MEMBRUM I.

Quid sit rc sive genere liberum arbitrium, hoc est, utrum sit potentia, vel habitus, vel passio ?

Ad primum proceditur sic,: 1, Bernardus in libro de Libero arbitrio: " Liberum arbitrium est habitus animi liber sui. " Ergo liberum arbitrium est in genere habitus.

2. Adhuc, Commentator super II de Anima : " Habitus est quo aliquis agit cum voluerit. " Et hanc definitionem commendat Augustinus in libro de Bono conjugii, et dicit sic: " Habitus est cum quis aliquid agit cum tempus sit. " Sed nihil eorum quae sunt in anima, ita habet in potestate et facultate agere quando vult sicut liberum arbitrium. Ergo videtur, quod liberum arbitrium vel sit habitus, vel ad minus potentia habitualis perfecta per habitum.

3. Adhuc, Augustinus in Enchiridion : " Homo male utens libero arbitrio, et se perdit et ipsum . " Sed constat quod potentia naturalis perdi non potest: quia etiam de daemonibus dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Data illis naturalia dona nequaquam esse mutata dicimus, sed sunt integra et splendidissima: quamquam ipsi non videant claudentes suorum boni inspectivas virtutes . " Ex hoc accipitur, quod potentia naturalis non amittitur per peccatum: liberum arbitrium amittitur per peccatum, ut dicit Augustinus. Ergo non est potentia animae naturalis. 4. Adhuc, Victorinus dicit sic: " Naturalis potentia non nisi habilem facit, habitus sive virtus ejusdem potentiae qui

extremum ejus in bono facit potentem ad actum, usus vero facit facilem, " Ergo videtur cum liberum arbitrium facillimum sit ad actum, quod vel habitus sit, vet non sine habitu,

5. Adhuc, In libro V Politicorum ponit Aristoteles dictum Socratis dicentis, quod liberum dicimus qui potestatem habet faciendi quod vult. Nihil ita habet in potestate faciendi quod vult sicut liberum arbitrium. Ergo videtur, quod non sit potentia sola, sed vel habitus, vel potentia completa per habitum.

Contra:

1. Bernardus dicit: " Tres sunt potentiae naturaliter animae inditae quas semper habet, scilicet rationalitas, voluntas, et libertas. " Et constat, quod libertatem vocat liberum arbitrium. Ergo liberum arbitrium, est potentia.

2. Adhuc, Quidam, objiciunt logice ad hoc per convenientias, sic: In anima est quaedam potentia quae semper trahit sursum, et remurmurat malo, et consentit bono, quae dicitur synderesis, sive scintilla conscientiae, et a quibusdam spiritus. Malach, ii, 15: Custodite spiritum vestrum. Et in anima est quaedam potentia semper trahens deorsum quae dicitur sensualitas, appetitus scilicet ad illicitum. Ergo ad perfectionem animae exigitur, quod in ea sit potentia media flexibilis ad utrumque. Ergo liberum arbitrium est potentia naturalis animae rationalis.

3. Adhuc, Magister in libro II Sententiarum, distinct. XXIV, cap. Hic considerandum, dicit sic, quod adjutorium homini datum, quo poterat manere si vellet, fuit libertas arbitrii ab omni labe et corruptela immunis, atque voluntatis rectitudo, et omnium naturalium potentiarum animae sinceritas atque vivacitas. Talis sinceritas atque vivacitas non dicunt habitum ponentem aliqua, sed remotionem contrarii. Ergo videtur quod liberum arbitrium non sit nisi simplex potentia et non habitus.

Solutio. Dicendum, quod revera liberum arbitrium est potentia perfecta per habitum naturalem: et habitus ille libertas ejus est. Et hoc optime ostendunt Gregorius Nyssenus, et Damascenus dicentes, quod cum de libero arbitrio est sermo, oportet eum praescire quid, sit esse in ipso secundum causam et completum dominium: in nobis enim secundum causam est, cujus nos perfecte causa sumus et domini, et quod ita agimus, quod ad hoc nihil impellit vel agit nisi nos. Et ex hoc sequitur, quod nihil non rationalium animalium habeat liberum arbitrium. Naturalia enim non animata de necessitate agunt, et non de libertate, et non est in ipsis agere, vel non agere: propter quod actus eorum nec sequitur laus, nec vituperium. Bruta et animata passionibus sensibilium, hoc est, a sensibilibus illatis, impelluntur et aguntur ad operationes, et ideo non agunt nisi acta: nec est in ipsis simpliciter agere, vel non agere, nec habent dominium suarum actionum: sed sola intellectualia, Deus scilicet, Angelus, et homo hanc habent libertatem: quod est in ipsis agere vel non agere, et quod sunt domini suarum operationum. Et propter hoc etiam dicunt Gregorius Nyssenus et Damascenus, quod in libertate agendi et eligendi factus est homo ad imaginem Dei.

Ad primum ergo dicendum, quod Bernardus vocat habitum omne illud quod est consequens esse primum sive substantiale, et habetur ad agendum: sic enim potentia habitus naturalis est et species qualitatis, quae dicitur naturalis potentia vel impotentia: et hoc modo relata ad actum recipit intensionem vel remissionem. Et sic dicitur esse liberius in justo quam in peccatore, et liberius in beato quam in misero: quia, sicut diximus, potentia completa est per habitum libertatis, et ab illa parte capit intensionem et remissionem.

Ad aliud dicendum, quod hoc procedit: quia liberum arbitrium est potentia completa per habitum, qui est libertas ejus.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus non intendit, quod homo amiserit liberum arbitrium secundum quod potentia est, sed ex parte libertatis: quia scilicet non habet ita liberum et expeditum ad bonum sicut habuit sicut patet, Joan. viii, 34: Qui facit peccatum, servus est peccati.

Ad aliud dicendum, quod ex dictis Victorini nihil habetur, nisi quod est potentia completa per habitum: et hoc verum est.

Ad aliud etiam dicendum, quod hoc procedit: quia est potentia completa per habitum, sicut dictum est.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod liberum arbitrium est potentia animae naturalis, fluens ab essentia animae ex parte illa qua anima rationalis est actus corporis non obligatus materiae corporali, sed potius subjiciens corpus, et continens ipsum et regens.

Ad aliud dicendum, quod licet tales convenientiae nihil probent per necessitatem, tamen probabiles sunt. Et hoc modo potest bene concedi, quod liberum arbitrium est potentia animae media inter synderesim et sensualitatem.

Ad ultimum dicendum, quod dictum Magistri sumitur ex verbis Augustini super Genesim ad litteram, et vivacitas et sinceritas dicunt habitum libertatis incorruptum et sincerum.