ARTICULUS I.

De singulis definitionibus liberi arbitrii in speciali.

Ad primam quae est Petri definitionem objicitur sic:

1. Videtur enim non definire liberum arbitrium., sed liberi arbitrii potestatem, quae non videtur convenire cum definitione Augustini, quae in recto et non in obliquo facultatem praedicat de libero arbitrio cum dicit, liberum arbitrium est facultas

2. Adhuc, Non dicit cujus potestas, sit, scilicet rationis vel voluntatis: et sic videtur esse diminutus.

3. Adhuc, Quod dicit, sensus animae, videtur non convenire: quia liberum arbitrium non est pars sensibilis animae, sed rationalis.

4. Adhuc, Quod dicit, habens virtutem, videtur superfluum: quia cum ante dixit, quod est potestas, satis intelligebatur, quod habebat virtutem.

5. Adhuc, Cum liberum arbitrium sit facultas rationis et voluntatis, debuit dicere non tantum ad quos se voluerit actus inclinare, sed ad quos actus ex arbitrio se voluerit inclinare,

Ulterius objicitur contra secundam definitionem: quia

1. Non est una facultas duarum potentiarum: sed voluntas et ratio duae potentiae sunt: ergo una facultas non est utriusque: et sic liberum arbitrium non est facultas rationis et voluntatis.

2. Adhuc, Hoc quod additur, qua

bonum eligitur gratia assistente, et malum ea deserente, videtur esse superfluum: quia praecedens convertitur cum libero arbitrio: et sic videtur esse liberi arbitrii ratio et sufficiens definitio.

3. Adhuc, Quod dicitur, malum ea deserente, objicit Anselmus, sic dicens: " Putasne quod additum minuit, et subtractum auget, esse libertatem vel partem libertatis ? " Quasi dicat: Posse facere malum impotentiae est, quae addita libertati minuit libertatem, et subtracta auget. Ergo nec libertas est, nec pars libertatis: et sic non debuit poni in definitione.

Ulterius objicitur contra tertiam quae est Bernardi: et objicitur,

1. Contra hoc quod dicit, liberum arbitrium est consensus: consensus enim est duorum in idem sensus: et si liberum arbitrium talis consensus est: aut intelligitur de consensu mentis et intellectus, qui semper rectus est: et sic nullus consensus liberi arbitrii erit malus, quod falsum est. Aut intelligitur de consensu sensualitatis et carnis, qui semper malus et corruptus est: et sic nullus consensus liberi arbitrii erit bonus, quod iterum falsum est

2. Si quis dicat, quod intelligitur indifferenter de uno vel de alio. Occurrit beatus Bernardus, sic dicens: " Nemo putet ideo dictum liberum arbitrium, quod inter bonum et malum potestate et facultate versetur. " Ergo indifferens consensus ad bonum et ad malum non pertinet ad liberi arbitrii definitionem.

3. Adhuc, Objicitur de hoc quod dicit, ob voluntatis inamissibilem libertatem: dicit enim Augustinus in Enchiridion , ut paulo ante habitum est, quod homo male utens libero arbitrio, et se perdit et ipsum. Ergo libertas voluntatis amissibilis est: non ergo inamissibilis.

4. Adhuc, Quod dicit, et rationis indeclinabili judicium: nihil enim judicat ratio a quo non possit declinare voluntas: et sic decimabile est judicium rationis. Unde Bernardus ibidem dicit, quod " si ratio indiceret necessitatem. voluntati, jam non esset libera voluntas. "

5. Adhuc, Ratio non arbitratur nisi per modum consilii. Ergo quod dicitur, quod rationis indeclinabile est judicium, magis pertinet ad libertatem consilii, cujus est determinare quid expediat et quid non expediat: quam ad libertatem arbitrii, cujus est judicare quid liceat et quid non liceat: et sic male ponitur in definitione liberi arbitrii.

Ulterius objicitur de quarto quae est Anselmi. Et videtur non esse conveniens: quia

1. Sicut probat Aristoteles in IX. Metaphysicae suae, potestates rationabiles sunt ad opposita. Liberum arbitrium est potestas rationalis. Ergo est ad opposita. Peccat ergo Anselmus, quando definit ad unum tantum: non ergo debet dici potestas conservandi rectitudinem voluntatis.

2. Adhuc,, Non habens rectitudinem non potest conservare rectitudinem: damnati, sicut diabolus et in inferno positi, nec habent nec possunt habere rectitudinem propter obstinationem in malitia: ergo secundum hoc non haberent liberum arbitrium, quod omnino falsum est.

3. Adhuc, Cum dicit, propter se et propter ipsam rectitudinem, videtur inconveniens: quia nihil ordinatur ad seipsum ut ad finem.

Solutio. Dicendum, quod omnes istae definitiones convenientes sunt: sed prima quae est beati Petri, magis substantiam dicit liberi arbitrii.

Ad primum autem quod objicitur, dicendum, quod beatus Petrus in definitione liberi arbitrii ponit potestatem ut genus: quod si ut superius accipiatur, de inferiore praedicatur oblique: est enim speciei genus. Si autem accipiatur ut subjectum primum potentiarum et quidquid est, tunc respicit inferiora ut in recto posita. Et unum respicit Petrus, alterum Augustinus. Et idcirco utraque definitio bona est, et dicit potestatem primam stantem per habitum. Et quod addit, sensus animae, intelligit de sensu spirituali, qui est apprehensio faciendi vel non faciendi. Et quod dicit, ad quos se voluerit actus divertendi, est de ratione libertatis, quae ad nihil obligatur ex necessitate.

Ad aliud dicendum, quod cujus potestas sit intelligitur ex ipso nomine: arbitrium enim rationis est et libertas voluntatis.

Ad aliud dicendum, quod sensus dicitur ibi spiritualis vis apprehensiva praesentis in anima, sicut in sacra Scriptura saepe intellectus dicitur sensus: quia est praesentis in anima acceptio: omnes enim tales vires apprehensivas Aristoteles in III de Anima vocat acceptionis partes.

Ad aliud dicendum, quod licet virtus sit potentia, tamen non dicit potestatem ut potestatem, sed ut ultimum potestatis: et ideo non fuit superfluum addere.

Ad aliud dicendum., quod potius ponit ad quos se voluerit, quam ad quos ex arbitrio se voluerit: quia illud magis est libertatis.

Ad id quod primo objicitur contra secundam, dicendum quod una facultas non est duarum potentiarum omnino separatarum: sed sic non habent se ad invicem ratio et voluntas, sed potius voluntas informatur ex parte voliti a ratione: ratio enim determinat voluntati quid velle liceat et quid expediat: et sic una facultas potest esse duarum potentiarum.

Ad aliud dicendum, quod licet convertatur cum libero arbitrio, tamen non superflue additur, qua bonum eligitur, etc.: quia per illud cognoscitur facultas libertatis ejus, quae est passio ejus propria, sine qua definitio esset. logica et vana. Dicit enim Aristoteles in principio primi de Anima, quod per quascumque definitiones non contingit cognoscere de

passione, facile de ipsis manifestum est, quod logicae sunt et vanae omnes.

Ad aliud dicendum, quod eligere malum gratia deserente, dupliciter potest accipi,, scilicet ut est potentia determinata ad facere malum: et sic verum dicit Anselmus, quod est impotentia, nec libertas, nec pars libertatis. Potest etiam accipi ut signum libertatis a coactione ad bonum: et sic pertinet ad perfectionem libertatis: et sic accipit Augustinus in definitione.

Ad id quod, ulterius objicitur de definitione Bernardi, dicendum quod liberum arbitrium dicitur consensus rationis et voluntatis: quia in hoc idem quod ex arbitrio determinat ratio faciendum, consentit voluntas et complacet sibi de faciendo, et, sicut dicit Damascenus, impetum iacit in illud movendo. Unde non dicitur ibi consensus neque intellectus, qui semper rectus est, neque cum carne qui semper non est rectus.

Ad aliud dicendum, quod non dicitur consensus indifferens, inter bonum et malum, sicut dicit Bernardus, sed potius, sicut dictum est, rationis et voluntatis in arbitrato et volito.

Ad aliud dicendum, quod multiplex est libertas, scilicet a coactione, et haec inamissibilis est: et a peccato, et a miseria, et haec amissibilis est. Et de prima intelligit Bernardus.

Ad aliud dicendum, quod rationis indeclinabile judicium dicitur: quia ratio ut ratio semper determinat per rationem liciti vel non liciti, de faciendo vel non faciendo: nec errat, neque declinat ab hoc judicio: tamen hoc non infert necessitatem voluntati quin possit a judicato declinare.

Ad aliud dicendum, quod consilium duobus modis dicitur, scilicet inquisitio de faciendo, et sic cum dubio est consilium. Dicitur etiam, definitio de faciendo, et sic numquam est in dubio. Et hoc modo idem est de libertate consilii, et de libertate arbitrii: et sic accipit Bernardus, quando ponit in definitione liberi arbitrii.

Ad id quod objicitur contra quartam, dicendum quod Anselmus definit liberum arbitrium in comparatione ad finem.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod Aristoteles probat potentiam naturalem esse ad opposita sicut ad objecta: et hoc non repugnat ei quod est esse ad unum sicut ad finem.

Ad aliud dicendum, quod non habens rectitudinem secundum actum, potest habere potestatem servandi rectitudinem, non quam habet secundum actum, sed quam secundum aptitudinem posset et deberet habere. Unde etiam in damnatis potestas est servandi rectitudinem secundum ordinem naturae: quia sine hac potestate non esset perfecta et completa natura rationalis.

Ad ultimum dicendum, quod finis, ut dicit Aristoteles, non finitus nec infinitus est: est enim propter se in omnibus quae ad finem ordinantur. Et ita dicit hic Anselmus, quod rectitudo servatur propter se: eo quod ulterius ad alium finem non ordinatur.