus solidum, planum, et tersum. Ponamus ergo vacuum esse inter caelum et terram: in illo vacuo nullum erit corpus reflectens lucem vel multiplicans in vacuo: et cum constat, quod opposito sole illi vacuo, vacuum erit plenum luce et lumine, et non extenditur in eo sicut forma vel qualitas: ergo est corpus, et non qualitas corporis: quod enim extenditur in loco sicut corpus, et partes ejus copulantur ad unum terminum cum loco, corpus est, ut dicit Aristoteles quia hoc est longum, latum, et profundum.

9. Adhuc, Duae formae ejusdem speciei in eodem subjecto esse non possunt: duae autem luces sive lumina sunt in eodem subjecto: dicit enim Dionysius, et experimento probatur, quod, duae luces vel duo lumina duarum candelarum in domo uniuntur, et sunt in eodem aere ut in subjecto, cum tamen sint ejusdem speciei: ergo videtur, quod lux vel lumen non sit qualitas: et est qualitas, vel corpus: ergo sequitur, quod sit corpus.

Solutio. De luce et lumine diversae sunt sententiae. Sicut enim tactum est, antiquissimus Philosophus Democritus, de quo dicit Aristoteles quod de omnibus curam gessit, dixit, quod lux et lumen nihil aliud erat nisi corpora parva a corpore luminoso in corpus perspicuum sive diaphanum defluentia: et cum ubique conjunguntur partibus per- spicui, efficitur perspicuum secundum actum luminosum. Et sicut dicit Avicenna in VI de Naturalibus, rationem accepit ex hoc, quod videbat lumen transire de loco ad locum: et radium descendentem a corpore luminoso, et intrare per fenestram, et reflecti a corpore solido: et talia non sunt nisi corpora: et ideo dicebat lucem et lumen esse corpus, et defluxum corporis, hoc est, corpora parva a luminoso defluentia.

Et contra hoc est ratio inducta ab Aristotele, quia nos videmus, quod luce et lumine defluentibus a corpore luminoso in perspicuum sicut in aerem, lux et lumen extenduntur per totum aerem. Aut ergo aer cedet omnino de loco perspicui, aut duo corpora erunt in eodem loco, scilicet corpus quod est lux et lumen, et corpus perspicui: duo autem corpora in eodem loco nullo modo esse possunt, ut dicit Aristoteles: sequeretur enim inevitabile, quod duo corpora essent idem corpus.

Objicit etiam contra hoc Avicenna supponens quod est verum, quod omne corpus de se luminosum densum est, et tegens a visu corpora quae post ipsum sunt, sicut sol, luna, et stellae: haec enim tegunt ea quae post ipsa sunt: aliter enim non eclipsaret una stella aliam, quod falsum est: cum in II de Caelo et mundo dicit Aristoteles, quod luna eclipsavit Martem, et in qualibet eclipsi solis sol eclipsatur a luna: cum tamen probatum sit in astronomia, quod luna est corpus et vas luminis in profundum sui recipiens lumen: quia aliter non illuminaret ad omnem situm: si enim ab exteriori tantum reflecteret lumen incidens in ipsam, non illuminaret nisi ad oppositum, et parem angulum, ut probatum est in Perspectiva Euclidis. Et ex hoc procedit Avicenna, quod si lux et lumen est corpus, vel. defluxus corporis: aut illud corpus est luminosum, aut pervium. Si pervium sive perspicuum: tunc per ipsum perspicuum

in quod defluit illud lumen, non efficitur per ipsum secundam actum lucidum: et hoc est contra sensum, quia nos videmus, quod quando lumen penetrat aerem, aer efficitur secundum actum luminosus. Si autem sunt luminosa corpora illa: tunc quanto magis densantur, tanto magis impediunt visum qui fit per aerem: eo quod tegunt omnia quae sunt post ipsa, ita quod visus obvians super ea non potest penetrare ad videndum ea quae post ipsa sunt: ergo si ista essent defluxus corporis, vel corpora, quanto magis multiplicarentur in aere, tanto magis impedirent visum: quod est contra sensum.

Eadem objectio est contra eos qui dicunt, quod lux est corpus, cujus materiam continue creat Deus: cui formam luminositatis continue immittit corpus luminosum, sicut sol, vel aliud simile. Partes enim materiae sic creatae aut sunt perspicuae, aut luminosae. Et si perspicuae: sequitur idem quod prius. Si luminosae: sequitur iterum idem: quia quanto diutius creatur, tanto magis dansatur in aere. Isti dicunt, quod lux est corpus spirituale, quod propter sui spiritualitatem cum quolibet corpore est in eodem loco. Sed inconveniens non evadunt: quia spiritualitas illa non tollit ab eis naturam corporeitatis et mensuras distantiarum: et cum eadem sit distantia (ut dicit Aristoteles in IV Physicorum) cubi et plenicubi, adhuc propter distantias corporeitatis sequitur, quod scilicet duo corpora sunt unum corpus: quod impossibile est. Ponunt tamen exemplum in licinio de bombace facto, quod immersum in oleo unum (sicut dicunt) habet locum cum oleo sibi imbibito: et nec majorem nec minorem, quam habet licinium per se. Sed isti non intelligunt, quod in tali exemplo licinium est locus olei: et extremitas circumstantis corporis interior quae attingit corpus undique, est locus olei et licinii communis: nihil enim prohibet in uno loco communi esse multa corpora. Contra istos etiam est, quod Deus requievit die septimo ab universo opere quod patrarat : unde postea novas materias corporalium numquam creavit: ergo nec materiam istius corporis, quod ipsi lucem vocant.

Ad primum ergo dicendum, quod re vera lux et lumen formae sunt corporeae, et non corpora. Sunt enim formae corporeae quae distenduntur in corpore secundum mensuras corporis: et sunt in magno magnae, et in parvo parvae. Et sunt formae intentionales et rationales. Intentionales sunt, quae ex objecto luminoso vel colorato secundum esse intentionale generantur in medio sive perspicuo: et illae dicuntur formae spirituales, non quod sint spiritus secundum substantiam, sed quia secundum esse intentionale, quod est spirituale esse, sunt in medio et in sensu, ut dicit Commentator super secundum de Anima: et tales formas corporales vocat Augustinus ad Volusianum.

Ad aliud dicendum, quod lux dicitur esse in corporibus et incorrupta, quia in corporibus est ut forma corporalis dimensionibus corporum distensa: et in esse lucis, quod est esse intentionale, non miscibilis, eo quod quaecumque miscentur, miscentur secundum formas naturales materiales activas et passivas: lux autem per se nec agit nec patitur, licet per splendorem (qui est divaricatio luminis, ut dicit Avicenna) segregat, rarefacit, et calefacit.

Ad aliud dicendum eodem modo, quod lux dicitur in corporibus primum locum tenere, quia forma corporum est, et qualitas superiorum corporum, quae primum locum tenent.

Ad aliud eodem modo dicendum: lux. enim, summum locum tenet inter corpora, eo quod est forma et qualitas nobiliorum corporum.

Ad aliud dicendum, quod, sicut dicit Constabenluce in libro de Differentia spiritus et animae, spiritus in corpore discurrunt sicut luminaria in mundo, et sunt instrumenta virtutis naturalis, vitalis, et animalis. Et quia miscibiles sunt humoribus, et per contactum agunt in organo corporis, quae non possunt facere nisi corpora: ideo necesse est eos corpora esse et corporeos. Et quia formas repraesentant virtuti animali, quod bene facere non possunt nisi sunt lucidi: ideo necesse est luminosos esse. Et quia universaliter spiritus sunt vehiculum virtutis, quam in totum corpus non deferrent nisi circulariter moverentur: ideo necesse est eos moveri ad modum luminarium in mundo, quae ubique spargunt lumen suum per circularem suum motum. Tamen ex hoc non oportet, quod spiritus sit lux, vel lux spiritus: sed quod, spiritus lumen habeat per quod per totum corpus influat virtutem.

Ad aliud quod objicitur per rationem, dicendum quod lux et lumen sunt in aere ut forma accidentalis, quae generatur in ipso ex directa oppositione luminosi, et cujus proprium subjectum est perspicuitas quae est in aere. Illa enim per talem formam efficitur in actu. Et si de aere debet probari, non probatur nisi per directam oppositionem luminosi, quae est per se causa ejus efficiens in tali subjecto, sicut docet Aristoteles in II Posteriorum, quod eclipsis probatur de luna demonstrative per id quod per se est causa obscurationis, quod est interpositio terrae recta diametro inter solem et lunam.

Ad aliud dicendum, quod lux in Oriente et Occidente per subjectum est diversa, per generans una et eadem. Quod autem subito fit et in uno momento et in Oriente et in Occidente, ideo est, quia illuminatio non est motus, sed mutatio quae est finis motus: sicut et generatio et corruptio, sicut dicit Commentator super III Physicorum Aristotelis: generatio enim est mutatio ad

quam finitur motus alterationis: et similiter corruptio. Et ideo non sunt in tempore, sed in momento. Illuminatio vero est finis motus ascensionis vel descensionis luminosi corporis super perspicuum in omni loco ad quem a luminoso corpore potest trahi diametraliter recta linea, non interposito terminato corpore.

Ad aliud dicendum, quod posito inconvenientem nihil est inconveniens impossibile accidere. Vacuum enim non potest accidere inter caelum et terram. Et si esset, nihil videretur. Et hoc probavit Aristoteles in II de Anima contra ponentes vacuum. Et ideo si vacuum esset inter caelum et terram, nec lux, nec lumen ibi generaretur: quia non esset aliquod corpus susceptibile lucis vel luminis, in quo hoc generari posset a directa oppositione luminosi corporis.

Ad ultimum dicendum, quod duae luces duarum candelarum unitarum, non sunt duae nisi per numerum illuminantium: sed illuminatio generata ab eis est una in perspicuo: et ideo illa ratio nihil valet. Duo enim illuminantia efficiuntur unum illuminans in illuminatione generata, quamvis ex duobus clarior et fortior sit quam ex uno. Si autem quis lumen dicat corpus propter motum, quia movetur de loco ad locum, potest dicere umbram esse corpus, propter similem motum: quod fatuum est: umbra enim non movetur per se, sed motu corporis objecti, et opaci: et lux et lumen non moventur per se, sed motu corporis illuminantis: quod cum transit de loco ad locum, necesse est illuminationem fieri in diversis locis: quia tunc diametralis oppositio necesse est, quod sit ad ioca diversa.