COMMENTARIUS.

(a) Vel aliter, quia ista via videtur ponere quemdam discursum in intellectu divino. Non tamen Doctor improbat hunc modum dicendi, nec reputo inconveniens ponere in Deo hujusmodi discursum, ut satis supra exposui in quaestione illa: an Theologia sit scientia, vide in Prologo. Ponit tamen alium modum scilicet quod intellectus divinus aut offert simplicia, quorum unio est contingens in re, etc.

Sed sicut essentiae divina est ratio cognoscendi simplicia, et ita complexa talia, tunc auton scilicet in illo priori instanti naturae non sunt vera contingentia, quia nihil est tunc per quod habeant determinatam veritatem. Posita autem determinatione voluntatis divinae jam sunt vera, scilicet pro illo secundo instanti ; et hoc idem erit ratio intellectui divino intelligendi ista (quod erat in primo). Et si ista contingentia fuissent vera in illo primo instanti, tunc fuissent cognita, et essentia divina fuisset ratio cognoscendi ; ergo in isto secundo instanti, in quo sunt vera, essentia divina est ratio cognoscendi ipsi intellectui divino. Exemplum clarum est in littera.

Contra hanc positionem arguit 0ccham. Et primo contra hoc, quod dicit quod secundam libertatem voluntatis consequitur una potentia ad opposita non manifesta, quae est ad opposita objecta sine successione. Hoc enim non videtur verum, cujus ratio est, quia illa potentia, quae per nullam potentiam etiam infinitam, potest reduci ad actum, non est potentia ; sed per nullam potentiam potest ista potentia non manifesta reduci ad actum, quia si reducatur, ergo voluntas vult aliquid pro A, et non vult pro A, et ita manifesta contradictoria sunt vera.

Si dicatur quod si reducitur ad actum, jam non est haec vera : voluntas non vult hoc pro A ; nec etiam ista voluntas vult hoc pro A, quia eo ipso quod voluntas non vult hoc pro A, sequitur quod haec non est vera : voluntas vult hoc pro A.

Contra. Hoc est communiter concessum a Philosophis et Theologis, quod Deus non potest facere de praeterito non praeteritum, quin sit postea verum dicere quod fuit praeteritum ;

ergo cum per positum haec sit determinate vera: Voluntas vult pro A, et per consequens haec semper erit postea vera, et nunquam haec fuit vera : voluntas non vult hoc pro A ; ergo postea haec semper fuit impossibilis : Voluntas non voluit hoc pro A. Et ultra, ergo modo postea est verum, quod haec nunquam potuit esse vera in illo instanti, in quo sua opposita fuit vera, quia propositio vera fuit impossibilis frequenter.

Si dicatur, quod illa potentia potest reduci ad actum, quia potest cessare ab hoc proA.

Respondeo, quod hoc non valet, quia ista potentia ad opposita est manifesta, et cum successione. Nam in uno instanti haec est vera: Voluntas vult pro A, et in alio instanti haec est vera:

Voluntas non vult hoc pro A. Sed quod in eodem instanti sint ambae verae per quamcumque potentiam est omnino impossibile, sicut impossibile est quod haec sit primo vera: Voluntas creata vult hoc pro A, et quod postea sit haec vera: Voluntas nunquam voluit hoc pro A, et ita in creaturis est universaliter verum, quod nunquam est potentia ad opposita objecta sine successione, non magis quam ad oppositos actus ; imo per idem argumentum probari potest potentia ad oppositos actus voluntatis creatae sine successione, et ad opposita objecta. Nec ratio suaconcludit,quia concedendum est quod voluntas quando causat, contingenter causat. Sed ista potest habere duas causas veritatis, vel quia possibile est quod in eodem instanti sit verum dicere quod non causet ; et hoc est impossibile, quia posito quod in aliquo instanti sit causans, impossibile est quod in eodem instanti sit non causans. Vel dicitur causare contingenter, quia libere sine omni variatione adveniente sibi vel alteri, et non per cessationem alterius causae potest cessare ab actu in alio instanti, ita quod in alio instanti sit non causans, et isto modo voluntas causat contingenter. Non sic autem est causa naturalis, quia causa naturaliter agens semper agit, nisi ipsa mutetur, vel aliqua novitas fiat circa ipsam, vel quia aliqua causa cessat causare, vel per aliquem alium modum, sine quo omnino potest voluntas sola sua libertate cessare ab actu.

Ad formam ergo argumenti dico, quod in illo instanti in quo causat, contingenter causat, nec tunc necessario causat. Sed ex hoc non sequitur quod haec potentia causae ad oppositum sit ad non causare, et ad ejus oppositum sine successione, quia impossibile est quod per quamcumque potentiam reducatur ad actum sine successione, sed est potentia ad ejus oppositum, quae potentia potest reduci ad actum per successionem, non tamen illo modo, quo praecise potentia causae naturalis ad non causandum potest reduci ad actum. Nam accipio calorem calefacientem lignum : iste calor potest non calefacere, et haec potentia potest reduci ad actum, vel per destructionem caloris agentis, vel per amotionem passi, vel per impedimentum interpositum, vel per subtractionem causae coagentis, puta quod Deus non vult sibi coagere, vel per imperfectionem termini productivi, quia scilicet ita perfectius calor est productus quod ab isto calore non potest produci perfectior. Praeter istos modos adhuc est unus, quo potest voluntas creata cessare ab actu causandi, scilicet se sola, quantumcumque nullum praedictorum desit, sed omnia sint posita, et hoc est, et non aliud voluntatem contingenter causare. Ex isto patet quod non est convenienter dictum, quod voluntas divina ut prior naturaliter ita ponit suum effectum in esse in A quod potest eum non ponere in esse in eodem instanti, quia non sunt talia instantia naturae, sicut iste imaginatur, nec est in primo instanti naturae talis indifferentia ad ponendum. Sed si in aliquo instanti ponit effectum suum in esse, impossibile est per quamcumque potentiam quod sit illud instans, et quod in illo non sit, sicut est impossibile quod per quamcumque potentiam contradictoria sint simul vera. Ideo dico, quod universaliter nunquam est potentia illa quod opposita verificentur sine successione, imo impossibile est quod Deus respiceret objectum, et non respiceret illud, nisi esset aliqua successio saltem in actu, vel coexisteret, et tunc foret in alio quocumque mutato.

Item, arguit contra illud de determinatione voluntatis divinae. Et primo arguit quod conclusio principalis non sit vera, quia quando aliquid determinatur contingenter, ita quod possibile est quod nunquam fuisset determinatum per talem determinationem, non potest haberi evidentia certa et infallibilis. Sed voluntas divina ita determinatur, quod adhuc possibile est eam nunquam fuisse determinatam ; ergo evidentia certa et infallibilis non potest haberi per talem determinationem, ex quo simpliciter potest nunquam fuisse, et ita videtur quod determinatio voluntatis divinae si esset, parum faceret.

Praeterea, quantumcumque posset salvari certitudo scientiae per determinationem voluntatis respectu omnium effectuum productorum a voluntate, et etiam respectu omnium effectuum causarum naturalium, quibus voluntas divina coagit, tamen non videtur quod certitudo actuum futurorum ipsius voluntatis ,creatae possit per praedictam determinationem salvari, quia si respectu omnium est voluntas divina determinata, quaero aut illam determinationem sequitur necessario determinatio vel productio voluntatis creatae, vel non? Si sic, ergo ita naturaliter agit voluntas creata, sicut quaecumque causa naturalis, quia sicut voluntas divina existente determinata ad unum oppositorum non est in potestate causae naturalis cujuscumque non coagere,

et etiam ipsa non determinata non coagit causa naturalis ; ita voluntate divina existente determinata, voluntas creata coageret, nec haberet in potestate sua non coagere, et per consequens nullus actus voluntatis creatae esset sibi imputandus. Si autem determinationem voluntatis divinae non necessario sequitur determinatio voluntatis creatae ; ergo ad sciendum utrum effectus poneretur vel non poneretur, non sufficit determinatio voluntatis divinae.

Praeterea, quantumcumque voluntas creata sit determinata ad alteram partem, et quantumcumque intellectus videat illam determinationem, quia tamen voluntas nostra potest ab illa determinatione cessare et non determinari, intellectus non habet certam notitiam de illa parte ; ergo visio determinationis voluntatis, quae voluntas potestnon determinari ad illam partem, non sufficit ad notitiam certam illius partis.

Praeterea, quod dicit, quod in primo instanti intellectus divinus offert simplicia, et post voluntas divina eligit unam partem, et post hoc intellectus evidenter cognoscit illam partem, non videtur esse verum, quia non est talis processus, nec proprietas talis in Deo, quod intellectus divinus pro aliquo instanti non cognoscat futura contingentia evidenter, et pro aliquo cognoscat. Hoc enim esset imperfectionis ponere quod intellectus divinus quamcumque perfectionem reciperet ab alio.

Ideo dico quod indubitanter est tenendum, quod Deus certitudinaliter, et evidenter scit omnia futura contingentia. Sed hoc evidenter declarare, et modum, quo scit omnia futura contingentia exprimere, est impossibile omni intellectui pro statu isto. Haec Occham.

Nota quod gregorius de Arimino in primo dist. 38. quaest. 1. respondet ad rationes Occham, quas facit contra contingentiam. Et primo praemittit quod aliquid, quod est in aliquod instanti, possit non esse in illo instanti, sic quod propositio enuntians illud non esse, possit esse vera in illo instanti, potest intelligi tripliciter. Primo, quod hoc sit possibile in sensu composito, sic quod in illo instanti ista res simul cum hoc quod ipsa est, non sit in illo instanti, et quod tam propositio enuntians ipsam esse, quam propositio enuntians ipsam non esse conjunctim et simul in illo instanti sint verae, et iste sensus est vere impossibilis propter implicationem contradictionis. Secundo, potest concipi vel intelligi hoc esse possibile in sensu diviso, et hoc dupliciter. Unomodo, quod aliqua res, quae est in aliquo instanti dato, possit jam posita in esse desinere esse, et de esse transmutari in non esse in eodem dato instanti, et quod propositio enuntians ipsam esse, desinat esse vera, et de vera fiat falsa, sic quod in illo instanti ipsa sit falsa, et e converso sua opposita desinat esse falsa, et fiat vera ; et ille sensus est impossibilis, quoniam talis transmutatio et successio non est possibilis in instanti. Alio modo, quod absolute et simpliciter possibile est istam rem non tunc esse, et non poni per suam causam in esse, et propositionem enuntiantem istam non esse in illo instanti veram, et ille sensus verus est, et nihil inconvenientis includit.

Tunc ad rationem illam de praeterito, ut praeterito, etc. dicit Gregorius quod concessa pro nunc ista suppositione (scilicet quod per nullam potentiam etiam divinam, potest fieri de praeterito non praeterito, quin semper sit post verum dicere, quod fuit praeteritum) quamvis oppositum aliqui et magni Doctores tenuerunt, etiam Theologi; dico quod si voluntas vult aliquid in instanti B, postea semper erit haec vera : voluntas voluit hoc in instanti B, ita quod ista consequentia nunc est necessaria, voluntas vult hoc inB; ergo post B, semper haec erit vera, si formetur, voluntas voluit hoc in B. Sed dico quod antecedens est contingens, et potest non esse verum, etiam in instanti B, et si ponatur ipsum non esse verum in B, sicut est possibile juxta tertium sensum praemissum ; ista voluntas voluit hoc in B, non erit vera post B, et per consequens, nec necessaria, nec ejus opposita impossibilis. Si tamen ponatur antecedens verum in B, quia non est possibile, quod cum hac suppositione ejus oppositum sit verum in B, nec in primo, nec in secundo sensu, ideo nec post B ista erit possibilis, voluntas non voluit hoc in B. Et ut dicit arguens, per nullam potentiam poterit umquam fieri, quod ista sit falsa in B : Voluntas vult hoc in B ; sic enim sequeretur quod ipsa fuisset vera in B, et adhuc fuisset falsa in B, et per consequens ejus opposita etiam fuisset vera in B, quod est impossibile ; et ita patet quod haec ratio procedit contra primum sensum et secundum, non autem contra tertium. Et revera si dictus arguens velit loqui consequenter, hoc ipsum habet tenere, nam in secundo quodlib. quaest. 6. tenet quod Angelus potuit mereri et demereri in primo instanti. Et ad hoc probandum in quadam ratione assumit, quod Angelus potuit in primo instanti se libere conformare rectae rationi, et non conformare. Et infra in solvendo quamdam objectionem quae est, quod actus non est imputabilis ad meritum vel demeritum, nisi fiat scienter et contingenter, et ita quod possit oppositum elicere, concedit utramque conditionalem esse necessariam ad actum meritorium ; et dicit quod utraque potest esse in instanti. Ex quibus evidenter patet quod in illa quaestione vult expresse, quod Angelus in illo instanti quo se conformavit rectae rationi, et habuit actum meritorium, potuit se non conformare tunc, et habere tunc actum demeritorium, et non habere demeritorium.

Item ibi dicit, quod deliberatio vel perfecta cognitio, aut syllogismus practicus requisitus ad actum meritorium potest esse non solum in tempore, et respectu actus futuri, sed etiam in instanti et respectu actus qui elicitur in illo instanti. Haec Gregorius.

Haec enim solutio est ad viam Scoti, et ideo admittenda est. Non enim est difficultas solvere si principia Doctoris recte intelligantur.

Ad alias rationes. Ad primam concedo illam majorem, scilicet quod nulla potentia, quae per nullam potentiam potest reduci ad actum, est potentia. Sed minor, scilicet quod ista potentia non possit reduci ad actum, potest dupliciter intelligi. Primo, quod potentia sit simul potentia ad opposita, ita quod possit reduci ad actum respectu utriusque oppositi, et sic est impossibile, ut supra patuit exponendo Philosophum 9. Metaph. Secundo, quod ipsa potentia in illo instanti quo vult B, possit non velle B, et sic conceditur, quia talis potentia sicut in illo instanti vult B, ita posset non velle B, reducta tamen ad actum in instanti illo, puta quod velit B, tunc non potest simul reduci ad actum, ut non velit B, quia tunc contradictoria simul verificarentur. Et ideo non sequitur, sicut ipse infert, ergo voluntas vult aliquid pro B, et non vult illud pro B, sed debet sic inferre: Voluntas vult aliquid pro instanti B, et potest non velle pro instanti B, quia ipsa etiam pro illo instanti est prior natura, ut patuit supra. Imaginatur enim iste quod voluntas simul possit pro instanti B, velle et non velle. Nos enim ponimus prioritatem naturalem ipsius voluntatis respectu utriusque oppositi, ita quod pro instanti B, ipsa est prior ipso velle, et similiter ipso non velle, et ideo sicut pro instanti B potest velle A, ila pro eodem instanti potest non velle A, non quod simul possit velle A et non velleA, sed quod quando vult A, potest non velle A, et similiter quando non vult A pro instanti B, potest velle A pro eodem instanti. Et sic patet falsa imaginatio ejus.

Et quando dicit, quod ratio Doctoris non concludit, quia quando voluntas causat contingenter, potest habere duas causas voluntatis, dico, quod non assignat veram causam causandi contingenter. Causa enim est, quia ipsa ut prior natura, sicut potest in unum oppositum, ita potest in aliud, quia semper respectu utriusque oppositi consideratur ut prior natura, et ut habens potestatem causandi sive eiiciendi quod voluerit.

Et cum dicit contra formam argumenti Doctoris,quod in illo instanti, in quo causat contingenter causat, et quod ex hoc non sequitur quod haec potentia possit esse ad oppositum sine successione, quia impossibile est, quod per quamcumque potentiam reducatur ad actum sine successione :

Dico, quod judicio meo, non bene percipit, nec mentem, nec verba Scoti. Non enim vult Scotus quod quando causat pro instanti A, quod possit tunc reduci ad actum oppositum, puta in instanti A vult B, et in eodem instanti potest non velle B, reducatur talis potentia ad actum, patet quod secundum Doctorem, stante volitione qua vult B, non potest reduci ad actum quo non vult B. Sed sic Doctor intelligit, et bene, quod ideo volens A pro B, potest non velle A, pro eodem instanti, quia sicut pro instanti B vult A, sic pro eodem instanti potuit non velleA, et hoc modo nullum sequitur impossibile. Et quod dicit de calore calefaciente lignum, patet ex dictis supra quod non est ad propositum. Et quod addit, quod in voluntate divina non sunt talia instantia naturae, hoc patebit infra dist. 41. ubi respondetur ad Gregorium et Occham, et Alphonsum de istis instantibus in divinis.

Ad aliud de notitia evidenti, negatur illa major, scilicet quando aliquid determinatur contingenter, ita quod possibile est, quod nunquam fuisset determinatum, per talem determinationem non potest haberi notitia certa et infallibilis, quia aliud est loqui de notitia alicujus certa et infallibili cum necessitate absoluta, ita quod pro quocumque instanti naturae necessario cognoscatur, et aliud de cognitione certa et infallibili, non cum necessitate absoluta pro quocumque instanti naturae, sed pro aliquo instanti, quae intelligitur esse tale. Primo modo, tantum termini incomplexi et propositiones simpliciter necessariae cognoscuntur, quia talis cognitio praecedit omnem determinationem voluntatis divinae, ut supra patuit, et sic intellectus divinus nullam cognitionem, neque certam neque infallibilem pro illo instanti habuit de contingentibus, quia talia nullum esse, nec simpliciter nec diminutum, puta nec cognitum nec volitum, nec repraesentatum habuere, cum in illo instanti fuerint simpliciter nihil. Secundo modo, habuit certam et infallibilem notitiam de eis, quia in illo instanti quo habuerunt esse volitum ex determinatione divinae voluntatis, intellectus divinus cognovit certitudinaliter illam determinationem, et per consequens ipsum determinatum, quia cognoscendo certitudinaliter aliquod antecedens, potest certitudinaliter cognoscere consequens, quia bene sequitur : Voluntas divina determinavit Antichristum fore pro A ; ergo Antichristus erit pro A, et sic cognoscens voluntatem divinam sic determinasse, cognoscit et determinatum. Cum dicitur, potuit non determinari, concedo quod in illo instanti, quo determinavit voluntas divina Antichristum fore, quod potuit determinare ipsam non fore, ut supra patuit, ergo evidenter non cognoscit Antichristum fore, negatur consequentia, quia etsi in illo instanti, puta A, potuit determinasse oppositum propter prioritatem naturalem, tamen ex quo determinavit ipsum fore, stante tali determinatione cognoscit illam evidenter et certitudinaliter, et etiam immutabiliter sive infallibiliter, quia intellectus divinus non tantum cognoscit illam determinationem, sed cognoscit immutabilitatem talis determinationis ; scit enim esse impossibile voluntatem divinam posse mutari ab una determinatione in aliam sibi oppositam, non tantum pro eodem instanti, sed nec pro alio et alio instanti.

Ad aliud cum dicit: Aut illam determinationem necessario sequitur determinatio voluntatis creatae, sive productio, dico quod sicut voluntas divina determinat contingenter, ita voluntas creata vult illud determinatum contingenter. Exemplum: Voluntas divina ab aeterno determinavit me velle operati virtuose pro tempore B, tali tempore, sicut voluntas divina concurrit ad opus virtuosum libere et contingenter, ita voluntas mea libere et contingenter, et nullo modo necessario, ita enim voluntas creata in suo ordine (licet ut dependens a prima causa in agendo) contingenter agit, sicut et voluntas divina, et ignis in suo ordine (licet in agendo dependeat essentialiter a prima causa agente libere) agit necessario, quia principium actionis inigne est principium tantum per modum naturae, et determinatum ex se tantum ad unum. Ista tamen requirunt prolixiorem tractatum, et alias declaratum est in secundo dist. 37. vide ibi expositionem quam feci.

Dici etiam potest ad primum et redit in idem, quod major est falsa, quia licet determinatio divinae voluntatis, et ad alteram partem contradictionis possit non fieri, et sic consequenter Deus posset non scire tale vel tale futurum. Ex hoc tamen non sequitur quod talis notitia de futuro determinato non sit infallibilis, quia non dicitur infallibilis pro eo quod non potest esse aliter, quin sic sciat, sed pro eo, quod est impossibile talem deterrainationem esse, et intellectum divinum non scire talem determinationem, sicut impossibile est aliquod futurum esse, et intellectum divinum non cognoscere illud.

Nec valet dicere, quod aeque bene cognosceremus certitudinaliter effectus futuros, qui sunt a voluntate nostra. Dico, quod non est simile, quia voluntas divina (ut dixi) determinat infallibiliter, quia licet voluntati divinae in eo instanti quo determinat contingens ad alterum oppositorum (considerando ipsam, ut est prior naturaliter actu determinationis, quae non solum ipsa volitione prior est naturaliter, sed etiam inquantum est volens, ut supra exposui) possit inesse alterum oppositum infallibiliter ; tamen determinat futurum contingens, quia simpliciter est inobliquabilis, cum sit simpliciter prima regula omnium, ut patuit supra, et sic non est simile de intellectu divino et intellectu creato. Ex duobus enim provenit infallibilitas scientiae Dei respectu futurorum. Primo, quia quidquid divina voluntas determinat, intellectus divinus determinate apprehendit. Secundo, quia scit intellectus divinus, voluntatem divinam esse immutabilem et omnino non impedibilem, primum concurrit in voluntate nostra, non secundum.

Ad secundum argumentum ipsius Occham, quod etiam argumentum facit Gregorius de Arimino in primo dist. 18. quaest. 2. dico, quod voluntas divina est determinata respectu omnium. Et cum dicitur, talem determinationem aut sequitur necessario determinatio divinae voluntatis creatae, aut non ? Dico, quod sequitur necessario necessitate consequentiae, non autem consequentis, quia ista consequentia est necessaria: Deus vult me produceret pro instanti B : ergo ego producam A pro instanti B. Et cum dicitur quod tunc ageret mere naturaliter, negatur, quia ista determinatio divinae voluntatis non est necessaria, et ideo nec determinatio voluntatis creatae. Quod enim agit ex suppositione alicujus principii simpliciter liberi contingenter agentis, est simpliciter liberum et contingenter agens. Unde si, per impossibile, voluntas divina non ageret, et voluntas creata ageret libere et contingenter ageret: ergo sicut in casu voluntas creata esset libera, sic nunc ubi ei cooperatur voluntas divina, erit libera et contingenter agens.

Posset etiam instari unico medio, probando quod non cognoscat intellectus divinus certitudinaliter et infallibiliter omne contingens futurum, quia non cognoscit infallibiliter Antichristum peccaturum, patet ex superius dictis, quia ideo cognoscit aliquod futurum certitudinaliter, quia illud est determinatum infallibiliter a divina voluntate. Sed Antichristum fore peccaturum non est sic determinatum : ergo.

Respondeo primo, ut exposui infra dist. 41. Dico etiam, quod divina voluntas non habet actum volendi respectu alicujus peccati, quia peccatum velle non potest, sed bene habet actum permissionis respectu ipsius, quae permissio non est aliquis actus positivus voluntatis divinae, ut infra patebit dist. 47. sed solum negativus, scilicet non velle prohibere actum peccati, et tunc Deus habet certitudinem de peccato futuro, quia scit se cooperaturum voluntati creatae ad substratum peccati, si voluntas creata operabitur ad ipsum ; et hoc si fuerit peccatum commissionis, vel Deus scit se non cooperaturum ad tale substratum, si fuerit peccatum omissionis. Haec vide infra a Doctore dist. 41. et vide quae ibi dubitavi. Sed de ista materia : An Deus concurrat ad peccatum, vide Doctorem in secundo dist. 37. et ea quae ibi per longum exposui.

Ad aliud de intellectu creato et voluntate creata, dico, quod non est simile, quia voluntas creata est libera ad oppositos actus, nec determinat sic immutabiliter quin semper quantum est ex se, non possit oppositum pro quocumque instanti sequenti determinare ; et ideo licet cognoscat talem determinationem, non tamen infallibiliter sive immutabiliter cognoscit, quia determinatio voluntatis creatae non est ex se immutabilis. Tamen est simile quoad hoc, quia facta aliqua determinatione cognoscit illam, et per consequens cognoscit determinatum fore pro A, si talis determinavit pro A, et hoc efficaciter, et non possit impediri ; et sic certus erit quod tale determinatum erit pro A, non tamen est certus simpliciter infallibiliter et immutabiliter, quia nec voluntas creata est immutabilis simpliciter.

Ad ultimum, cum dicit de illis instantibus, dico, quod non oportet hic multum immorari, quia ipse negat hujusmodi instantia, et de ista materia diffuse expositum est infra dist. 41. vide ibi. Et quod dicit, quod nullus intellectus potest hujusmodi cognoscere, hoc habet probare, etc.

Ex his patet responsio ad Gregorium de Arimino in 1. d. 38. q. 2. qui videtur improbare hunc modum certitudinis contingentium, quem ponit Scotus. Dicit enim quod talis modus deficit : Primo, quia ponit aliquid esse rationem cognoscendi intellectui divino. Secundo, quia talia instantia non sunt ponenda, ut ipse probat in 1. dist. 9. Tertio, quia impossibile est quod pro aliquo instanti talis complexio de futuro sit neutra.

Dico ad primam instantiam, quod est simpliciter necesse aliquid ponere rationem intelligendi ipsi intellectui divino, ut supra patuit in prolog, in quaestione : de subjecto Theologiae, et in quaestione: an Theologia sit de omnibus, et in quaestione : an Theologia sit scientia, et in d. 3. et 39.

Ad secundum patet dist. 41. primi. ubi responsum est ad Occham, et magis patet supra dist. 6. ubi responsum est ad Gregorium.

Ad ultimum patet ex dictis, quomodo in illo primo instanti naturae ante determinationem divinae voluntatis futurum contingens, licet tamen pro tunc nullum sit futurum, est tantum propositio neutra, potest enim intellectus offerre voluntati divinae Petrum et gloriam, ita quod tunc non est certus an Petrus habebit gloriam : nec similiter est certus an non habebit, sed est simpliciter neuter.