QUAESTIO LX.

De opere quintae diei, et de ornatu aquae et aeris .

Deinde quaerendum est de hoc quod dicit Magister in libro II Sententiarum,

distinct, XV, cap. Dixit etiam Deus : Producant aquae reptile animae viventis .''

Ubi quaerendum est de ornatu aquae et aeris.

Et quaeritur primo, Quomodo uno die, scilicet quinto producitur ornamentum et aquae et aeris? cum duo elementa sunt, et ideo duobus diebus deberent ornari sicut caelum et terra.

Ulterius quaeritur, Quomodo de uno materiali principio producitur et ornamentum aquae et ornamentum aeris, hoc est, pisces et aves? Sic enim dicitur: Producant aquae reptile animae viventis, et volatile super terram.

Et hoc videtur non debre esse:

1. Singulorum enim elementorum ornamentum debet habere materiale principium ipsum elementum cujus ornatus est: sicut ornatus caeli naturam caeli habuit materiale principium.

2. Adhuc, Materiale principium movetur et non movet: videtur ergo diminute loqui quando dicit: Producant aquae, et non addit quo movente vel agente aquae illud producant.

3. Adhuc, Quid est dictum, reptile animae viventis, et quae differentia ad volatile et motabile, de quo infra dicet, et volatile caeli juxta genus suum.

4. Adhuc, Volatile videtur esse ornatus terrae: quia sic dicit: Et volatile super terram sub firmamento caeli. Illud enim elementum ornatur, quod ad motum et ad locum animalis ornantis deputatur.

5. Adhuc, Cum duo sint elementa ex quibus componitur corpus animalium, scilicet terra, ex qua est substantia materiae corporum animalium, ut dicit Philosophus, et aqua continuans partes ut possint recipere figuram et formam tam in toto, quam in membris: quare non dicit: Producant aquae et terra reptile animae viventis, sed tantum dicitur: Producant aquae.

6. Adhuc, Cum quaedam sint animalia quae generantur in terra et nutriuntur in aqua, sicut dicit Aristoteles in VII de Animalibus de delphino, quod nutritur in aqua et generat in terra: unde partos foetus usque ad duodecimum, diem a littore maris saepius ducit ad mare ut mare assuescant: et non dicit in littera ad cujus elementi ornatum haec pertineant, vel ex quo elemento: ergo videtur esse diminutus.

Adhuc quaeritur de hoc quod dicit: ''Creavitque Detis cete grandia : cum istud opus non sit opus creationis, sed opus conditionis et ornatus, quod fit ex praejacenti materia: creationis autem opus nullam, habet materiam praejacentem.

Adhuc, Infra dicit: Et omnem animam viventem atque motabilem, quam produxerunt aquae in species suas . De avibus autem loquens dicit: Omne volatile secundum genus suum : quare dicit hic genus, ibi speciem?

Ulterius quaeritur de hoc quod dicit: Vidit Deus, quod esset bonum. Benedixit que eis dicens: Crescite, etmultiplicamini : et hoc non dixit de terraenascentibus plantis supra, sed simpliciter dixit: Germinet terra herbam virentem et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum . Cum enim utramque ex semine generetur et multiplicetur, sicut dixit: Crescite, et multiplicamini, in benedictione animalium aquatilium: ita debuit dicere in benedictione plantarum: vel si. tacuit, et hic tacere debuit.

Solutio. Ad primum dicendum, quod licet duo elementa sint aer et aqua, in hoc tamen conveniunt, ut dicit Plato, quod.

media sunt inter extrema mundi sensibus, quae sunt caelum et terra: et ideo distinctos ornatus habent caelum et terra per dies. Ad eamdem autem diem refertur ornatus medii sive aquae sive aeris. Aliter enim, ut dicit Plato, oporteret esse plures proportiones extremi ad extremum, quam per duo media, quod esse non potest. Unde quia duobus illis mediis ut uno conjunguntur illa extrema, ideo uno die ornantur.

Ad id quod ulterius quaeritur, respondendum est per Augustinum in libro contra Manichaeum: et ponitur ibidem in Glossa magna marginali sic: " Ideo non est dictum, Producant aquae reptilia, et aer volatilia, sed utrumque ex aquis productum esse narratur: quia quidquid aquarum sive labiliter undosum sive vaporabiliter tenuatum est, totum tamen humidae naturae deputatur. " Et intendit dicere quod dicit Philosophus in libro de Sensu et sensato, quod scilicet aer est elementum humidi spiritualis quod non est incorporabile in generatione animalium et nutritione. Et est aqua elementum, humidi incolorabilis et in generatione et nutritione, et quod facile induit formam aeris per evaporationem et exaltationem. Unde juxta terram aer permixtus est humido aqueo, per quod aliquantulum inspissatus, potest esse locus in quo moventur aves, ita quod sustentet alas avium, et per spiritum attrahi possit ad spirandi refrigerium: in sublimi est ita subtilis, quod nec vapore humido ad rotandum, nec vapore sicco terreo ad ventandum miscetur: et ideo ibi habitatio animalium esse non potest. Et hoc Augustinus tali experimento docet dicens, quod in Macedonia mons mirae altitudinis est, qui vocatur Olympus, in quem Philosophi ascendentes in superioribus suis non invenientes aerem pinguem ad spirandum, portant secum spongias infusas

clara et subtili aqua, per quas spirent aerem subtilem, ut pinguescat in spongiis, et sic valeat ad refrigerium pulmonis et pectoris. Ascendentes autem in cacumina montis in arena sive in sabulo scribunt litteras et protrahunt figuras, et descendunt, et post annum reascendentes inveniunt litteras et figuras in nulla sui parte deletas: quod esse non posset, si aer ille vaporibus humidis vel siccis vel ventosis agitaretur. Unde vult Augustinus, quod ex humido aqueo labiliter undoso et pinguescente inferius sit generatio et conservario natatilium, et nutrimentum, et ex eodem aqueo vaporabiliter extenso per partem aeris inferiorem sit generatio et conservatio volatilium. Et ideo, sicut dicunt Ambrosius et Augustinus, ex uno materiali principio producitur utrumque: et ideo etiam cantatur in hymno Ambrosii:

Qui ex aquis exortum genus, Partim, levas in aera, Partim remittis gurgiti.

Ad aliud dicendum, quod movens ex praehabitis intelligitur ubi dictum est: Spiritus Dei ferebatur super aquas ". Ille enim fovebat aquas ut talia a se produci possent. Unde Damascenus in libro II de Fide orthodoxa dicit sic: " Praecepit Deus aquae educere animam viventem: quia per aquam et eum qui in principio ferebatur super aquas, Spiritum sanctum, renovaturus erat hominem, sicut ait divus Basilius. Eduxit autem animalia et magna et pura, ut cete, dracones, pisces in aquis reptantes et volatilia pennata. Per volatilia igitur copulantur aqua et terra et aer: ex aquis enim facta sunt, in terra vero conservantur, et in aere volant. Optimum igitur elementum est aqua, et plurimo usui utilissimum, sordis purgativum non so- lum corporeae, sed et animalis, si assumpserit gratiam Spiritus sancti . "

Ad aliud dicendum, quod reptile vocatur animal, quod in motu suo processivo toto corpore se rapit, et non nititur membris specialibus ad illum motum determinatis, sicut est ala, vel pes, vel pinnula. Pedibus enim nituntur gressibilia, alis volatilia, pinnulis tamquam remis natatilia. Reptilia vero sunt vel quae motu costarum et virtute se rapiunt, ut serpentes: vel motu annulorum, ut annulosa et vermes, vel contractione corporis in medium annulum qui loco cordis est, et remissione ejusdem corporis de illo et tractu oris: emittunt enim illa anteriorem partem corporis, et tunc figunt os, et totum corpus tunc trahunt ad os fixum: sicut videmus facere lumbricos terrae. Anima autem vivens dicitur, quae corpori suo actum vitae influit manifeste per sensum et motum localem. Et ideo in plantis non dicitur esse anima vivens: quia sicut dicit Aristoteles in I de Vegetabilibus, vita communiter in animalibus et plantis inventa est: sed in plantis occulta, et in animalibus manifesta: et ideo non dicitur in plantis anima motabilis, sive anima vivens.

Ad aliud dicendum, quod volatile ornamentum est aeris: hoc enim animal illud elementum ornat in quo motus ejus est, et non illud in quo immobile quiescit: sicut stellae moventur in caelo, et natatilia in aquis, licet quiescat in terra in fundo aquarum. Et quod dicitur, quod multiplicentur super terram, super notat eminentiam aeris, et exaltationem super terram, in quo moventur aves: hoc enim significat nomen avis, ut dicit Isidorus, hoc enim nomen compositum est ab a quod est sine, et via, quia vias certas et tritas ab animalibus non tenent in motibus suis, sed pro libertate elemen- tum tenue secantes alis, secundum impetum aestimationis et appetitus se divertunt quo cupiunt, sicut et pisces in aquis. Ad aliud dicendum, quod solas aquas nominat: quia, sicut dictum est, aquae solae ornantur: et etiam in materia corporum natatilium et volatilium animalium licet terra sit substantia materiae propter quam etiam omnia quiescant in terra et natatilia et volatilia, tamen in talibus plus abundat humidum: in piscibus quidem humidum aqueum pinguescens in fundo, quod Augustinus vocat labile undosum: in avibus autem humidum vaporosum ad formam aeris transmutatum: propter quod etiam in IV Ethicorum dicit Philosophus, quod carnes sanae quae sunt, leves sunt: leves autem quae altilium.

Ad aliud dicendum, quod talia animalia deputantur ad ornatum illius elementi in quo plus moventur proprio motu. Ardea enim et anser cum avibus ad aerem deputantur: motus enim earum volatus est, et fit in aere. Delphinus autem, et crocodillus, et alia hujusmodi, ad aquam cum natatilibus: quia motus eorum natatio est. Ursus autem marinus, et canis, et caetera hujusmodi, ut castor, et linther, licet aliquando venentur in aqua, tamen quia pedibus nituntur, quorum actus proprie gressus est et ambulatio, in ornatum terrae deputantur cum gressibilibus. Et hoc satis dictum est: quia dicto de simplicibus salis dictum est de compositis, in quibus illa similiter dominantur.

Ad aliud dicendum, quod creavit ibi accipitur pro fecit vel condidit. Creare enim multas habet significationes, de quibus satis dictum est in primo libro, tractatu de nominibus quae temporaliter Deo conveniunt, quaestione de hoc nomine, creator .

Ad aliud dicendum, quod humidum aliquando est valde dilatabile et formabile in diversas species et figuras, maxime quando commixtum est subtili terreo ex quo pinguescit et constat: et hoc notans, quod sic impossibile est multis speciebus, dixit secundum species : tales enim species ad unum genus non possunt reduci, nisi valde remotum. Humidum autem vaporabile et formabile quidem, est in multas figuras, sicut patet in nubibus: tamen omnes illae figurae sub uno genere continentur proximo, quod est humidum vaporativum: et hoc notans de volatilibus dicit, volatilia secundum genus suum.

Ad ultimum dicendum, quod licet plantae et animalia nascantur de semine, semen tamen plantarum non ponitur in sexu distincto per figuram masculi et foeminae: quamvis, ut dicit Aristoteles in libro de Plantis, in plantis sit sexus distinctus virtute, secundum quod dicitur oliva masculus et oliva foemina: et malus arbor dicitur foemina, et pirus masculus, eo quod prius habet strictiora folia et duriorem fructum quam malus: latitudo enim foliorum et mollities fructuum, attestatur humiditati aqueae, quae foemina est: econtra strictiora folia et durities fructum attestantur humiditati calidae determinatae per siccum terreum, quae masculina est. Propter quod, etiam vitis quae melius profert vinum, et dicitur soreth, vocatur vitis masculina. Alia vero quae profert aquosum vinum et lata habet folia et magnas uvas, vocatur vitis foemina. In communi tamen usu loquentium vitis masculina vocatur franca, et vitis foemina vocatur sclava. Et licet ita sit secundum virtutem quam habet planta in folio et fructu, tamen secundum naturam plantae, ut dicit Aristoteles in libro I de Vegetabilibus, " planta ubique est masculus et foemina. " Et hujus assignat rationem, quod ubique in radicibus, stipite, et ramis conjuncta habet impraegnans et impraegnabile.