ARTICULUS III.

De tertia definitione animae quam idem ponit Aristoteles .

Deinde, Quaeritur de alia definitione Aristotelis qui dicit, quod " anima est principium et causa hujusmodi vitae, physici scilicet corporis organici. "

De hac enim dicit in II de Anima, quod est definitio ut principium demonstrationis propter quid, et est causa per quam demonstrative concluduntur prima et secunda definitio, haec scilicet, " Anima est endelechia physici corporis organici potentia vitam habentis: " et haec, " Anima est species et ratio physici et organici corporis potentia vitam habentis. "

Et dicit quod istae definitiones non di- cunt nisi quid est anima, et non dicunt propter quid talis est substantia et species, et ideo imperfectae sunt: quia per eas non contingit cognoscere causas accidentium per se et operationum quae per se conveniunt animae. Et de talibus definitionibus generaliter dicit in primo de Anima, quod facile manifestum est de eis, quod dialecticae sunt et vanae omnes: quia per eas non cognoscitur perfecte quid est anima: cum per eas non cognoscantur per se accidentia, quae maximam partem conferunt ad cognoscendum quod quid est. Dicit enim, quod sunt definitiones ut conclusiones, et non ut principium et causae, quae sunt medium in demonstratione.

Quod ut melius intelligatur, et definitio inveniatur quae animae rationali convenit, de qua principaliter intendimus, ponit exemplum ex libro XII Geometriae Euclidis sumptum, ubi dicit Euclides, quod contingit protrahi tetragonum sive tetragonismum aequale altera parte longiori quadrangulo. Si quis ergo definiens dicat, quod tetragonum est quadratum aequale altera parte longiori quadrangulo, non dicit nisi quid est aequalitas, scilicet quod sunt duae quantitates capacitatis aequalis: et non dicit causam propter quam est illa aequalitas inter duas quantitates. Si quis autem dicit, quod aequalitas tetragoni et quadranguli alia parte longioris, est mediae proportionis inventio inter quatuor quantitates ex quibus surgit tetragonum et altera parte longius quadrangulum, ille dicit causam propter quam aequalia sunt quadratum et altera parte longius quadrangulum. Tetragonum enim ab una simplici quantitate surgit, ut dicit in II Geometriae, scilicet ex linea in seipsam ducta. Altera autem parte longius quadrangulum a tribus surgit quantitatibus: habet enim, opposita latera aequalia: sed latera in angulis lon-

gioribus lateribus conjuncta habet inaequalia ad latera quae conjungunt.

Quod ut perspicue videatur, ex quinto Geometriae sumantur tres numeri continuae proportionis, scilicet duodecim., sex, tria. Illi enim numeri sunt in proportione dupli ad invicem se habentes. Duodecim enim duplum est ad sex, et sex ad tria: et si voluero facere quadratum numerum sive tetragonum, secundum doctrinam Pythagorae in II Arithmeticae, medium proportionis numerum, scilicet sex ducam in, seipsum sic dicendo, sexies sex, et perficio tetragonum qui est triginta sex ab una surgentem quantitate, habentem omnia latera aequalia. Et si voluero perficere quadrangulum quod tantumdem contineat, ducam extremos numeros in se invicem dicendo, ter duodecim, vel duodecies tria, et perficio quadrangulum altera parte longius: quia duodecim longius est quam tria:. et tamen hoc omnino aequale est quadrato, quia ter duodecim sunt triginta sex, et duodecies tria iterum triginta sex. Et si quaeratur, quae causa est aequalitatis: patet, quod non est alia causa nisi mediae proportionis inventio, hoc est, numeri, qui ita se habet ad majorem, sicut minor se habet ad ipsum: et ideo quando medius ducitur in seipsum, aequalis fit summa cum summa quae provenit ex hoc quod ducitur extremus in extremum.

Ita est de anima: si enim dixero, quod anima est actus physici corporis potentia vitam habentis, dixi quid est anima, et quod est talis substantia talis corporis et species et ratio. Si autem dixero, quod anima est principium et causa operum vitae et per se accidentium in tali corpore, dixi causam propter quam anima est species et ratio et actus talis corporis quod habet potentiam vitae secundum se et secundum partes: et tunc syllogizo primam definitionem ex secunda sic: Omne quod est principium et causa per se operum vitae et accidentium in physico organico corpore in toto et in partibus, est actus et ratio et species ipsius. Anima est per se principium et causa operum vitae et accidentium in physico organico corpore secundum totum et secundum partes. Ergo est actus et ratio et species. Anima rationalis secundum quasdam partes suas nec principium, nec causa est corpori operum vitae et accidentium per se sicut secundum intellectum agentem et adeptum. Ergo secundum illas nec est actus, nec ratio, nec species alicujus corporis, sed separata et separabilis ab ipso.

Et hic est intellectus definitionum Aristotelis.