MEMBRUM III.

Qua necessitate ponatur caelum crystallinum sive aqueum?

Tertio quaeritur, Qua necessitate ponatur caelum, crystallinum sive aqueum ?

Videtur autem quod nulla:

1. Sphaerae enim septeni planetarum cum sphaera stellarum fixarum per diversitatem motuum suorum sufficienter causant (ut dicit Ptolemaeus) et generationem et corruptionem, et magna et parva accidentia mundi: ergo videtur, quod nulla sit necessitas caeli aquei sive crystallini.

2. Adhuc, Quod quidam dicunt, quod ante multiforme est uniforme secundum ordinem naturae, et propter hoc ponitur caelum crystallinum quod uniforme esse dicitur, nihil esse videtur: quia caelum crystallinum, ut jam habitum est, non omnino uniforme est, sed caelum empyreum penitus uniforme est, quod moveri non potest: quia eadem ratione qua inciperet motus ejus ab una parte, inciperet ab alia, et sic numquam incipere posset.

3. Adhuc, Multae difformitates sunt in caelo. Est enim ibi dextrum et sinistrum, ante et retro: ad Austrum enim esse est ante, et ad Aquilonem est esse retro. Similiter est ibi deorsum et sursum per elevationem et depressionem in auge vel opposito augis planetarum, et in ascensu vel descensu circuli deferentis, secundum quod virtus unius planetae praevalet super virtutem alterius, et secundum quod unus ascendit in epiciclo et alter descendit, et unus dirigitur et alter stat vel retrocedit, secundum quod dicit Albumasar, quod si sol ascendit super Mercurium et Lunam et adjuvatur a Marte, faciet longitudinem serenitatis et siccitatis: si e contra fuerit, significabit humiditatem et pluvias longas. Numquid omnes ergo istae diversitates sint in caelo aqueo? Si sunt: tunc in ipso sunt multi motus, et non unus tantum et uniformis, quod paulo ante improbatum est. Si non sunt: tunc non sufficienter est causa conservationis inferiorum, et sic non debet poni inter caelos.

Solutio. Dicendum, quod quadruplici necessitate ponitur caelum crystallinum.

Quarum prima est ex parte motus: quia, sicut paulo ante habitum est, ab uno motore simplici primo non potest esse nisi unus motus. Multi autem sunt motus in caelo stellato: et ideo non potest esse mobile primum. Nullus vero in caelo empyreo: et ideo illud nec est mobile primum. Multi vero et difformes valde in sphaeris planetarum: propter quod nulla sphaerarum planetarum potest esse mobile primum. Unde vel universum non est completum in ordine moventium et motorum, vel oportet ponere unum caelum uniforme supra caelum stellatum, quod uno motu simplici moveatur a motore primo. Et haec est necessitas prima.

Secunda est, quod cum sit corpus circulare unum quod participat bonitatem primi motoris sine motu, ut caelum empyreum: et cum sint alia quae participant eamdem bonitatem per motus multos ad sufficientiam motorum et mobilium: oportet quod medium sit inter haec extrema: et hoc est quod participat bonitatem primi motoris per motum unum: aliter enim esset insufficiens numerus motorum et moventium in principiis naturae: et hoc est caelum aqueum sive crystallinum.

Tertia sumitur ex dictis Platonis in Timaeo, qui dicit, quod creator caeli circulum caeli reflexit in duos circulos, scilicet aplanes, et planes. Et alterum eorum, scilicet planes divisit in septem circulos, sicut in praehabitis dictum est. Cum ergo duo sint motus in genere, de perfectione naturae principiorum est, quod uterque habeat mobile proprium. Et cum in caelo stellato inveniantur multi motus qui sunt planes, ut in praehabitis dictum est, illud non potest esse mobile proprium illius motus qui dicitur aplanes. Oportet ergo de necessitate, quod illi motui mobile proprium ponatur ante caelum stellarum: sicut et ipse motus simplicior et prior est secundum, naturam, quam ipse motus planes. Est enim motus aplanes super polos mundi, et super rectos circulos aequidistantes ab aequinoctiali ad tropicum aestivalem, et ad tropicum hiemalem. Planes autem motus est super polos circuli aequinoctialis, qui dicitur circulus declivis, et super circulos declives aequidistantes ab aequinoctiali ad utramque partem. ei mobile illi motui proprium, oportet quod sit uniforme, quod nos dicimus caelum crystallinum sive aqueum, a quo in omnibus inferioribus caelis est motus diurnus, qui motus aplanes vocatur. Quia Aristoteles dat regulam in II Metaphysicorum, quod quidquid est in pluribus secundum rationem unam, est in uno primo quod est causa omnium aliorum. Hac ratione utitur Philosophus in Xl primae philosophiae, ubi quaerit numerum motorum et mobilium. Et ista quae dicta sunt de motu planes et aplanes, inducit ab Eudoxo.

Quarta necessitas est ex parte finis. Cum enim sit in inferioribus diversitas in figura, et difformitas generationis et alterationis et aliorum motuum influentium virtutes, ad hoc sunt orbes et caeli difformes in partibus et in motu. Est autem in inferioribus etiam uniformitas in esse specifico et in esse generis. Oportet ergo, quod aliquod ponatur caelum quod sit uniforme, quod influat virtutem ad conservationem in specie et genere. Et hoc oportet uniforme esse et in partibus et in motu. Et hoc non pot-

est esse, nisi quod nos vocamus caelum crystallinum sive aqueum, quia nullum aliud est uniforme post empyreum.

Ad primum ergo dicendum, quod omnia illa accidentia et magna et parva valde sunt difformia et in alteratione consistentia: et ideo sufficienter ab orbibus sive caelis difformibus causantur: et ideo necesse est ponere caelum uniforme propter conservationem in genere et specie uniformem.

Ad aliud dicendum, quod ante multiforme est uniforme secundum ordinem naturae. Et ideo dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, quod " Philosophi aegyptii et Chaldaei primum mobile dixerunt esse uniforme, ea quae sunt Moysi sua facientes dogmata . " Et est uniforme in partibus quantum ad uniformitatem luminositatis et perspicuitatis: sed non potest esse uniforme in virtute, quin sint in eo principia motus circularis uniformis et regularis, quae sunt dextrum et sinistrum, sicut jam ante probatum est.

Ad ultimum dicendum, quod nulla diversitas est in eo nisi dextrae et sinistrae: et principia aliorum motuum non sunt in eo, sicut nec motus: sed illa sunt in circulo declivi, qui est in caelo stellato. Est tamen sufficiens principium conservationis in esse specifico et in esse generis, ut dictum est superius.