Albert the Great, Summa Theologiae

1. Dicit enim Aristoteles in III de Anima, quod apprehensiva potentia animae est acceptionis pars. Id autem quod accipit et concipit ex altero, loco mulieris est. Dicit enim Aristoteles in XII de Animalibus, quod foemina est quae in seipsa generat ex alio.: vir autem qui in alio generat ex semine proprio. Cum ergo utraque pars ex alio concipiat et in seipsa formet conceptum, videtur quod utraque pars sit loco mulieris: et sic non potest esse conjugium.

2. Adhuc, Hoc idem habetur per dictum Augustini. Dicit enim, quod " superior portio dicitur ratio sapientiae: " quod non. potest intelligi dictum esse, nisi propter hoc, quod formatur a sapientia: et inferior portio dicitur ratio scientiae: et sic utraque pars formatur ab alio: formari autem ab alio mulieris est, et non viri: et sic videtur, quod utraque pars sit loco mulieris: et sic nullum potest esse conjugium.

8. Adhuc, In bonis conceptis auctor non est nisi Deus, qui operatur omnia in omnibus. Isa. xxvi, 12: Omnia opera nostra operatus es in nobis, Domine. Et, Joan. xv, 5: Sine me nihil potestis facere. Ad Philip, ii, 13: Deus est qui operatur in vobis et velle et perficere, pro bona voluntate. Videtur ergo, quod Deus sit loco viri, et utraque portio loco mulieris.

4. Adhuc, Gratia dividitur sicut dictum est supra in libro II Sententiarum, distinct. XXVI, in praevenientem et subsequentem: et dicitur ibi, quod gratia praeveniens est qua Deus praevenit voluntatem nostram ut velimus bonum: subsequens vero ne frustra velimus, sed ut bonam voluntatem ad opus perducamus. Et sic habetur quod secundum Scripturam ex Deo sicut ex sponso concipimus:

et tota anima nostra loco sponsae est quae concipit.

5. Adhuc, Hoc expresse dicitur, Isa. xxvi, 17 et 18, ubi sic dicitur: Sic facti sumus a facie tua, Domine. Concepimus, et quasi parturivimus, et peperimus spiritum, scilicet salutis.

Contra:

Augustinus in libro XII de Trinitate: " Pro muliere inferior portio rationis est, pro viro superior rationis portio . " Et hic est vir qui secundum Apostolum dicitur imago et gloria Dei : et illa est mulier, quae secundum eumdem Apostolum ibidem dicitur gloria viri. Atque inter hunc virum et hanc mulierem est velut quoddam spirituale conjugium naturalisque contractus, quo superior rationis portio quasi vir debet praeesse et dominari: inferior vero quasi mulier debet subesse et obedire.

Solutio. Dicendum cum Augustino, quod portio superior loco viri est, portio inferior loco mulieris est. Et est locutio metaphorica, fundata super dictum Apostoli, I ad Corinth. xi, 7, ubi dicit, quod vir non debet velare caput suum, quoniam imago et gloria Dei est: eo quod portio superior rationis est in qua est imago Dei, et inter ipsam et Deum nihil debet esse medium: et ideo non debet habere velamen. Portio autem inferior dicitur mulier, quia est imago et gloria superioris portionis: sicut mulier est imago et gloria viri, in hoc quod data est ei in adjutorium generationis, similis sibi quantum ad naturam rationabilitatis, sicut dictum est, Genes, ii, 20 et 18: Adae vero non inveniebatur Adjutor similis ejus... Dixit quoque Dominus Deus: Non est bonum esse hominem solum: faciamus ei adjutorium simile sibi. Et sic est hic naturalis contractus in partibus rationalis animae, in quo superior pars quae immediate est imitans imaginem Dei, et formatur ex ipso lu- mine sapientiae, et ex eodem format et regit inferiorem, sicut in praecedenti membro quaestionis dictum est

Ad primum ergo dicendum, quod verum est, quod utraque pars est acceptionis: sed superior accipit ex Deo, qui non est sui generis, sed sicut secunda causa accipit a prima: interior vero portio accipit a superiori regimen et formam regiminis, sicut ab eo quod est sui generis. Et ideo superior dicitur vir, et inferior dicitur mulier. Quia vir est, qui in alio sui generis individuo generat ex proprio semine: mulier autem, quae ex alio sui generis individuo generat. Et hoc modo Deus non habet se ad animam: quia non est ejusdem naturae cum anima.

Ad aliud dicendum, quod formari ab alio sui generis est mulieris, sed formari ab alio non sui generis, sed superioris, causae secundae est, quae sic formatur a causa prima.

Ad aliud dicendum, quod illa formatio qua Deus format nos ad opera bona, est sicut formatio causae secundae a causa prima, quae non sunt ejusdem generis. Et hoc est quod dicitur in libro de Causis, quod " primum est dives in se et in omnibus aliis, "

An aliud dicendum, quod in nullo eorum salvatur conjugium: eo quod semper deficit similitudo ejusdem naturae et ejusdem speciei. Sed ibi est similitudo ejusdem causae consequentis ad causam primam universalem, quae movet alias omnes consequentes, et informat eas. Et hoc potius est secundum Augustinum et Boetium fatum, quam matrimonium: fatum enim, quod Graeci eimarmenhn dicunt, est implexio causarum, in qua (ut dicit Augustinus in libro V de Civitate Dei )dominatur providentia, a qua implexione causatur dispositio immobilis inhaerens rebus mobilibus, per quam providentia singula suis nectit finibus, ut dicit Boetius in V de Consolatione philosophiae.''

Ad ultimum dicendum, quod a timore Dei concipimus, sed non conceptum matrimonii vel conjugii, sed conceptum causae, quo scilicet secunda causa concipit a prima. Et ex hoc aliquando dicitur Deus verus animae vir vel sponsus, propter individuam, vitam quae est ex amore, non propter connaturalitatem quae exigitur ad matrimonium.

Illud quod contra objicitur, simpliciter concedendum est sub metaphora quae dicta est.