Albert the Great, Summa Theologiae

1. Augustinus in libro II super Genesim ad litteram: " Hoc exigit aquarum pondus, ut super terram fluant, vel in aere vaporabiliter ferantur, et non supra firmamentum sint. " Cum ergo etiamsi caelum aqueum est circulariter undique supra firmamentum expansum, non sit nisi de natura aquae: et talis aqua non possit esse supra firmamentum, ut dicit Augustinus, videtur quod neque caelum aqueum sit in rerum natura, nec aquae sint supra firmamentum.

2. Si forte aliquis dicat, quod aquae sint ibi non naturaliter, sed miraculose. Contra hoc dicit Augustinus, ibidem: " Nec quisquam dicat hoc omnipotentia Dei fieri. Qualiter enim Deus naturas fe-

cerit quaeritur, non quid de eis per miraculum potentiae suae operetur. " Ergo non est dicendum, quod sint ibi contra naturam suam per miraculum.

3. Adhuc, Hoc non esset opus distinctionis: habitum enim est, quod opus distinctionis est determinatio uniuscujusque elementi superioris vel medii vel inferioris ad suam propriam et naturalem formam et locum: quod non fit in opere miraculi, sed per distinctionem naturalem.

4. Adhuc, Si forte aliquis negaret ibi aquas esse propter dictas rationes, occurrit Augustinus ibidem dicens, quod hoc non licet: quia major est Scripturae hujus auctoritas, quam omnis humani ingenii perspicacitas. Et ideo simpliciter confitendum est aquas esse ibi.

5. Adhuc, Objiciunt quidam, dicentes non esse caelum aqueum etiam secundum dicta Sanctorum: eo quod Rabanus in Glossa super Deuteronomium, x, 14, ubi ponit numerum caelorum, nec ponit caelum aqueum, nec ponit caelum terreum, sed ponit caelum igneum, aereum, olympium, et stellarum. Cum ergo ipse sufficienter ponit numerum caelorum, et non ponit aqueum, videtur nullum esse aqueum.

6. Si forte dicatur, ut dicit Basilius in Hexameron, quod aquas Deus disposuit supra firmamentum, propter solis et aetheris calidissimum fervorem, ut scilicet fiat contemperatio calidi, humidi, frigidi, et sicci. Cum aquae sunt ibi secundum potentiam refrigerandi, et sic sunt graves autem: ut graves autem descendunt, ut dicit Augustinus in praeinducta auctoritate, eo quod in dispositione divina gravi elemento, terrae scilicet, aquae determinatur locus inferior, ubi dicitur: Congregentur aquae, quae sub caelo sunt, in locum unum, et appareat arida .

Contra dispositionem ergo naturalem et divinam est, quod sint supra caelum.

7. Adhuc, Non potest esse verum quod dicit Beda, quod scilicet minutissimis guttis suspensae sint supra firmamentum, et valde minutioribus quam suspendantur in aere, et quod inde descendant pluviae et rores ad terram.. Hoc videtur esse fabulosum: quia tantae soliditatis est firmamentum, quod per ipsum manare et stillare aqua non potest. Job, xxxvii, 18: Tu forsitan cum eo fabricatus es caelos, qui solidissimi quasi aere fusi sunt.

8. Adhuc, Secundum dispositionem divinam locus conversionis vaporum in aquam non est supra firmamentum, sed potius medium interstitium aeris: qui locus frigidus est, eo quod remotus est a vicinitate ignis in superioribus, et remotus a medio, ubi calor est ex reverberatione radiorum, ut in IV Meteororum probat Aristoteles: nihil ergo videtur esse quod dicit Beda.

9. Adhuc, Beda videtur sibi contraria dicere: super illud enim Genesis, i, 6: Fiat firmamentum, in Glossa marginali sic dicit Beda: " Caeli in quo fixa sunt sidera, creatio describitur: quod constat esse in medio aquarum: nam suppositae sunt ei aquae in aere, et aliae superpositae, de quibus dicitur in Psalmo ciii, 2: Qui tegis aquis superiora ejus. In medio ergo firmamentum est, id est, sidereum caelum, quod de aquis factum esse credi potest.

10. Si quem vero movet, quomodo aquae naturae fluidae et in ima labiles, supra caelum possint consistere, cujus figura est rotunda, cum humidum non stet super rotundum, sed super planum vel convexum: de Deo scriptum esse meminerit, Job, xxvi, 8: Qui ligat aquas in nubibus suis. Qui enim infra caelos ligat aquas ad tempus vaporibus nubium retentas, potest etiam super caeli sphaeram non vaporali tenuitate, sed glaciali soliditate aquas suspendere, ne labantur. In hoc ergo contrarius videtur sibi, quod primo dicit, quod, vaporabiliter sint ibi: et postea glaciali soliditate. Nihil ergo certum est de his quae tradit Beda.

11. Adhuc, Hoc quod dicit, contra Augustinum est, et contra distinctionem divinam. Dicit enim Augustinus in praeinducta auctoritate, quod " non est quaerendum qualiter Deus creaturis suis ad miraculum potentiae suae utatur, sed qualiter unamquamque secundum inclinationem propriae naturae ad locum proprium distinxerit. " Et dat exemplum, quod licet Deus posset facere, quod oleum sit sub aqua: sed tamen quando quaeritur natura olei secundum quam distincta est ab aliis naturis, quaeritur natura humidi pinguis quod natat super aquam, quia ad hanc naturam determinavit oleum Deus, quando distinxit ab aliis naturis creatis.

Si iterum aliquis dicat propter hoc, cum dicitur: Divisit aquas quae erant sub firmamento, ab his quae erant super firmamentum , quod non sumitur ibi aqua pro elemento, sed sumitur ibi pro fluiditate materiae primae: sicut sumitur ibi, Spiritus Dei ferebatur super aquas . Unde quod dicitur aqua esse supra firmamentum, hoc est idem dicere, quod pars materiae fluidae est supra, et pars subtus. Hoc nihil videtur esse dictum: haec enim materia confusa est, omnes qualitates in se habens et omnia elementa. Unde si propter hanc materiam dixit aquas esse supra firmamentum et sub firmamento: tunc non propter hanc qualitatem habuit dicere aquas esse supra firmamentum, sed eliam alia elementa, sicut terram, et ignem, et aerem: illa enim materia confusa fuit ex calido, humido, frigido, sicco, opaco, et luminoso.

12. Adhuc, Hoc est directe contra Ambrosium in Hexameron, qui dicit:

" Deinde cum Philosophi dicant volvi orbem caeli stellis ardentibus fulgentem, et dicant ex motu esse calorem: nonne divina providentia necessario prospexit, ut intra orbem caeli et supra orbem redundaret aqua, quae illa ferventis axis incendia temperaret. Propterea qui exundat ignis et fervet, et aqua exundavit in terris, ne eas surgentis solis et stellarum micantium ardor exureret et tenera rerum exordia insolitus vapor laederet. " Videtur ergo, quod vera aqua sit ibi: aqua enim non est exstinctiva nisi per humidum frigidum.

13. Adhuc, Quidam dixerunt, quod aqua haberet multas qualitates et proprietates. Dicunt enim, quod est continuativa et conglutinativa: et per has duas proprietates est in caelo, quod continuum et glutinatum est et solidissimum, ut dicit Job, quasi ex aere fusum sit. Et hoc modo dicunt aquas esse in caelo totum caelum, et partes caeli conglutinantes. Et si hoc est veram: tunc non debuit dicere, aquas esse supra caelum., sed in caelo diffusas.

14. Adhuc, Aqua non continuat nec conglutinat nisi per humidum, ut dicit Aristoteles. Humidum enim male terminabile est termino proprio, et semper fluit ad siccum ad quod terminatur, et unam partem sicci facit fluere in aliam, et sic continuari unam cum alia per mixtionem. Sic enim omnia generabilia et corruptibilia continua fiunt, ut soliditatem in talibus corporibus faciat siccum, continuationem autem humidum, sicut dicit Avicenna in capitulo quod ponitur in fine IV Meteororum: " Terra pura lapis non fit, quia continuationem non facit, sed comminutionem. "

15. Contra hoc videtur, quod secundum hoc natura caeli commixta est ex elementis: quod est contra philosophiam omnino, et contra determinata In libro de Substantia orbis. Sic enim caelum esset corruptibile et generabile, sicut et alia mixta ex contrariis, et reciperet impressiones peregrinas sicut alia alterabilia: quae omnia impossibilia esse in philosophia reprobata sunt.

Solutio. Sicut in disputatione perpenditur, Sancti nihil, certum concorditer tradunt de aquis quae sunt supra firmamentum, nisi hoc solum, quod propter Scripturae auctoritatem certissime supponendum sit, quod aquae sint ibi. In qua autem qualitate, vel proprietate, vel natura, nullus eorum certe tradit.

Nobis tamen probabilius videtur id quod dicit Magister supra distinctionem XII libri II Sententiarum, cap. Nunc superest, ubi dicit sic: " Tria elementa permixtione confusa, circumquaque suspensa eousque in altum porrigebantur, quousque nunc summitas corporeae naturae pertingit. Et sicut quibusdam videtur, ultra locum firmamenti extendebatur illa moles, quae in inferiori parte spissior atque grossior erat: in superiori vero parte rarior ac levior atque subtilior existebat. De qua rariori substantia putant quidam fuisse aquas, quae supra firmamentum esse, dicuntur. " Hanc opinionem nos sequentes, aquas dicimus esse supra firmamentum certissime, propter caelum crystallinum sive aqueum quod. Sancti ibi esse dicunt. Et dicimus quod materia substantialis hujus caeli est rarior et nobilior pars materiae primae. Dispositio autem materialis ad formam ratione cujus disponitur esse supra firmamentum tamquam ad locum proprium, est uniformis perspicuitas per totum, sicut aqua per totum perspicua est, et sicut crystallus. Forma autem per quam ad locum supra firmamentum determinatur a disponente Deo, est uniformis luminositas: per hanc enim nobilius est firmamento, et secundum ordinem naturae super ipsum debet collocari. Et hoc est forte quod Joannes in Apocalypsi, xxii, 1, dispositionem caelestium describens dicit: Et ostendit mihi, Angelus scilicet, fluvium aquae vitae, splendidum tamquam crystallum, Et haec opinio videtur fuisse Augustini, qui in libris contra Ma-

nichaeum, de aquis quae sunt supra caelum sic dicit: " Quoniam materiam illam dicebamus nomine aquae appellatam, credo a firmamento caeli materiam corporalem visibilium fuisse discretam. Cum enim caelum sit corpus pulcherrimum, omnis invisibilis creatura excedit etiam pulchritudinem caeli. Et ideo fortasse super caelum dicuntur esse aquae invisibiles, quae a paucis intelliguntur: super caelum, in quam non locorum sedibus, sed dignitate naturae superare etiam caelum. " Hac igitur ratione puto aquas esse supra firmamentum ratione caeli crystallini.

Ad primum ergo dicendum, quod Augustinus ibi loquitur de aqua secundum proprietates ignobiles, quae sunt frigiditas, et fluxibilitas: secundum has enim disponuntur ut supra terram fluant. Sed non negat, quin secundum proprietates nobiles, quae sunt limpiditas, perspicuitas, luminositas, disponantur ad hoc, quod sint supra firmamentum.

Ad aliud dicendum, quod illa responsio nulla est, ut bene probatur in objiciendo.

Ad aliud dicendum, quod hoc procedit et improbat responsionem.

Ad aliud dicendum, quod hoc procedit, quia ita est credendum, sed illo modo quo dictum est.

Ad aliud dicendum, quod Rabanus non considerat nisi quemdam numerum caelorum secundum hanc naturam communem, quae est esse dativum luminis, vel receptivum, vel utroque modo: et ideo non tangit omne caelum. Et hoc determinabitur infra in quaestione de numero caelorum .''

Ad aliud dicendum, quod Basilius loquitur contra opinionem Platonis et Democriti, qui dixerunt caelum esse igneum, et quod non posset esse, quin ex tanta conflagratione ignis, sicut est totum caelum, multae partes deciderent igneae, ex quibus in nubibus fiunt ful- gura et coruscationes, et in visceribus thermae et vulcani. Et dixerunt, quod contra hoc disposuit Deus supra firmamentum aquas ad refrigerium hujus incendii, magis intelligentes hoc effective, quam materialiter. Quia sicut in caelo in quibusdam signis est vis incensiva et combustiva, ita in eodem caelo est in aliis signis vis refrigerativa et humefactiva. Propter quos effectus aquae dicuntur esse supra firmamentum: sicut patet in Ovidio magno, ubi diluvium ignis describitur per fabulam de Phaetonte, et sepulcrum Phaetontis, et exstinctio in Eridano qui est inter signa caelestia descriptus. Et propter hoc duodecim signa caeli in quatuor t riplici t a t es dividunt: ita ut tria sint ignea, Aries scilicet, Leo, et Sagittarius: tria terrea, Taurus scilicet, Virgo, et Capricornus: tria aquea, Cancer scilicet, Scorpius, et Pisces: tria aerea, scilicet Gemini, Libra, et Aquarius: quia has virtutes planetae accipiunt in istis signis, et secundum has alterant et immutant inferiora.

Ad aliud dicendum, quod dictum Bedae non verificatur nisi, per effectum, ut jam dictum est.

Ad aliud dicendum, quod hoc concedendum est sicut inducitur. Et bene probatur, quod locus vaporum non est supra firmamentum. Propter quod etiam quidam dixerunt, quod firmamentum supra quod dicuntur esse aquae, non est caelum stellarum, sed caelum aereum, ratione medii interstitii in quo est conversio vaporum. Sed hanc expositionem nos non approbamus: quia Sancti concorditer dicunt, quod firmamentum est caelum stellarum. Propter hoc Moyses, Genes, i, 14 et seq., dicit quod Deus fecit solem et lunam et stellas, ei posuit eas in firmamento caeli.

Ad aliud dicendum, quod Beda dicit supra firmamentum esse caelum glaciali soliditate compactum, propter similitudinem glaciei, ad caelum crystallinum:

est enim ubique glacies luminis susceptiva, sicut caelum aqueum ubique solidum sicut crystallus. Propter quam similitudinem etiam dicitur aqueum et crystallinum a Sanctis.

Ad aliud dicendum, quod si Beda diceret secundum veritatem naturae aquas glaciali soliditate esse supra firmamentum, tunc bona esset objectio: sed quia loquitur per similitudinem, propter hoc nihil facit contra eum.

Ad aliud dicendum, quod aqua sumitur ibi pro parte materiae primae quae per dispositionem posita est supra firmamentum. Sed quia non disponitur ut ibi sit, nisi per proprietates aquae quae sunt perspicuum et luminosum ubique, ideo non nominatur nisi nomine aquae, et non nominatur nomine ignis, terrae, vel acris. Licet enim, ignis luminosus sit, tamen propter levitatem et caliditatem dissipat formas et non continet eas, et semper disponitur ad figuram recti, non circularis. Aer autem licet suscipiat, non continet. Aqua autem et suscipit et continet. Propter quod etiam natura oculum, qui est lumen animalis, ex aqua constituit, ut dicit Aristoteles, et ad figuram orbicularem formavit.

Ad dictum Ambrosii dicendum, quod Ambrosius non intellexit, quod providentia divina aquas materialiter humidas et frigidas in caelo constituerit ad exstinctionem ardoris, nisi secundum causam efficientem et effectum, sicut paulo ante dictum est.

Ad aliud dicendum, quod illa responsio nihil valet, et bene improbata est.

Ad aliud dicendum, quod illud procedit, et bene improbat positionem illorum.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod hoc de necessitate procedit, et bene improbat dictum illorum.

Et quod quidam dicunt, quod, in ma- jori mundo debet esse sicut in minori, hoc est, in homine. In lumine autem fons caloris in corde est, a quo oriuntur spiritus: frigidum autem et humidum in cerebro summo hominis vertice. Et ita in majori mundo cum fons caloris et vitae sit in sole, divina providentia debuit disponere, ut supra solem esset frigidum et humidum, ut exemplar responderet suo exemplato. Nihil valet: providentia enim divina contemperat unumquodque in membris et partibus et positione membrorum prout optime potest exercere suas operationes. Et ideo in, homine in cerebro, in quo sunt virtutes animales et operationes, posuit frigidum et humidum, ut frigidum constringeret, ne turbidi vapores et fumi elevari possent ad organa animalium virtutum et turbidos generare spiritus, ex quibus confunderentur operationes animales: in mundo autem sublimi nihil talium est, sed plena lux et limpida quae turbari non potest: et ideo talis mundi sublime non indigebat restrictivo.

Et quod Philosophi aegyptii dixerunt, ad stellas ascendere vapores, et ex his retrogradas fieri, fabulosum est et penitus falsum.