DISTINCTIO XXXI.

(Textus Magistri Sententiarum.)

De tribus bonis conjugii. Post haec de bonis conjugii quas sint et qualiter coitum excusent, dicendum est. Tria sunt principaliter bona conjugii: unde Augustinus : " Nuptiale bonum tripartitum est, scilicet, fides, proles, Sacramentum. In fide attenditur, ne post vinculum conjugale cum alio vel alia coeatur ; in prole, ut amanter suscipiatur, religiose educetur: in Sacramento, ut conjugium non separetur, et dimissus vel dimissa, nec causa prolis alteri conjungatur ".

De duplici separatione.

Separatio autem gemina est, corporalis scilicet et sacramentalis. Corporaliter possunt separari causa fornicationis, vel ex communi consensu causa Religionis, sive ad tempus, sive usque in finem. Sacramentaliter vero separari nequeunt dum vivunt, si legitimae personae sint. Manet enim vinculum conjugale inter eos, etiamsi aliis a se discendentes adhaeserint. Unde Augustinus : " Usque adeo manent inter viventes semel inita jura nuptiarum, ut potius sint inter se conjuges etiam separati, quam cum aliis, quibus adhaeserunt ". Item : " Manet inter viven tes quoddam conjugale vinculum, quod nec separatio nec cum altero copulatio possit auferre, sicut apostatae anima, velut de conjugio Christi recedens, etiam fide perdita. Sacramentum fidei non amittit, quod lavacro regenerationis accepit. Redderetur enim redunti, si amisisset abscedens. Habet autem hoc qui recesserit ad cumulum supplicii, non ad meritum praemii ". Item : " Quibus placuit ex consensu ab usu carnalis concupiscentiae in perpetuum continere, absit, ut vinculum inter illos conjugale rumpatur, imo firmius erit,-quo magis ea pacta secum gerunt, quae carius concordiusque servanda sunt, non voluptariis corporum nexibus, sed voluntariis animorum affectibus ". Et attende, quod tertium bonum conjugii dicitur Sacramentum, non quia sit ipsum conjugium, sed quia ejusdem rei sacrae signum est, id est, spiritualis et inseparabilis conjunctionis Christi et Ecclesiae.

Haec tria non adsunt omni conjugio.

Et est sciendum, ab aliquibus contrahi conjugium, quod haec tria bona non comitantur Deest enim fides, ubi vir cum alia, vel mulier cum alio coit. " Hoc igitur bonum ita conjugio adhaeret, ut ex eo, si adsit, amplius commendetur conjugium: si non adsit, non inde annihiletur. Quae enim adultera est, non ideo conjux non est ; imo, si conjux non esset, adultera esse non foret, (non enim est adulterium, nisi cum fides thori violatur legitimi): quod cum fit, culpa committitur: Sacramentum vero non cassatur. Bonum quoque prolis non omnibus adest conjugibus. Quidam enim pari voto continentiam servant, alii pro aetatis defectu, vel alterius rei causa generare non valent. Nec omnes illi, etiam qui prolem recipiunt, bonum prolis habent ". Nam bonum prolis dicitur non ipsa proles vel prolis spes, quae ad Religionem non refertur, imo ad haereditariam successionem, ut cum quis haeredes terrenae possessionis habere desiderat, sed spes ac desiderium, quo proles ad hoc quaeritur, ut Religione informetur. Multi ergo prolem habent, qui tamen bono prolis carent: nec ideo tamen conjugium esse desinit. Sacramentum vero ita inseparabiliter conjugio haeret legitimarum personarum, ut sine illo conjugium non esse videatur, quia semper manet inter viventes vinculum conjugale, ut, etiam interveniente divortio fornicationis causa, conjugalis vinculi firmitas non solvatur. Ubi vero non inter legitimas personas contrahitur conjugium, non adest illud bonum, quod dicitur Sacramentum, quia potest solvi talium copula, de quibus post dicetur.

Quod vero conjugium sit inter eos qui conjugali affectu, non tamen gratia prolis, sed explendae libidinis conveniunt, nec fornicarii, sed conjuges appellentur, ostendit Augustinus, inquiens : " Solet quaeri, cum masculus et foemina, nec ille maritus, nec illa uxor. alterius, sibimet non filiorum procreandorum, sed pro incontinentia solius concubitus causa copulantur, ea fide media, ut nec illa cum altero, nec ille cum altera faciat id: utrum nuptiae sint vocandae. Et potest fortasse non absurde hoc appellari connubium, si usque ad mortem alicujus eorum id inter eos placuerit, et prolis generationem, quamvis non ea causa conjuncti sunt, non tamen vitaverint, ut vel nolint sibi nasci filios, vel etiam opere malo aliquo agant, ne nascantur. Caeterum, si vel utrumque, vel unum horum desit, non invenio, quomodo has nuptias appellare possimus. Etenim si aliquam sibi ad tempus adhibuerit, donec aliquam dignam honoribus aut suis facultatibus inveniat, quam in conjugio adducat; animo ipso adulter est nec cum illa, quam cupit invenire, sed cum ista, cum qua sic cubat, ut cum ea non habeat maritale consortium ". Ecce conjuges dicuntur qui solius concubitus causa conveniunt, si tamen prolis generationem aliquo dolo malo non vitent.

De his qui procurant venena sterilitatis.

Qui vero venena .sterilitatis procurant, non conjuges, sed fornicarii sunt. Unde Augustinus : " Aliquando eousque pervenit haec libidinosa crudelitas vel libido crudelis, ut etiam venena sterilitatis procuret, et si nihil valuerit, conceptos fetus intra viscera aliquo modo extinguat vel fundat, volendo suam prolem prius interire quam vivere, aut si in utero vivebat, occidi, antequam nasci. Prorsus, si ambo tales sint, conjuges non sunt; et si ab initio tales fuerunt, non sibi per connubium, sed per stuprum potius convenerunt. Si vero ambo tales non sunt, audeo dicere, aut illa quodammodo est mariti meretrix, aut ille adulter uxoris ".

Quando sint homicidae qui procurant abortum ?

Hic quaeri solet de his qui abortum procurant, quando judicentur homicidae, vel non ? Tunc puerperium ad homicidium pertinet, , quando formatum est et animam . habet, ut Augustinus super Exodo asserit : " Informe autem puerperium, ubi non est anima viva, lex ad homicidium pertinere noluit ". Dicit etiam Augustinus quod " informe puerperium non habet animam, ideoque mulctatur pecunia, non redditur anima pro anima: sed jam formato corpori anima datur, non in conceptu corporis nascitur cum semine derivata. Nam si cum semine et anima existit de anima, tunc et multae animae quotidie pereunt, cum semen fluxu non proficit nativitati. Primum oportet, domum compaginari et sic habitatorem induci. Cum ergo lineamenta compacta non fuerint, ubi erit anima "? Item Hieronymus ad Algasiam : " Semina paulatim formantur in utero, et tamdiu non reputatur homicidium, donec elementa confecta suas imagines membraque suscipiant ". Ex his apparet, tunc eos homicidas esse, qui abortum procurant, cum formatum est et animatum puerperium.

De coitus excusatione, quae fit per bona conjugii:

Cum igitur haec tria bona in aliquo conjugio simul concurrunt, ad excusationem coitus carnalis valent. Quando enim servata fide thori causa prolis conjuges conveniunt, sic excusatur coitus, ut culpam non habeat. Quando vero deficiente bono prolis, fide tamen servata, conveniunt causa incontinentiae, non sic excusatur, ut non habeat culpam, sed venialem. Unde Augustinus : " Conjugalis concubitus generandi gratia non habet culpam, concupiscentiae vero satiandae, sed tamen cum conjuge propter thori fidem, venialem habet culpam ". Item, hoc, quod conjugati, victi concupiscentia, utuntur invicem ultra necessitatem liberos procreandi, ponam in his, pro quibus quotidie dicimus : Dimitte nobis debita nostra, etc. Ubi autem haec bona desunt, fides scilicet et proles, non videtur coitus defendi a crimine. Unde in sententiolis Sixti Pythagorici legitur : " Omnis ardentior amator propriae uxoris adulter est ". Item Hieronymus : " Sapiens judicio amat conjugem, non affectu ; non regnat in eo impetus voluptatis, nec praeceps fertur ad coitum. Nihil est foedius quam uxorem amare quasi adulteram. Qui dicunt, se causa humani generis uxoribus jungi, imitentur saltem pecudes ; et postquam venter uxoris intumuerit, non perdant filios nec amatores se uxoribus exhibeant, sed maritos ". Idem : " In matrimonio opera liberorum concessa sunt, volup-

tates autem, quae de meretricum amplexibus capiuntur, in uxore

. sunt damnatae ".

De indulgentia Apostoli, quomodo sit accipienda ?

Sed si concubitus, qui fit causa prolis, culpa caret, quid Apostolus secundum indulgentiam permittit? Ita enim ait : Hoc autem dico secundum indulgentiam. Cui enim praestatur venia nisi culpae? Per hoc etiam quidam probare volunt, nuptias esse peccatum. Sed, ut praedictum est, indulgentia alia est concessionis, alia permissionis. Egerat Apostolus de nuptiis et de carnali coitu et ad utrumque retulit illud : Hoc autem dico secundum indulgentiam. Indulgentur enim nuptiae secundum concessionem et concubitus nuptialis, qui fit tantum causa prolis. Concubitus vero, qui est praeter necessitatem generandi ob incontinentiam, indulgetur secundum permissionem, quia ibi aliqua culpa est, sed levis. Ideoque non jubetur, nec conceditur, sed permittitur, quia non est laudabilis, sed venialis. De hoc Augustinus sic ait :"Forte aliquis dicet: Si veniam concessit Apostolus, ergo peccatum sunt nuptiae ;

cui enim venia, nisi peccato conceditur ? Plane, quod infirmitati

. permisit secundum veniam audeo dicere peccatum esse; veniam namque concedens, Apostolus concubitum attendit conjugatorum, ubi est incontinentiae malum.

De malo incontinentiae.

" Incontinentiae malum est, quod vir cognoscit uxorem etiam ultra necessitatem procreandi liberos, sed et ibi est nuptiarum bonum. Non enim, quia incontinentia malum est, ideo conjugium, ubi est concubitus praeter intentionem generationis, non est bonum. Non propter illud malum culpabile est hoc bonum, sed illud malum fit veniale propter bonum nuptiale ": quod non reprehendit Apostolus, sed malum incontinentiae. Idem : " Concubitum, qui non fit causa prolis, nuptiae non cogunt fieri, sed impetrant ignosci; si tamen non ita sit nimius, ut impediat tempora, quae orationi debentur, nec immutetur in eum usum, qui est contra naturam. Concubitus enim necessarius causa generandi inculpabilis, et solus ipse nuptialis est. Ille vero, qui ultra necessitatem progreditur, non rationi, sed libidini obsequitur, et hunc non exigere, sed reddere conjugi, ne fornicetur, ad conjugem pertinet. Si vero ambo tali concupiscentiae subiguntur, rem faciunt, quae non est nuptiarum: cujus delicti non sunt nuptiae hortatrices, sed deprecatrices. Decus quidem conjugale est castitas, procreandi et reddendi carnalis debiti fides, hoc est opus nuptiarum, quod ab omni peccato defendit Apostolus dicens : Non pec cat Virgo, si nupserit. Cum igitur culpabilis non sit generandi intentione concubitus, qui proprie nuptiis imputandus est; quid secundum veniam concedit Apostolus, nisi quod conjuges debitum carnis exposcunt, non propaginis voluntate, sed libidinis voluptate, quae tamen voluptas non propter nuptias cadit in culpam, sed propter nuptias accipit veniam. Immoderata igitur progressio secundum veniam conceditur. Quocirca et hinc laudabiles sunt nuptiae, quia etiam illud quod non pertinet ad se, ignosci faciunt propter se. Non enim iste concubitus, quo servitur concupiscentiae, agitur, ut impleatur foetus, quem postulant nuptiae. Omnino igitur in genere suo nuptiae bonae sunt, quia fidem thori servant, et prolis suscipiendae causa utrumque sexum commiscent et impietatem separationis horrent ". Sanctitati etiam conjugii nec conjux infidelis obesse potest, sed potius fidelis prodest infideli, ut Apostolus docet. Ex his ostenditur, quod conjuges, qui causa prolis tantum conveniunt, vel qui exigentibus debitum reddunt, defendit a peccato sanctitas conjugii bonumque nuptiale. " Si enim absque peccato non posset fieri concubitus conjugalis, non praecepisset Dominus post diluvium eos copulari,dicens : Crescite et multiplicamini, cum jam sine carnali concupiscentia non possint commisceri ".

Quod non omnis delectatio carnis pec caium est.

Sed forte aliquis dicet, omnem carnis concupiscentiam et delectationem, quae est in coitu, malum esse et peccatum, quia ex peccato est et inordinata. Et nos dicimus, illam concupiscentiam semper malam esse, quia foeda est et paena peccati: sed non semper peccatum est. Saepe enim delectatur vir sanctus secundum carnem in aliqua re, ut requiescendo post laborem, edendo post esuriem: nec tamen talis delectatio est peccatum, nisi sit immoderata. Sic et delectatio, quae fit in coitu conjugali, cui adsunt illa tria bona, a peccato defenditur. Videtur tamen Beatus Gregorius aliter sentire, scilicet quod sine peccato non possit fieri carnalis commixtio, dicens : " Vir cum propria conjuge dormiens, nisi lotus aqua, Ecclesiam intrare non debet. Quamvis diversae hominum nationes de hac re diversa sentiant et alia custodire videantur: Romanorum tamen semper ab antiquioribus usus fuit, post admixtionem propriae conjugis et lavacri purificationem quaerere et ab ingressu Ecclesiae paululum temperare. Nec hoc dicentes, culpam deputamus esse conjugium: sed quia ipsa licita admixtio conjugis sine voluptate carnis fieri non potest, a sacri loci ingressu est abstinendum, quia voluptas ipsa sine culpa nullatenus esse potest ".

Determinat auctoritatem.

Hoc autem, ne praedictis obviet, intelligendum est in illis qui non gratia prolis conveniunt, quorum voluptas non est sine peccato. Et vix aliqui reperiri possunt adhuc amplexus carnales experientes, qui non interdum conveniant praeter intentionem procreandae prolis. Hoc autem quoties fit, ab ingressu Ecclesiae abstinendum est. Et quod ita intelligendum sit, Gregorius consequenter ostendit: " Si quis vero sua conjuge, non cupidine voluptatis raptus, sed tantum creandorum liberorum gratia utitur, iste profecto sive de ingressu Ecclesiae, sive de sumendo corporis dominici mysterio suo est judicio reliquendus, quia prohiberi a nobis non debet accipere qui in igne positus nescit ardere. Cum vero non amor procreandae sobolis, sed voluptas dominatur in opere commixtionis, habeant conjuges etiam de commixtione sua quod defleant. Tunc autem vir, qui post admixtionem conjugis lotus aqua fuerit, etiam sacram communionem valeat accipere, cum ei secundum praefinitam sententiam Ecclesiam etiam licuerit intrare ".

(Finis textus Magistri.)