COMMENTARIUS.

(e) Ad quaestionem ergo dico, etc. Doctrina hujus resolutionis est pervia. Dicit primo bonum et perfectum idem esse ex Philosopho ; perfectum autem est illud quod est ex integra causa, et cui nihil deest ad complementum sui, sive sumatur physice, sive moraliter bonum et perfectum. Hic sumitur moraliter ; bonum autem morale completur intrinsece ex propria forma, quae dicitur bonitas ex genere, et extrinsece per finem tanquam per formam extrinsece perficientem. Haec duplex perfectio trahit secum reliquas circumstantias, nam bonum est illud quod convenit personae operanti, aut subjecto, cui est bonum ; quod si ergo nihil ei deficiat perfectionis, quantum ad formam intrinsecam qua constituitur, et quantum ad finem seu formam extrinsecam, completur etiam per reliquas circumstantias, quae ex parte rei exiguntur, vel ex natura actus, aut finis, et modo attingendi utrumque. Distinguit finem in proximum et remotum. Loquitur de fine cujus gratia seu extrinseco. Proximus dicitur finis, sub fine, seu finis ordinatus ad ultimum, in quo sistit motus, et completur ultimate bonum, v. g. caeterae virtutes ordinantur ad charitatem, quae est forma ipsarum dans ultimum complementum meriti. Dicitur autem finis ille qui est proximus, quia potest esse motivum electionis per se, et ex propria bonitate in quo distinguitur a medio, quod tantum est bonum utile, et non intenditur propter se, sed propter finem, et inquantum conducit ad finem,et ex motivo tantum finis eligitur.

Praeterea dicit finem remotum esse regulariter perfectiorem quam proximum.

Hoc patet, quia alias proximus non ordinaretur ex natura sua ad finem remotiorem, ut perficiendus per ipsum. Dicit autem regulariter, quia aliquando finis proximus est perfectior, et communicans perfectionem fini remoto, ut quando imperatur actus charitatis ad finem Paenitentiae, aut alterius virtutis, actus imperatus

. attingit bonitatem charitatis, ut finem proximum, et ordinat ulterius illam ad finem seu bonitatem alterius virtutis, ut per charitatem perficiatur, quae bonitas est finis remotus actus imperantis et ordinantis charitatem ; sic ipse infra in 4. dist. 48. quaest. 2. sig. Sed illam rationem, etc. Finem distinguit in perficientem, ut est beatitudo, et consequentem perfectionem, qualis est finis causae se ipsam communicantis alteri, communicando effectum, qui dicitur finis causae, qui eam non perficit, sed sequitur in alio, ex perfectione causae, quae effectum communicat alteri perfectibili extra se. Vide etiam dist. 49. quaest. 8. ad 4. ubi quatuor acceptiones finis designat. Prima est -causae finalis. Secunda est perfectionis ultimae. Tertia est ejus quod dicitur optimum. Quarta est illud quod ultimum.

(d) Accipiendo ergo matrimonium, etc. Sumit matrimonium pro vinculo relicto ex contractu, cujus formam intrinsecam, ut distinguitur ab obligatione ex aliis contractibus, dicit esse insolubilitatem ipsius vinculi, nam caeterae obligationes sunt solubiles, vel ex consensu partium, vel per potestatem superiorem ; hoc autem vinculum manet insolubile, et ratione hujus insolubilitatis hoc vinculum dicitur Sacramentum seu signum conjunctionis Christi um E cclesia. Ita Augustinus variis in locis, et de nuptiis et concupicentia lib. 1. cap. 10. Verum etiam quoddam Sacramentum nuptiarum commendatur fidelibus conjugatis. Unde dicit Apostolus : Viri diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam. Hujus proculdubio Sacramenti res est, ut mas et faemina connubio copulati, quamdiu vivunt, inseparabiliter perseverent, etc. cap. 21. quod magnum Sacramentum dicit Apostolus in Christo et in Ecclesia. Quod ergo est in Christo et in Ecclesia magnum, hoc in singulis quibusque viris et uxoribus minimum, sed tamen conjunctionis inseparabilis Sacramentum, etc. de bono conjugali cap. 15. 24. de Genes. ad litteram lib. 9. cap. 1. In Sacramento autem ( supple attenditur) ut conjungium non separetur, et dimissus aut dimissa, nec causa prolis alteri conjugatur, etc. Perfectio itaque formalis et intrinseca hujus vinculi est ejus perpetuitas et insolubilitas.

Finis extrinsecus proximus est fides seu obligatio, qua sibi mutuo tenentur ad debitum, si petatur, et qua nequeunt aliis sui copiam facere. Finis autem principalis est procreatio et educatio prolis si suscipiatur, ad quem ordinatur copula ex natura contractus, tanquam ad principalem finem. Ex quibus patet quomodo et quo ordine haec tria bona spectant ad matrimonium.

(e) Sed propter argumenta videndum est, etc. Ut ostendat haec tria bona esse in quolibet matrimonio, objicit primo quod bonum Sacramenti, seu insolubilitatis non sit in matrimonio rato, non consummato, quia illud solubile est per professionem in Religione approbata, Extra de reg. cap. Ad Apostolicam. Secundo objicit bonum prolis non esse in matrimonio inter eos, qui sunt steriles, v. g. neque bonum fidei in conjugio adulterorum.

(f) Respondeo Sacramentum ut est bonum matrimonii, etc. Dicit primo non sumi Sacramentum hic ut signum sensibile gratiae, quod patet etiam ex locis citatis Augustini. Distinguit utrumque ab invicem secundum diversas et proprias rationes. Prima differentia, quia Sacramentum secundo modo sumptum est quid sensibile. Primo modo est aliquid spirirituale ; illud est transiens, hoc autem permanens: illud causat gratiam, hoc autem nequaquam. Hoc bonum insolubilitatis est intrinsecum Matrimonio, reliqua autem non sunt intrinseca formaliter, sed in obligatione, et virtualiter quod est dicere obligationem esse intrinsecam ex lege, licet non actus obligationis, fides scilicet et educatio prolis, si contingat.

(g) Ex his ad instantias, etc. Solvit objectiones praemissas supposita doctrina jam tradita. Primo rejicit responsiones duas, quarum prima est Richardi dist. 27. art. 2. quaest. 2. dicentis insolubilitatem esse perpetuam , et usque ad mortem; sed fer mortem intelligit non solum naturalem, sed etiam civilem, quae est per professionem, et sic intelligit Apostolum 1. ad Cor. 1. Hanc impugnat, quia si matrimonium fuisset consummatum, maneret etiam insolubile quatumlibet conjuges pari voto continerent, aut ingrederetur Religionem altera ex ipsis de consensu alterius, quia emissa professione manens in saeculo nequit conjungi alteri, quia vinculum manet. Subjungit ex copula hanc indissolubilitatem non oriri, quia nihil est contractus, aut novam obligationem inducens, etc.

Arguit contra principia illius responsionis, quibus dicitur matrimonium per mortem civilem dissolvi, quia non inducit obligationem, nisi usque ad mortem, vel naturalem, vel civilem. Unde hoc tenendo sequeretur obligationem, seu insolubilitatem matrimonii consummati non oriri simpliciter ex contractu, sed ex copula, quod non est probabile, quia copula sequens non est aliquid contractus, sed ex contractu, et ejus obligatione oritur tanquam actus obligationis: ergo non dat contractui ut sit insolubile, tanquam scilicet addens novam obligationem ex natura sua distinctam ab ea quae est ex natura contractus, quod verum est. Licet enim matrimonium firmetur per copulam (cap. Ex publico, etc. de convers. conjug, et ex pluribus aliis, 27. q. 2. ) quod matrimonium consummatum sit insolubile, non provenit haec insolubilitas ex copula praecise, sed ex vi contractus, ut consummatur per copulam, qua traditur possessio actualis corporum mutua per commixtionem, et fiunt duo in carne una; insolubilitas autem proveniens est a lege Dei positiva, qua afficit primo contractum, ut firmatur per copulam, seu consummatur. Vide cap. Lex cap. Sunt qui dicunt. cap. Agathosa. cap. Si quis conjugatus. cap. Si vir et uxor, etc. cum tribus sequentibus, 27. q. 2. Lex ergo insolubilitatis matrimonii primo afficit ipsum vinculum et non copulam, licet, copula subsecuta, maneat vinculum omnino, et quavis causa insolubile ex eadem lege, ut infra Doctor. sig. Tertio modo dici potest, etc. ubi respondet ad instantias praemissas ex propria sententia.

(h) Aliter dicitur quod per professionem, etc. Haec sententia est Henrici. Eam aliter defendunt alii, quod si uterque conjux ingrediatur, et professionem emittat, manere vinculum, non manere autem vinculum, si unus solus profiteatur. Ratio disparitatis est, quia dum unus solus profitetur, renuntiat juri suo, quando autem uterque simul profitetur, neuter renuntiat . Haec est D. Thomae in 4. dist. 27. q. 1. art. 3. quaestiunc. 3. ad primum, Paludani q. 3. art. 2. conchis. 2. Palacios disp. 2. Probabilem docet Sanchezlib. 2. disp. 20. Ledesma in 2. p. 4. q. 63. art. in 3. Sententiam Henrici sequitur Erasmus c. 73. 1. ad Corinth. Franciscus Torrensis de sexta Synodo, in eamdem propendet. Claudius Espenceus lib. 6. de continentia, cap. 4. Glossa etiam in cap. 2. de convers. conjug. aliquos idem docere ait. Panormitanus in c. praedictum, asserit aliquos dicere non statim dirimi vinculum, sed dum manens in saeculo contrahit matrimonium.

Hanc sententiam recte impugnat Doctor in littera ex hujus contractus natura, qui non est vagus, sed unius cum una ex divina institutione, et secundum dictamen rectum legis naturalis ; est enim individua vitae societas, et aperte definitum est contrarium in Tridentino sess. 24. de matrimonio can. 6. Si quis dixerit matrimonium ratum non consummatum per solemnem professionem alterius conjugis non dirimi, anathema sit, etc. Eusebius Papa, ut habetur cap. Desponsatam, 27. q. 2. Desponsatam puellam non licet parentibus alii tradere, licet tamen illi monasterium sibi eligere. Item, Gregorius lib. 6. Regesti, epist. 20. ad Fortunatum, et habetur cap. Decreta legalia, etc. idem docet eodem titulo. Alexander III. cap. Ex publico, etc. de convers. conjugati Innocent. III. cap. Ex parte tua, etc: eodem titulo. Joannes XXII. in Extravaganti Antiquae, etc. de voto, etc. Idem patet ex praxi et usu Ecclesiae.

Probatur ratione, quia hic contractus non est vagus, sed inter duos, ut in commento, dist. 26. quaest, unica, dictum est. Adversarii etiam admittunt vinculum esse perpetuum ex natura sua, qua ratione tenent manere post professionem ; ergo si manet, manet etiam obligatio contractus. Sed haec incompatibilis est cum alia obligatione, quam in saeculo manens possit superinducere ; ergo, etc. Probatur minor, quia omnes Scripturae, ex quibus probatur obligatio vinculi matrimonialis esse insolubilis, probant similiter eam esse respective ad unum vel unam, et non ad plures, juxta illud: Erunt duo in carne una; Gen. 2. Matth. 19. 1. ad Corinth. 7. ad Romanos 7. ergo sequeretur quod manens in saeculo non posset inire matrimonium. Deinde, obligatio manens semper vivit respective ad personam cui manet ; ergo habet semper eumdem effectum quantum ad jus in quo fundatur. Sed matrimonium ratum contractum inhabilitat paries ad ineumdum aliud matrimonium ex natura sua, quia habet Sacramentum et fidem annexam, quae excludit in solidum obligationem similem cum altera ; ergo si non extinguitur professione, perinde habet eumdem effectum. Dices manere quoad vinculum spirituale, non vero quoad corporale.

Contra, Matrimonium principaliter consistit in societate individua, ut fundatur in permutatione perpetua corporum: ergo vel manet quoad hoc, vel solvitur. Deinde non est ratio cur dicatur matrimonium non esse, tam perpetuum vinculum quoad permutationem corporum, quam quoad vinculum spirituale, cum matrimonii vinculum sortiatur obligationem in ordine ad finem, ad quem institutum est, qui, ut supra declaravit Doctor, est debitum fidei, et procreatio prolis. Praeterea, vinculum spirituale matrimonii vel intelligitur de amore mutuo conjugum, et naturali, vel in significatione mystica, qua repraesentat unionem Christi cum Ecclesia. Sed neutrum compatitur cum divisione personae et carnis suae per aliud matrimonium simul, quia amor ille naturalis est individuae societatis, quam non habet superinducens aliud matrimonium, in quo dividit societatem, neque repraesentare potest unionem Christi cum Ecclesia, ut una sponsa ; ergo nequit manere vinculum spirituale.

Deinde, si Pontifex dispensaret cum professa persona in voto, sequeretur vel eam posse repetere conjugem priorem, quia manet matrimonium ratum, et non impeditum, ac proinde reviviscit quoad totam obligationem, cum sit perpetuum ; vel non posset repetere, sed inire aliud matrimonium et consummare. Sic autem maneret obligata duobus, quod adeo absurdum est, ac dicere manere aliquem obligatum contractu legitimo, et non re8cisso,et non manere: aut vendere equum, quem alteri vendidit denuo sine ipsius consensu illaeso jure ; vel, ut clarius dicam, rem, quae transivit in jus alterius, et amplius non est propria, permutare de Jure cum alieno. Sed contractus matrimonii etiam rati perficitur de praesenti permutando corpora, ita ut per Apostolum vir non habeat potestatem sui corporis, sed mulier, neque mulier sui, sed vir; ergo manente jure partis, neque vir potest disponere de corpore suo, neque mulier de suo, illaeso Jure.

Ex hoc sequitur impugnatio secundae sententiae, quia si professio alterius conjugum dirimit matrimonium ratum in una, sequitur etiam habere eumdem effectum in altera, si simul ingrediantur. Probatur sequela, quia ex textibus allegatis constat professionem dirimere matrimonium ratum, ut patet ex Tridentino, quacumque lege id dirimat: dirimitur tamen in favorem Religionis tanquam status perfectioris, cui hoc privilegium datur absolute, et sine consensu partis, cujus jus extinguitur. Sed quod in favorem conceditur Religionis professae, perinde sublevat onus antiquae obligationis, sive unus conjugum, sive uterque participet eumdem favorem; ergo etiam perinde dirimitur matrimonium inter utrumque, sive alter profiteatur, sive uterque; privilegia enim, quae absolute ratione status, et ejus intuitu conceduntur independenter a personis, participatione sola status communicantur: ergo et hoc privilegium, quod tale est intuitu solius status,

Deinde idem patet ex ratione seu fundamento sententiae oppositae, quia ideo dicit non dirimi matrimonium ratum in casu conversionis communis conjugum, quia non censentur renuntiare juri suo. Sed matrimonium et ejus vinculum ratum non potest dissolvi per consensum eorum,

neque ab eo amplius dependet ejus perpe tuitas, sed a lege instituente ; ergo retentio aut renuntiatio juris per ipsos facta, non facit ad solutionem vinculi ; vel ergo ex natura status Religiosi dirimitur, et professionis factae, vel certe nullo modo dirimitur.

Dices, textus supra allatos loqui tantum de conversione alterius ad Religionem, et per eam dirimi matrimonium, non vero quando uterque convertitur.

Contra, textus allati dicunt matrimonium dirimi per professionem in Religione, quod verum etiam est, etiamsi alius reclamet contra conversum ; ergo causa tollens vinculum est ipsa Religio professa, ac proinde eumdem semper effectum inducit in altero, et in utroque. Deinde, a contrario sensu, si ingrediens Religionem dicitur renuntiare suo juri in eo solum quod ingrediatur et profiteatur ex imcompatibilitate status cum vinculo matrimonii rati, quod lex non vult tenere contra professionem, eodem modo dicendum videtur quod uterque assumens statum, cum quo illud vinculum est incompatibile ex lege, ipso facto renuntiet suo juri per solam professionem superinductam, quae lege repugnat. Aliud autem est de matrimonio consummato, quando conjuges simul convertuntur, quia illud ipsa lege insolubile est, ac proinde semper manet ; ergo eadem lex statuens contrarium quoad matrimonium ratum, habet suum effectum respective ad utrumque conjugem, quod probat ipsa exceptio.

Deinde, si uterque post professionem consummaret matrimonium, non committerent fornicationem, licet copula esset sacrilega et contra votum, si matrimonium esset ratum et manens. Quid autem tum de ipsis disponendum esset secundum divinam legem, ex qua maneret vinculum matrimonii rati inter professos

Religionem? An matrimonium sic consummatum praevaleret voto, maxime secuta prole, an votum matrimonio spectato solo Jure divino ?

Dices praevalere votum.

Contra, matrimonium consummatum Jure divino fortius ligat, et ideo vinculum ejus manet etiam in professis,quia indelebile est; ergo etiam matrimonium ratum,si manet, in casu transit in consummatum ; ergo perinde habebit eumdem effectum insolubilitatis in quocumque casu ; ergo nequit Pontifex dispensare, ut alter ipsorum solutus a vinculo Religionis posset conjungi alteri. Hoc autem videtur inconveniens, quia copula superinducta voto, quod simpliciter inhabilitat persona ad ineundum matrimonium, non videtur plus juris tribuere partibus, quo exmantur a potestate plenaria superiori, quam si non sequeretur, sicut qui post consummatum matrimonium professi sunt, nihil juris novi in se acquirunt etiam interveniente copula, quia per votum facti sunt inhabiles ad acquisitionem novi juris ; ergo similiter illi facti sunt inhabiles ad acquisitionem novi juris per copulam sequentem votum ipso voto. Quod si nihil juris acquirunt, manet eadem potestas Pontifici in eosdem quae fuit antea: non manet ex alio capite, quia jam consummarunt matrimonium. Et ut infra dicetur de impedimento voti aliquando non fuit dirimens juxta sententiam Augustini, sed fit tantum dirimens Jure Ecclesiastico inhabilitante personas ; ergo Jure divino solo attento praevalet matrimonium consummatum hoc modo ; ergo si contractus manet in Professis, idem nunc dicendum esset, quia Ecclesia nequit in contractum, nisi ut inhabilitat persona, et stante contractu legitimo nequit tollere effectum ejus ex divino jure convenientem.

Ponatur et jam alterum fuisse solutum a Religione per dispensationem, sequeretur eum non posse conjungi alteri, quia ligatus priori matrimonio maxime in sententia eorum, qui dicunt matrimonium ratum non esse dispensabile, quod communius tenent Theologi ; ergo derogat ejus libertati favor Religionis, alias dirimentis matrimonium vatum, et pejoris sit conditionis, ex eo quod sit professus Religionem ; quod non videtur dicendum, quia sublato vinculo Religionis, tollitur onus et impedimentum acessorium ; dicendum ergo solvi matrimonium ratum per professionem Religionis. (i) Tertio modo dici potest, quod in

matrimonio rato, etc. Hic statuit conclusionem, per quam respondet ad instantias praemissas, nempe Jure divino positivo matrimonium ratum esse perpetuum, excepto casu professionis, quem exemit Christus a lege insolubilitatis, et hoc consonat rationi naturali rectae. Hanc tenent Abulensis 1. Reg. cap. 8. q. 98. 103. 113. Victoria de potestate Papae proposit. 1. Solus in 4. dist. 27. quaest. 1. art. 4. concl. 1. Petrus de Soto lect. 12. de matrim. Ledesma in 2. part. 4. q. 63. art. 3. Corduba lib. 1. q. 25. Angles in flor 1. p. q. 1. de essentia matrimonii, Henriquez lib. 11. de matrim. c. 8. et multi alii, quam ut probabiliorem sequitur Sanchez lib. 2. de matrimon. disp. 19. Citari etiam possunt pro hac sententia Altisiodorensis lib. 4. Sum. tract. 9. cap. 2. D. Thomas in 4. dist. 27. quaest. 1. art. 3. quaestiunc. 2. Richardus art. 2.q. 2. Durandus q. 2. Paludanus quaest. 3. art. 3. et alii qui asserunt Jure divino naturali solvi matrimonium ratum per professionem, quia non intendunt Jus naturale in rigore, sed ut consonum Juris naturali contractus et status Religionis, supposita institutione divina contractus et eminentia status Religiosi supra statum conjugalem. Et hoc est, quod dicit Doctor, nempe hoc privilegium Religionis esse consonum rationi naturali rectae infra sig. Haec autem relaxatio Christi, etc. Eamdem sententiam tenet Turrecremata c. Sunt quidam, 27. q. 2. Lancellotus institut. Juris canonici, lib. 2. tit. de sponsalibus, Covarruvias 4. decreti, 2. p. cap. 7. nam fundamentum hujus sententiae est, quia mors spiritualis est professio in Religione, ad Coloss. 3. Mortui estis, et vita vestra abscondita est in Christo, etc. et ratione naturali licitum esse a statu imperfectiori, ad perfectiorem fieri transitum, nulla tertio illata injuria, quia haec commutatio est minoris boni in majus non laesa justitia, quod non excludit Dei ordinationem et acceptationem seu legem.

Probatur conclusio a Doctore, quia in contractu matrimonii non est accommodatio, sed permutatio potestatis, non ad tempus, sed perpetua, alioquin non esset verum matrimonium novae legis institutum a Christo, Matth. 19. et revocatum ad primum statum suae institutionis a principio, excluso repudio, quod in lege Mosaica permitebatur; haec ratio patet ex dictis de natura et essentia matrimonii, et ejus fine. In hac ergo lege Christus ipse dispensavit, aut non comprehendit casum conversionis conjugis ad Religionem, non consummato matrimonio. Hoc insinuatur in cap. Ex publico, etc. de conversione conjugatorum, ubi Alexander III. in fine dicit : Sane quod Dominus in Evangelio dicit, non licere viro, nisi ob causam fornicationis, uxorem suam dimittere, intelligendum est secundum interpretationem sacri eloquii, de his, quorum matrimonium carnali copula est consummatum, sine qua consummari non potest, etc. et respondet in casu proposito de matrimonio rato,

quod solvi dicit per ingressum Religionis, et cap. Ex parte 2. eodem titulo, dicitur Sanctos ex divina revelatione, quae superat omnem legem, a matrimonio rato transisse ad statum perfectiorem.

Confirmatur, nam copula carnalis subsecuta matrimonium ratum, quae est ejus consummatio, a sensu contrario reddit causam cur conjugatorum unus nequit ad Religionem convolare invita altera, ut constat ex decretis Patrum, 27. q. 2. et causam esse asserunt, quia jam - consummato matrimonio facti sunt una caro, et quod Deus conjunxit, homo non separet, quia illud est divini Juris, ut patet ex Canonibus allegatis ; ergo quod ex matrimonio rato alter possit ad Religionem transire, est Juris divini dispensantis in favorem Religionis et perfectionis hujus status in tali matrimonio. Probatur consequentia, quia matrimonium tantum eamdem legem sortitur cum consummato, excepto casu dispensationis, quia est perpetua permutatio corporum ex natura, ut patet, quia sic institutum in paradiso, est unius cum una, ut declarat Christus, Matthaei, 19. insolubilis extra hunc casum per consensum partium saltem. Est etiam Sacramentum significans unionem Christi cum Ecclesia, et est signum sensibile dans gratiam,ut patet ex Trident. sess. 24. in doctrina de hoc Sacramento, et ei conveniunt bona tria matrimonii. Sed matrimonium, ut est institutum primo, et secundum legem illius institutionis, est fundamentum significationis sacramentalis, loquendo de contractu in fieri, et de Sacramento, ut est signum practicum gratiae ; ergo sicut institutio sacramentalis adhaeret contractui secundum primam institutionem, et sicut gratia sacramentalis datur ad supportanda onera matrimonii, et utrumque salvatur in matrimonio rato, ita etiam vinculum ejus sortitur eamdem legem et significationem et finem, quae habuit matrimonium ex prima sua institutione ; haec autem lex fuit ut esset vinculum perpetuum ex natura sua, quae manet quoad ratum, nisi in casu excepto per Christum.

Secundo probatur, quia matrimonium ratum non differt a consummato, nisi ratione copulae: sed copula non est de essentia matrimonii, aut per se de substantia, sed perfectio accidentalis. Unde matrimonium Virginis cum Josepho fuit verum et substantiale matrimonium, quamvis ratum, sicut et primorum parentum in paradiso. Deinde, si quis inito matrimonio rato, contraheret de praesenti cum altera, et illud consummaret, sequeretur, si copula esset de essentia matrimonii, posterius valere, contra declarationem Gregorii IX. cap. Si inter virum, etc. de sponsalibus, etc. imo sequeretur ulterius, si matrimonium ratum non esset insolubile Jure divino, sed tantum Ecclesiastico, posterius matrimonium esse insolubile, quia consummatum, quod Jure divino in omni casu manet insolubile ; Juri autem divino cederet praeceptum Ecclesiasticum de insolubilitate matrimonii rati, quin etiam ipsum vinculum, si solubile esset, ex natura re, cederet alteri consummato imcompatibilii quod Jure divino est insolubile.

Dices, Ecclesiam contrahentes matrimonium ratum inhabilitasse suo praecepto ad aliud matrimonium.

Contra, praeceptum tale nullibi legitur latum ab Ecclesia, neque inhabilitas statuta. Demus etiam oppositum, si Ecclesia revocaret tale statutum, ut potest, sequeretur matrimonium ratum non esse ex natura contractus perpetuum, ut subest divinae legii: ergo tunc quantum est ex parte divinae legis, solveretur per matrimonium aliud superveniens et consummatum, quia adveniente strictiori vinculo, rumpitur minus forte, Gloss. in cap. Duobus modis, etc. de sponsa duorum, etc. sicut sponsalia de futuro praemissa solvuntur per matrimonium de praesenti subsequens, ut ibi dicitur. Hoc autem falsum est, nempe matrimonium ratum cedere matrimonio consummato, ut omnes concedunt: ergo eamdem lege censentur, divina, inquam, quae statuit matrimonium ratum esse insolubile et perpetuum ex natursua, nisi in casu expresso ingressus Relia gionis, qui ab ipso legislatore eximitur, interpretante Ecclesia talem casum eximi. Confirmatur, sub institutione matrimonii, Genes. 2. Matth. 19. comprehenditur matrimonium ratum, vel non comprehenditur? Si primum, ergo lex matrimonii designata praedictis locis matrimonium ratum comprehendit. Sed nulla alia divina habetur matrimonium consummatum esse indissolubile quam per illam legem, quam pro fundamento vinculi perpetui post consummationem afferunt Patres et Pontifices ; ergo perinde extenditur lex haec universalis ad matrimonium ratum, quia ubi nihil excipit aut distinguit, nec nos excipere aut distinguere debemus: lex autem absolute loquitur de hoc contractu, ut est inter duos permutatio corporum: ergo sic debet intelligi.

Si dicas quod non comprehendatur: ergo neque contractus ille matrimonii rati sortitur aliam naturam lege divina ab aliis contractibus, secundum justitiam commutativam initis, ex quo sequuntur absurda. Primum, non erit Sacramentum, quod est contra fidem et Tridentinum, ut suo loco dictum est, quia nullum matrimonium est Sacramentum, nisi dum fit contractus de praesenti, et ut est matrimonium ratum per consensum de praesenti. Imo neque matrimonia olim praesumpta valebant in facie Ecclesiae, nisi in virtute consensus antecedentis copulam, quia Ecclesia praesumebat illam copulam non esse fornicariam, sed maritalem, proindeque praesupposuisse consensum praesentem maritalem, per quem sponsalia transibant in matrimonium ratum, ex quo consensu sequebatur copula, aut praesumebatur sequi : nunc autem post Tridentinum Sacramentum semper perficitur per matrimonium de praesenti, quod dicitur ratum. Quod vero non fit Sacramentum, nisi comprehendatur sub lege matrimonii expressa praedictis locis, aut sub institutione adjuncta (negando scilicet comprehendi sub una, negatur consequenter comprehendi sub altera),probatur universim ex doctrina tradita de hoc contractu, qua est Sacramentum legis novae, quia institutio Christi accessit matrimonio, ut erat contractus institutus a Deo in officium naturae in paradiso, quod optime declarat Tridentinum sess. 24. in cap. Doctrinali.

Matrimonii, inquit, perpetuum, indissolubilemque nexum primus humani generis parens divini Spiritus instinctu pronuntiavit, cum dixit : hoc nunc os ex ossibus meis, etc. Quamobrem relinquet homo patrem suum, etc. et adhaerebit uxori sitae, et erunt duo in carne una, etc. Postea subjungens Christi declarationem ex Matthaei 19. quia hic contractus esse debeat duorum tantum, juxta primam institutionem, subdit Concilium : Ejusdemque nexus firmitatem ab Adamo tanto ante pronuntiatum his verbis confirmavit : Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. Tertio loco subjicit quomodo evexit contractum illum ad esse Sacramenti novae levis : Gratiam vero, inquit. quae naturalem illum amorem perficeret, et indissolubilem unitatem confirmaret, conjugesque sanctificaret, etc. sua nobis passione promeruit. Deinde asserit hoc

Paulum ad Ephesios 5. insinuasse : Sacramentum hoc magnum est, etc.

Ex quibus Concilii verbis, et consequentia doctrinae eidem scopo infixae, sic argumentor : Primo asserit perpetuum et indissolubilem nexum matrimonii fuisse praedictum a primo parente verbis praelatis. Secundo, Christum eam declarasse prophetiam, Matthaei 19. et declarasse nexum perpetuum (tollendo scilicet libertatem repudii in lege Mosaica permissam ob duritiam cordis Judaeorum, et alia pericula a lege Evangelica, in qua voluit nexum manere perpetuum dicens : Quod Deus conjunxit, homo non separet. Tertio, asserit Christum institutorem Sacramentorum sua passione gratiam nobis meruisse, qua naturalem illum amorem perficeret, et indissolubilem unitatem confirmaret. Particula illum, refert seu demonstrat antecedens, nempe perpetuum nexum et indissolubilem praedictum ab Adamo declaclaratum et confirmatum a Christo, esse Sacramentum ut est in fieri per contractum. Tandem quarto, id insinuasse Apostolum per illa verba : Sacramentum hoc magnum est, etc. quibus declaratur etiam significatio mystica, ex qua tanquam ex motivo, per institutionem Dei sortitur matrimonium perpetuitatem et insolubilitatem nexus, ex Augustino lib. de nuptiis et concupisc. c. 10. et de bono conjugali, 1. Quid, inquit, sibi velit tanta firmitas vinculi conjugalis, quod nequaquam puto tantum valere potuisse, nisi alicujus rei majoris quoddam Sacramentum adhibere, etc. Ergo a primo ad ultimum sequitur, nisi matrimonium ratum comprehendatur sub institutione et lege divina praedictis locis expressa, non esse Sacramentum, quia Christus non dedit efficaciam hanc gratiae, nisi matrimonio, de quo praefatis locis agitur: contrarium est contra fidem. ergo matrimonium ratum et non consummatum comprehenditur in lege et institutione illa generali, et consequenter est. indissolubilis, et perpetuus nexus secundum doctrinam Concilii, praedictionem Adami, Christi declarationem et confirmationem, est Sacramentum, quod perficit amorem seu societatem hanc primam generis humani (ut vocat Augustinus), naturalem et indissolubilem unitatem, ut dicit Concilium. Deinde, habet in se significationem sacramentalem, tam mysticam quam practicam, quam insinuat Paulus loco praefato, Imo omnia haec perficiuntur in matrimonio rato, antequam sequatur copula, quia collatio gratiae sacramentalis, qua nexus ille amoris naturalis et indissolubilis unitas perficitur, et confirmatur, ut dicit Concilium, reliqua supponit in fieri, et eis accedit ante copulam.

Optime ergo docet in matrimonio rato fieri perpetuam permutationem corporum, et non temporariam, quantum est ex vi legis universalis. Imo, et ulterius addo ex vi universalis legis et institutionis, et Sacramenti practice causantis gratiam, perinde matrimonium ratum, et consummatum esse insolubile, et in hoc tantum differre ratum, in quantum contra legem universalem ex privilegio in favorem Religionis, data est relaxatio ab insolubili, alias vinculo matrimonii rati, quae non est data quoad matrimonium consummatum, sed manet subjectum legi in omni casu ; ideoque magis insolubile est quam ratum, non comparando matrimonium ratum praecise ad legem, sed ad privilegium contra legem datam in casu particulari Religionis, quo sublato utrumque eadem lege censerentur.

Non ergo recte, neque consequenter mihi videntur aliqui moderni tenentes copulam non esse de essentia aut substantia matrimonii, asserere praedictis in locis Scripturae citatis, tantum intelligi matrimonium consummatum, ex eo quod dicantur duo fieri in carne una, quod per copulam, inquiunt, tantum fit, quia illa loca, ut visura est, comprehendunt duos fieri in carne una, etiam quantum ad vinculum per matrimonium ratum, antecedenter ad copulam, vel alias ; unde suppetit fundamentum, ratum in quovis alio casu esse insolubile, aut esse Sacramentum institutum a Christo, aut significare conjunctionem Christi cum Ecclesia? Neque refert quod in aliquibus locis Patres asserunt copulam facere matrimonium insolubile, quia loquuntur de matrimonio respective ad conversionem ad vitam religiosam inter fideles, quod Christus manere voluit ; matrimonium vero ratum, ut jam dictum est, sic respective ad privilegium vitae religiosae est solubile. Sicut olim etiam fuit matrimonium consummatum solubile in lege Mosaica per repudium, ut plures tradunt, et matrimonium infidelis conversi ad fidem, quando alter non vult ipsi cohabitare. Neque urgent etiam quidam Canones citati a Gratiano 27. q. 2. ut cap. non est dubium, etc. et cap. Cum societas, etc. quia primum citatur ex Augustino, qui illud nullibi docet : Non est dubium, inquit, illam mulierem non pertinere ad matrimonium, cum qua commixtio sexus non docetur fuisse, etc. Hic textus est corruptus, quia ultra verborum variationena, variatur etiam sensus; sic enim legitur apud Leonem: Cum societas nuptiarum ita ab initio constituta sit, ut praeter sexuum conjunctionem, haberet inse Christi et Ecclesiae Sacramentum, dubium non est eam mulierem non perimere ad matrimonium, in qua non docetur nuptiale fuisse mysterium, etc. Ita epist. 90. alias 92. ad Rusticum, cap. 4.

loquitur de concubina, quam non facit uxorem conjunctio sexus, quia defuit foedus nuptiale. Unde ibidem docet nuptam superinductam per matrimonium concubinae, esse legitimam uxorem, nisi prius quae concubina fuit, per matrimonium legitimum fuerit conjuncta. Hic textus corruptus Gratiani multos decepit. Ex quo sequitur oppositum ejus, quod intendit, nempe matrimonium non fieri per copulam, sed per consensum. Quae doctrina est communis Patrum, et ex ea sequitur intentum nostrum. Unde Ambrosius lib. de institut. Virgin. c. 6. et habetur cap. Cum initiatur, eodem: Cum initiatur conjugium, tunc conjugii nomen adsciscitur; non enim defloratio virginis facit conjugium, sed pactio conjugalis. Denique cum jungitur puella, conjugium est, non cum viri, alias virili, admixtione cognoscitur, etc. Idem docet Chrysostomus, seu auctor imperfecti operis in Matth, et habetur cap. Omnis res, eod. matrimonium non facit coitus, sed voluntas. Isidorus lib. 9. etymolog. cap. 7. habetur cap. Conjuges, eodem : Conjuges, inquit, verius appellantur a prima desponsationis fide, quamvis adhuc ignoretur inter eos conjugalis concubitus. Augustinus de nupt. et concupiscentia, lib. 1. cap. 11. Conjux vocatur a prima fide desponsationis, quam concubitu non cognoverat Joseph, nec fuerat cogniturus, nec pejerat (alias pejeraret), nec mendax manserat conjugis appellatio, etc. Dicit praeterea fidele conjugium fuisse inter parentes Christi, mente, et non carne, id est, consensu, et non copula. Et in hoc matrimonio ipsorum assignat tria bona matrimonii, prolem, fidem,Sacramentum, juxta ea, quae superiori dist. 2. docuimus, nempe hoc matrimonium altiori modo, et ordinatione attigisse finem matrimonii, quamvis fuerit tantum ratum. Omne, inquit, nuptiarum bonum impletum est in illis parentibus Christi, proles, fides, Sacramentum . Prolem cognoscimus ipsum Dominum Jesum ; fidem quia nullum adulterium;Sacramentum, quia nullum divortium. Solus ibi nuptialis concubitus non fuit, quia in carne peccati fieri non poterat, sine ulla pudenda carnis concupiscentia, quae accidit ex peccato, sine qua concipi voluit, qui futurus erat sine peccato, etc. Haec eadem doctrina est Pontificum de sponsalibus, et matrimonio, matrimonium per solum consensum verbis expressum contrahi, cap. Cum locum, cap. Cum apud Sedem Apostolicam, cap. Tuae fraternitati, cap. Tua nos duxit, etc. Ex quibus locis deducitur haec propositio : Copulam non spectare ad vinculum aut essentiam matrimonii : et haec ; matrimonium fieri per solum consensum; ergo recte deducitur sententia Doctoris, matrimonium scilicet ratum comprehendi sub institutione et lege universali matrimonii, et ex vi ejus esse divina ordinatione insolubile, licet ex privilegio Religionis solvatur, non autem ex natura sua aut vi legis, quia consensus dirigitur immediate et proxime ad matrimonium, qua ratum dicitur et inducitur vinculum) illud autem est de natura contractus, quod ei per legem propriam competit.

Secundum absurdum, quod sequitur ex doctrina hactenus impugnata, est, quod si matrimonium ratum non esset lege divina insolubile, quod nulla alia insolubilitas eidem conveniret, quam illa, quae convenit ei ex ratione justitiae commutativae. Sed haec solubilis est per consensum partium, quo suo juri quisque libere potest renuntiare ; ergo in specie perinde maneret solubilis, sicut in aliis fit, quantum est ex natura justitiae et obligationis sequentis.

Dices Ecclesiam tribuere illam firmitatem.

Contra, ut supra dictum est, tale statutum Ecclesiae nullum est aut extat. Sed omnis dispositio refertur per modum declarationis juxta naturam, quam sortitur contractus ex prima ejus institutione, et secunda per Christum, a quo etiam elevatus est ad esse Sacramenti novae .legis, et secundum finem, qui ei praefixus est a Deo instituente ad significationem mysticam, unionis Christi cum Ecclesia ; ergo declaratio Ecclesiae non innititur propriae auctoritati statuenti seu disponenti talem indissolubilitatem, sed causis praemissis, quas in fundamentum veritatis declaratae adsciscitur, quia ut dixi, has causas ubique supponit tanquam notas, vel exprimit. Deinde, Patres exponentes hanc insolubilitatem ad easdem causas recurrunt, et non ad auctoritatem ullam humanam. Quinimo Ecclesia statuta humana legum civilium in praejudicium hujus insolubilitatis declarat nulla ob divinam legem contrariam.

Deinde ab eodem sumitur forma contractus, a quo est ejus institutio, sed institutio ejus est a solo Deo ; ergo et forma. Forma autem ejus est sua insolubilitas, per quam ab aliis contractibus in specie distinguitur, qui sunt solubiles ; ergo est a Deo, et non ab Ecclesia. Deinde, nequit dare formam, qui nequit supplere ipsum contractum, quia forma est potior pars contractus Ecclesia autem nequit supplere contractum, alias posset supplere consensum, sicut in aliis contractibus contingit, quorum materia subest directe legislatori ; ergo nequit dare formam. Demus ergo Ecclesiam subtrahere hic et nunc formam contractus matrimonii rati, et quod amplius est, rescindere matrimonium illud pro futuro quantum in se est, et sequi copulam inter conjuges, ma trimonium in eo casu esset solubile, et non esset solubile. Esset solubile, quia formam irritaret Ecclesia, potestate sua utens; non esset solubile, quia matrimonium per copulam consummaretur. Sublata autem firmitate aut perpetuitate contractus, copula sicut non facit matrimonium, et nihil est contractus, sic etiam nequit dare ei formam aut perpetuitatem. Casus hic ponitur ad indagandum quid Ecclesia possit circa contractum. Confirmatur ergo ratio praemissa, quia Ecclesia nequit quidpiam statuere aut immutare circa matrimonium directe, ut omnes concedunt Theologi, sed tantum statuere circa personas, quae sunt materia remota, ipsas inhabilitando ad contractum ineundum, matrimonia autem legitime inito subvenire nequit ; ergo neque dare perpetuitatem et formam matrimonio. Ratum autem est legitimum matrimonium, imo in eo completur totum, quod spectat ad naturam contractus et vinculi; ergo Ecclesia nihil in hoc statuere potest, neque dare ei firmitatem, aut contrarium, etc.

(k) Unde Ecclesia nunquam attentasset, etc. Probat conclusionem a posteriori quoad secundam partem, scilicet solvi matrimonium ratum per professionem Religionis, quia Ecclesia id approbat et permittit, quin etiam declarat licitum, ut patet ex locis supra citatis, cujus originem refert Alexander. III. cap. Ex publico, etc. de convers. conjugatorum, etc. ad interpretationem.

Exemplum, quod subdit de Sancto Joanne Evangelista Baronius, rejicit in annum 31. Domini tomo i. Annalium, et Toletus in cap. 2. D. Joannis, annotet. 13. Maldonatus etiam in prooemio in Joan. sed male ibi refertur Hieronymus lib. 1. Jovinianum, dixisse Joannem luisse maritum et virginem, nam Hieronymus id non asserit : Petrus, inquit,

Apostolus, Joannes Apostolus, maritus et virgo, sed Petrus Apostolus tantum, etc. Joannes Evangelista, etc. Verba illa, maritus et virgo, non copulative, sed divisim referuntur, ut sensus sit Petrum fuisse maritum, Joannem virginem, et inde praerogativam amplioris gradus Evangelistae convenisse Joanni, quem virginem in antecedentibus probat. Auctor autem sententiae praemissae fuit Beda in Prologo in Joannem. Et Ruper-tas in cap. 2. quam dicit fuisse communem auctor prooemii in tractatus Beati August. in Joannem, et satis vulgaris est, sed non vera, ut ibidem probat Baronius ex Augustino, Hieronymo, Ignatio, epistola ad Philadelphus. Putarem tamen a Graecis emanasse primum, qui epistolam Ignatii corruperunt in favorem incontinentiae suorum ministrorum ; quod notat etiam Baronius tom 1. anno Christi 57. qui post Petrum addunt etiam Paulum et caeteros Apostolos: quod falsum est, ut idem recte probat praefato loco.

Caeterum ad propositum facit, quod quod ille qui vocatus fuerit a nuptiis, dicitur fuisse Simon Chananaeus Apostolus, ut tradit Nicephorus lib. 8. hist. cap. 30. et approbat idem Baronius. Hic viso miraculo conversionis aquae in vinum secutus est Christum. Aliquem autem fuisse cognatum Christi videtur ex facto, quia alioquin neque Virgo, neque Christus vocaretur ad nuptias, Simonen autem fuisse cognatum Christi ex Virgine constat. Exemplum inde perinde valet, quamvis non in Joanne contigerit. Alia exempla Sanctorum, quae subjungit Schbliastes, favent.

(1) Haec autem relaxatio, etc Congruitatem relaxationis hujus probat, quia minus bonam in majus commutare congruum, sicut et obligationem ad minus,

in obligationem ad majus, quod intelligitur, secluso praejudicio notabili tertii : Unde cessat instantia de matrimonio consummato, quia Christus noluit inferre praejudicium grave conjugi aut proli, seu detrimentum ; et cum ista expressione alii Doctores ponunt hanc rationem, quam etiam ex scopo discursus comprehendit Doctor. Quod autem subjungit de eminentia virginitatis, et superare statum matrimonii, patet ex loco allegato et communi Patrum sententia contra haereticos damnantes virginitatem et caelibatum.Item in locum citatum Matthaei, etiam in 1. ad Corinth. cap. 7 . ac novissime tandem ex Tridentini definitione sess. 24. can. 10. fructum centesimum virginitatis, de quo Doctor, tradit Hieronymus l.1. contra Jovinianum, cap. 1. et in Apologia ad Pammachium, cap. 1. Athanas. in epist. ad Amman. Theophilus Antiochenus lib. 2. Apologiarum in Marcum.

(m) Si quaeras an ista indissolubilitas conveniat, etc. Quaerit an per rationem Sacramenti conveniat matrimonio illa indissolubilitas ? Intelligit Sacramentum proprie dictum, quod est legis novae. Et respondet primo hanc insolubilitatem fuisse adjunctam matrimonio in lege naturae, et Christum potuisse in lege Evangelica etiam instituisse contractum insolubilem, etiamsi matrimonio non adjunxisset Sacramentum, quinimo potuisse adjunxisse Sacramentum retento libello repudii legis Mosaicae, per quem erat solubile matrimonium etiam consummatum. Docet ergo hanc insolubilitatem convenire matrimonio a Domino, superiori legislatore, qui voluit matrimonium uniri pro semper, et sic pro semper tenere inter conjuges, nisi in casu praemisso, quo ipse dispensavit. Hoc autem patet ex dictis, et confirmari potest, quia si contrahatur matrimonium,

etiam ratum, per expressam determinationem temporis, ut per annum, vel cum: hac, donec inveniam aliam, quae magis placet, erit nullus contractus ex cap. finali de conditionibus appositis; ergo matrimonium non est temporarium ex natura sua, ut legi subest, sed includit permutationem perpetuam.

Sensus autem Doctoris, et intentio est, insolubilitatem matrimonii fundari in divina ordinatione, non in Sacramento, neque etiam in contractu seorsim sumpto ; non negat tamen quin haec ordinatio admittat motivum significationis sacramentalis, tanquam causam finalem, ex qua inducta est perpetuitas, loquendo de Sacramento late sumpto, ut scilicet matrimonium significat conjunctionem Christi cum Ecclesia ; in quam rationem ubique Augustinus refundit hanc perpetuitatem, nempe ut in causam finalem, nam haec ipsa significatio non convenit matrimonio, nisi ex divina ordinatione, et in casu quo Christus non veniret in carnem, non conveniret, quia sic esset significatio falsa aut difformis, non subsistente significato. Convenit etiam eadem perpetuitas matrimonio, secundario tamen,ut est Sacramentum novae legis, ut patet ex Tridentino, quae ratio adjecta est contractui, ut praeficeret amorem naturalem, et confirmaret indissolubilem unitatem ejus, ut ait Concilium.

Caeterum licet ex his motivis tanquam causa finali, conveniat insolubilitas Matrimonio, primario tamen et simpliciter ei convenit a causa superiori instituente et efficiente principali, a qua etiam matrimonium sortitur utramque significationem. Sic etiam in signis Sacramentalibus caeteris est distinguere efficaciam aut significationem, respective quidem ad finem particularem cujusque, sed ut inest per. institutionem a causa superiore. Et quamvis explicare liceat per finem Sacramenti ipsam efficaciam et rationem formalem ejus, tanquam a termino specificante, tamen efficacia originaliter refertur ad causam principalem, a qua inest efficacia ad finem ab ipsa praefixum. Hoc modo S. Augustinus exponit formam contractus, nempe insolubilitatem ex natura rei significatae, unionis scilicet Christi cum Ecclesia. Et Tridentinum perinde docet adjunctam esse gratiam sacramentalem contractui ad perfectionem et confirmationem ejus, ut repraesentat illam unionem perfectius, quo magis ipse contractus per hanc rationem elevatur ad perfectiorem statum supernaturalem. Utrumque autem horum est a causa efficiente et elevante contractum. Ex quibus patet communis sententia Theologorum contra Juristas asserentes insolubilitatem hanc convenire matrimonio rato ex Jure Ecclesiastico, et consequenter solubilitatem in ordine ad ingressum Religionis ex eodem Jure convenire, quos magno numero citat Sanchez lib. 2. disput. 13.

Dubium superest, an possit Pontifex dispensare in matrimonio rato, sive ex caufa, sive non supposita causa? Negativam partem tenent plures Theologi, inter quos primus citatur a modernis noster Doctor. Eam tenent communiter antiqui Theologi, et consequenter qui dicunt insolubilitatem Juris esse divini naturalis. Eam docet Paludanus in 2. dist. 27. q. 1. art. 2. et quaest. 2. ar.t 3. Almainus de potestate Ecclesiae, c. 15. Victoria in Summa. Sotus lib. 7. de Justit . et Jure quaest. 1. et praefata dist. 27. quaest. 1. art. 4. Corduba noster lib. 1. qq. q. 25. et quaest. 11. Aragon. 2. 2. quaest. 88. art. 11. et plures alii etiam ex Juris interpretibus.

Secunda sententia est affirmativa, quam consequenter tenent omnes, qui dicunt insolubilitatem matrimonii rati esse Juris Ecclesiastici. Eamdem docent communiter plures moderni, ut Anton. 3. part. lil.1. cap. 2. Cajetan. tom. 1. Opusc. tract. 18. Sanchez disp. 14. lib. 2.

Quantum ad citationem Doctoris factam pro prima sententia, non subsistit, neque vera est, quia in toto hoc paragrapho, ut patet per singula, quae jam explicuimus non tractat casum, sed disserit quo Jure conveniat matrimonio rato esse insolubile, resolvens convenire Jure divino positivo, et ex alia parte dicit eximi casum professionis in Religione. Rationem autem adducit a posteriori, quia alias nunquam Ecclesia licentiaret ad Religionem conjugem, post matrimonium ratum, nisi Christus ita voluisset, sumens fundamentum relaxatae legis a Christo ex praxi Ecclesiae, et praecise disserit de solubilitate matrimonii respective ad hunc casum tantum; a contrario ergo sensu perinde diceret ipse, si vidisset in praxi aliquam dispensationem Pontificis in matrimonio rato, aut Ecclesiae, ut in omnibus similibus sustinet interpretationem legis divinae, juxta sensum Ecclesiae, et praxim. Et hoc supponit praedicta ejus ratio, ex qua colligit relaxationem matrimonii in favorem Religionis, quia ab Ecclesia id practicatur. Non extant autem inter Canones aut decreta, quae ante Doctorem fuerunt in usu Ecclesiae, talis dispensatio ; et sic non fuit occasio ejus asserendae, aut etiam disserendi de hoc casu, sicut fuit in aliis, ut supra dist. 21. dispensationem Gregorii sustinet de ministro Confirmationis, ut ibi visura est.

Posteriores Pontifices usi sunt hac potestate. Martini V. et Eugenii IV. dispensationes allegat S. Antoninus a se visas. Navarrus in Summa Latina cap. 22. refert se impetrasse ter vel quater talem dispensationem factam a Paulo III. et

Pio IV. Cajetanus vero suo tempore saepius fuisse dispensatum. Henriquez ait una die Gregorium XIII, dispensasse cum undecim.

His ergo suppositis, et assistentia Spiritus sancti, per quam Pontifices in regimine Ecclesiae diriguntur infallibiliter, tollitur dubium, et sequenda est affirmativa ; hanc autem potestatem habet Pontifex ex plenitudine potestatis, et sicut matrimonium ratum cedit voto Religionis emisso solemniter, in quo tamen ex principiis Doctoris infra dist. 38. dispensari potest, a simili etiam ejus potestas extenditur ad matrimonium ratum, quod minoris vinculi est.

Objicies, Pontifex non potest immutare Sacramentum, quod annexum est matrimonio: ergo neque dispensare.

Respondetur negando consequentiam, quia Sacramentum natura sua est transiens, et sic non impedit dispensationem.

Dices, non potest Pontifex aut Ecclesia : immutare naturam contractus directe: ergo etiam neque contractum initum relaxare : omnis enim res per quascumque causas nascitur, per easdem solvitur: ergo a contrario sensu nequit solvi nisi per easdem causas per quas nascitur.

Respondetur negando consequentiam. Disparitas est, quia vinculum hoc Jure divino annexum est consensui legitimo et mutuo, neque aliter induci potest, sicut neque potest Pontifex directe inducere alicui obligationem voti personalis, neque juramenti, quae annexa est propriae promissioni, quamvis horum obligatio possit ab ipso tolli, licet utrumque sit Juris divini, et annexum proprio consensui. Ex quo patet ad probationem allatam ex regula Juris, quae est Chrysostomi, seu auctoris operis imperfecti in Matth. hom. 32.

Objicies secundo, nequit Pontifex dispensare in matrimonio consummato: ergoneque in rato.

Respondent quidam Canonistae negando totum, sed male, ut bene probat Covar. 2: decret 2. part. cap. 1. et communis Doctorum; negatur ergo consequentia, quia Christus hanc potestatem non tribuit Ecclesiae, ut matrimonium consummatum dissolvatur in praejudicium prolis, sive sequatur, sive non sequatur proles, quia casum non respicit lex universalis, sed disponit absolute; in proposito autem id congrue factum est in favorem prolis. Alii dicunt matrimonium consummatum significare in effectu unionem Christi cum natura humana, quae insolubilis est, post Innocentium c. de Bigamis. Sed hoc accommodate diciturp ropter insolubilitatem, quae ipsi ex lege universali non relaxata competit, per ordinationem Christi in novo Testamento, Matth. id. revocantis libellum repudii permissum in lege Mosaica.

Petes an requiratur causa ut dispensatio Pontificis sit valida?

Respondetur non posse eum, sicut neque in voto, dispensare sine causa, quia (omissa sententia Juristarum, quam jam rejecimus, qui dicunt insolubilitatem matrimonii rati esse Juris humani) nequit Pontifex uti potestate dispensativa in lege divina illa, quae ejus dispositioni hic et nunc subjicitur,nisi ut fidelis dispensator in aedificationem, et interveniente justa causa, alias non ratificatur talis dispensatio a Deo, qui potestatem tribuit in aedificationem, et non in dissipationem aut destructionem. Varias causas hujus dispensationis assignant Doctores, ut scandalum, imparitatem qualitatis, pericula ex odio et dissidiis, lepram, allegationem non habiti consensus: sed res haec judicio dispensantis relinquitur. Universaliter autem videtur sufficiens causa impotentia superveniens m triraonio rato contracto, et quidquid sufficit ad relaxandum votum solemne Religionis, vel etiam annexum Ordini sacro, non videtur sufficiens consensus mutuus, nisi alia legitima causa subsistat.

Ex his sequitur quod matrimonium ratum neque possit Pontifex universali lege annullare, aut facere ut matrimonio consummato supervenienti cedat, quia Jure divino tenet matrimonium ratum, quod unius est cum una, ac proinde impedit Jure divino matrimonium cum altera, donec dirimatur ; ex alia autem parte potestas Pontificis tantum exerceri potest in casu particulari et necessario, et sufficiente, extra quem non est concessa. Sequitur secundo recte, et rationabiliter Ecclesiam statuisse tempus bimestris conjugibus ad deliberandum de ingressu Religionis,c. Ex publico, etc. de conversione conjugatorum, quia intra id tempus, spatium idoneum conceditur deliberandi, neque gravatur pars alterutra ex tali dilatione consummationis matrimonii. Quando enim Jus in re favorabili praescribit certum tempus, cujus initium determinatur, debet ab initio computari de momento in momentum, l 3. ff. de minor. etc. sic etiam tempus probationis praescriptum a Tridentino sess. 25. de regul. cap. 15. debet computari, et tempus obligationis alterius rei debet etiam a momento inceptionis computari continue, quia ille est modus vulgaris.

Distinguendum etiam est, quando tempus praescribitur a Jure sine ministerio judicis, et quando praescribitur dependenter a ministerio et arbitrio judicis, quia in priori casu sicut judex non est supra legem, ita nequit praescriptum tempus in lege restringere aut dilatare; secus est in secundo casu, si subsit causa legitima, et interpellatur ejus officium, quia ideo tum lex admittit arbitrium judicis, ut in casu providere possit: tale autem est bimestre designatum, cap. Ex publico, ut docet ibi glossa, et tenet Navarr. in Summa, cap. 16. Manuel tom. 1. Summae cap. 242. quamvis de facili non debet judex a termino praescripto legis recedere. Intra illud tempus quando conjuges non cogitant, neque se disponunt ad ingressum Religionis, probabile est secundum aliquos teneri alterum petenti consummationem matrimonii consentire ex natura contractus, de praesenti obligantis, quia ille terminus in favorem Religienis concessus, non praescribitur, quando deest animus et deliberatio, quia haec tantum suspendunt jus utendi, quod ex contractu praesenti acquiritur, nisi conventio praecesserit in oppositum, aut consuetudo, aute certe aliqua alia causa, quae alias excusat a redditione debiti. Et hoc maxime verum est, si periculum continentiae in altero petente subsit, nam quod lex praescribit in favorem Religionis, quando de ea nihil consultatur, aut intenditur, non censetur velle id decernere in praejudicium aut periculum partis, non subsistente fine, ad quem praescribit, et hoc consonat Apostolo 1. ad Corinth. 7. Oppositum hujus a pluribus aliis cum D. Thoma in 4. distinct. 11. tenetur q. 1. art. 3. quaestiunc. 2. ad 2. et probabiliter etiam, quia illud tempus potest dici concessum absolute in favorem Religionis, si in casu interim cogitet de Religione, et consilium capessat, ut infra etiam Doctor tenet.

Aliqui dicunt intra tempus bimestris teneri alterum conjugem profiteri, ne fiat praejudicium parti, si addatur annus praeterea probationis supra bimestre, quo expectare debet. Contrarium est magis commune et.verius, quia cap. Ad Apostolicam, etc. de regularibus, eia. datur novitio annus integer probationis, ut experiatur Religionem, cui non praejudicat matrimonium contractum, imo non derogat dispositioni legis ordinariae, et ipsum matrimonium, quod dirimitur per professionem ingredientis hanc conditionem tacite includit, qua excipitur redditio debiti usque ad tempus idoneum, et utriusque conditio est par. Haec sententia maxime fundatur post statutum Tridentini sess. 25. cap. 15. ubi statuit legem universaliter negativam de professione facienda ante annum expletum novitiatus, ac proinde excludit omnes casus. Alii dicunt excipi hunc casum, aut non comprehendi, ac proinde debere intra illud bimestre ingredientem profiteri, quamvis etiam non pervenerit ad annum 16. aetatis, alioquin esset intolerabile praejudicium parti expectare sponsum, v. g. si duodecim annorum ingressa sit, per quatuor annas, ac proinde Concilium non voluisse praejudicare aut comprehendere hunc casum. Haec etiam probabilis est, quia lex specialis cap. Ex publico, non videtur comprehendi sub generali Tridentini, quam tenet Navarr. quem sequitur etiam Cordub. in qq. quaest. 38. et Henriquez lib. 13. de excommunic. cap. 40. docent professum in Religione mendicante, et translatum ad Monachalem, posse ante annum profiteri ex dispositione cap. Ad Apostolicam, etc. de reg. cui non censetur derogare Tridentinum.

Sed quid dicendum, quando copula vi extorquetur ante illud bimestre, an sponsa violentiam passa possit ingredi Religionem ? Non posse ingredi tenent Archidiaconus cap. finali, dist. 11. Hostiens. in Summ. tit. de convers. conjugat. et favet Covarr. in 2. part. decret. cap. 1. Probabiliorem censet Durandus dist. 27. quaest. 2. Probabilem autem Sotus q. 1. att. 4. et alii plures. Ratio est, quia jam consummatum est matrimonium. Sententia contraria est probabilior, nisi sequatur proles, quae alioquin sine matre educari commode nequit, quia dolus nemini debet patrocinari, aut quis jure suo privari sine propria culpa. Ita Paludanus distinct. 27. quaest. 3. art. 2. conchis. 1. Sanchez lib. 2. disput. 22. et alii. Peccat autem sponsus inferens violentiam, et probabilius mortaliter, quia statuit impedimentum sponsae, ne utatur suo jure in re gravi ; quando vero censetur matrimonium consummari, docet Sanchez lib. 2. d. 21.

(n) Ex ista solutione sequitur corollarium notabile, etc. Haec doctrina desumpta est ex cap. finali, de conditionibus appositis, ubi explicantur hae tres conditiones, quas proponit Doctor, et 32. q. 2. cap. Solet quaeri, etc. quam tenent communiter expositores et Sententiarii dist. 29. Ratio ejus optime assignata est a Doctore, quia isti contractus tenent sub his conditionibus, et non aliter ; quae conditiones voluntati Dei et legi statutae matrimonii repugnant, ideoque reddunt contractum nullum, quinimo in genere, omnis conditio repugnans contractus substantiae facit irritum, in contractu autem matrimonii obligat vinculum, cujus forma est perpetuitas, ut diximus ; ideo nequit induci ad tempus tantum contra formam substantialem ejus ; fides etiam et proles virtualiter includuntur in ipso contractu, ideo nequit tolli ad haec obligatio stante contractu valido substantialiter. Sicut ergo ex institutione Dei contractus matrimonii debet fieri sub oppositis conditionibus, ita hae conditiones appositae irritant matrimonium.

Intelligitur etiam conclusio de conditionibus istis, potissimum ut sunt de futuro, quia id prae se fert textus et exempla, et ratio assignata, quatenus suspendunt contractum, et in se repugnant substantiae obligationis, quae induci debet, seu juri quod quisque acquirit in alterum ; unde conditiones illae, si sunt de praeterito, habentur pro turpibus et non adjectis, et valet matrimonium. Advertendum tamen si conditio, quae est de praeterito et praesenti, ita trahantur in pactum, ut afficiunt matrimonium pro futuro, tunc induere conditionis futurae naturam, ut si quis dicat: Contraho tecum si venena sterilitatis habes, quibus utaris. et ut eis utaris ; regula ergo generalis est, quotiescumque trahitur in pactum conditio repugnans bono matrimonii, sive sit vinculum, sive fidei, sive prolis, irritare matrimonium, ut alligatur contractus tali conditioni ex vi ipsius contractus, et pacto explicito, et in vim obligationis, et dum simul conditiones concurrunt cum matrimonio, quantum ad obligationem etiam ad ipsas conditiones. Quod si non concurrunt cum matrimonio, sed ante contractum matrimonii debeant impleri, tunc non vitiant matrimonii contractum, sed habentur pro non adjectis, et contractus absolute, qui sequens est, initur independenter ab ipsis.

Advertendum praeterea, si conditio contra bonum matrimonii mente retenta non trahatur in pactum, non vitiare matrimonium, quae est communis sententia. Ratio autem est, quia contractus non procedit a tali intentione, qua maligna est, et tacetur, sed vel ab alia intentione legitima concomitante, vel certe ab eadem intentione, substantialiter, qua inducit obligationem, ut verbis est expressa respective ad alterum. Unde consensus verbis expressus est legitimus inducens obligationem, et non mente retentus, sic illa intentio ea parte qua non exprimitur, non facit ad contractum, neque illum vitiat. Ex hoc communiter Doctores asserunt contrahi valide matrimonium ab eo qui intendit illud non consummare, quando illam intentionem non trahit in pactum externum. Et sic consequenter dicunt Beatissimam Virginem contraxisse absolute matrimonium, cum intentione tamen servandi voti, quam verbis non expressit.

Dubium tamen controversum inter Doctores est, si conditio honesta expressa in contractu illum irritet, ut, contraho tecum si voveris castitatem aut Religionem. Valere matrimonium docet Paludanus dist. 30. quaest. 2. art. 1. coactus. 2. Abulensis quaest. 32. in cap. 30. Numer. Barbatius cap. finali, de precariis, Supplementum Gabrielis dist. 28. quaest. 1. art. 3. dub. 1. Imola in leg. ubi ita donatur, ff. de donat. causa mortis, Vasquez tom. 2. in 3. part. disp. 123. Contrariam sententiam communius tenent Doctores, D. Thom. in 4. dist. 28. quaest, unica, art. 4. ad 3. D. Bonaventura citatur pro eadem dist. quaest, ultima, et alii, quos brevitatis causa omitto. Vide Sanchez lib. 5 . dispul. 11. Henriquez lib. 11. quaest, de matrimonio, c. 4. Navar. lib. 4. cons. de sponsalibus, cons. 18. Covarruvias in 4. decret 2. part. cap. 43.

Quid autem in hoc sentiat Doctor, non satis liquet, quia hic agit de conditionibus turpibus contra finem matrimonii; in quaestione autem secunda praecedentis distinctionis magis favet primae sententiae, quia tum in resolutione secundi articuli asserit Beatam Virginem emisso voto absoluto virginitatis consensisse in matrimonium cum Josepho, et consequenter transtulisse potestatem sui corporis in ipsum quantum ad jus, non autem quantum ad usura, quia usus ille fuit impeditus per votum, ac proinde non potuit consentire in usum. Exempla etiam, quibus probat id licitum et validum esse, eo tendunt, ut ostendatur jus mutuum in corpora separari posse ab usu, etiam illaesa justitia. In responsione autem ad ultimum, licet favere videatur secundae sententiae, inquantum dicit traditionem mutuae potestatis fuisse quoad usum, si peteretur, quamvis certum fuit non fore ut unquam peteretur, tamen intelligit finem mutuae traditionis, non autem consensum in usum, quia obligatio ex contractu insurgens ordinatur ad usum tanquam ad actum suum legitimum, quamvis contingere posset legitime impediri ipsum usum, ut fuit impeditus in Virgine juxta dicta ratione voti, ut non potuerit consentire in copulam in se, neque etiam in causam ejus, hoc est, obligationem vinculi non impeditam in executione, vel quoad usum, ut infert jus proximum reddendi et petendi debitum.

Sequitur ergo prima sententia magis ex mente Doctoris, et principiis ejus inhaeret, oppositis fundamento secundae sententiae, quibus probat separationem juris possibilem ab usu. Quamvis autem dicat consensisse Virginem in matrimonium, et per consequens in usum, si peteteretur, intelligi debet modo dicto, hunc consensum fuisse tantum quoad jus, non vero quoad usum, supposita revelatione, qua consensus ejus purificabatur ab usu. Aliud enim est consentire in jus, quae est mutua translatio specificative, et aliud consentire in ipsum, ut executione non impeditur, quia non potuit consistere consensus hoc modo in mutuam translationem sine voti transgressione, ut ibi probatum est: neque talis consensus conjungi potuit cum voluntate absoluta et expressa servandi voti, ad quam tenebatur Virgo. Praeterea, in hac distinctione, 4 Contra hoc, si matrimonium esset consummatum, etc. docet matrimonii vinculum manere in conversis post consummationem, non autem matrimonii rati, et utrumque horum refert ad divinam institutionem, supponens vinculi insolubi litatem ex ea esse, non vero ex copula ; ex quibus patet eum sentire jus vinculi matrimonialis separare ab usu.

Probatur ergo sententia prima, contractus matrimonii non irritat votum antecedens castitatis aut Religionis ; ponamus tale votum in utroque conjuge praecessisse, et contra votum castitatis in Religione emissum irritat matrimonium ratum, et solvit ex lege; ergo etiamsi tale votum trahatur in pactum, non irritat matrimonium. Probatur consequentia, votum utriusque conjugis impedit usum matrimonii, sive ante, sive post matrimonium concipiatur, loquendo de voto simplici ; ergo potest stare vinculum cum tali voto, etiamsi trahatur in pactum. Probatur consequentia, quia conditio Jure inclusa, si exprimatur, non derogat contractui, quia eamdem vim habet sive teneatur, sive exprimatur, ut haec, contraho tecum ea conditione ut non tenear ad debitum, si adulterium admiseris;contraho tecum ea conditione, ut liceat mihi intra bimestre ingredi ad Religionem ante matrimonii consummationem, etc. Illae conditiones lege importantur ipsius contractus, et ideo expressae non irritant matrimonium ; ergo etiamsi addantur conditiones servandae castitatis, vel ingrediendi Religionem absolute, non irritant matrimonium.

Confirmatur, qui scientes votum mutuum castitatis aut Religionis, et non exprimentes in contractu valide contrahunt ex secunda sententia ; sed contractus non tollit impedimentum mutuum non petendi, et non reddendi debitum: ergo perinde valebit contractus, etiamsi illud impedimentum exprimatur. Probatur consequentia, quia mutua translatio jus tribuit de novo ratione contractus, quod habent conjuges eo modo quo haberent idem jus, si praemisso matrimonio ex communi consensu voverent: in hoc autem casu esset impeditus usus manente vinculo mutuo; ergo etiam supposito impedimento, quo ipsi renuntiant juri suo, potest ex pacto servandi voti, etiam iniri vinculum illud: haberet autem vinculum illum effectum, ut neuter, etiam dispensato voto, posset contrahere cum altero.

Praeterea, usus et dominium in matrimonio diversa sunt ut patet, quia in matrimonio consummato superveniente adulterio, vinculum seu dominium manet idem et insolubile: usus tamen sequens deperditur, vel hoc modo, vel per professionem utriusque in Religione. In matrimonio rato acquiritur de praesenti ex vi contractus dominium, non tamen acquiritur usus, usque dum transeat bimestre: unde qui violentiam inferret ad usum matrimonii extorquendum ante illud tempus, faceret injuriam conjugii: ergo etiam potest quis acquirere dominium non acquisito usu, tam quoad tempus quam etiam in perpetuum, nam si ad tempus separantur, possunt etiam ex natura impedimenti separari semper, si impedimentum est perpetuum.

Ad caput illud finale de conditionibus appositis respondetur, conditiones ibi assignatas opponi contrarie fini matrimonii ac bono, ac proinde irritare contractum ; conditiones autem honestae castitatis et Religionis opponuntur negative tantum, quia est cessio juris proprii, quantum ad usum conjugii, quae est in potestate conjugum ; neutri enim debetur usus, nisi in quantum petit debitum, cui petitioni potest ipse renuntiare ex motivo perfectionis virtutis, ut Religionis, aut ex motivo castitatis, ac proinde conditiones expressae non derogant fini matrimonii contrarie, sicut conditiones, quas enumerat Pontifex in illo capitulo finali; et possunt etiam post matrimonium sine peccato de communi consensu apponi, non ita conditiones contrariae. Possunt etiam juxta sententiam oppositam mente intendi, dum contrahitur sine peccato, quamvis non in pactum adduci. Sed hoc ipsum confirmat nostram sententiam, quia si ita votum antecedens matrimonium impedit usum matrimonii, ut contrahens cum intentione non utendi sic teneatur contrahere propter obligationem voti, sequitur etiam in pactum posse hoc deduci, quia eatenus conditiones contrariae matrimonio sunt contra substantiam ejus, quatenus destruunt consensum requisitum ad matrimonium, ut deducuntur in pactum per appositionem contrariae et prohibitae a lege. Sed conditio honesta de qua loquimur, non prohibetur lege matrimonii; ergo si deducatur in pactum, perinde erit.

Neque contra hoc est irritari matrimonium per talem conditionem, contraho tecum ita ut non tenear reddere debitum. et ut tenearis non petere. Haec conditio irritat contractum, quia contractus debet compleri in toto suo jure, quando non subest impedimentum quod de lege tenet, quale est votum castitatis et Religionis. Conditio autem non reddendi debitum, et non petendi, ex solo fine libertatis expressa, et detrahendae obligationis, quae ex contractu sequitur, non autem ad finem virtutis aut perfectionis sequendae, aequivalet contrariae, quia lex Superioris non admittit talem conditionem, nisi reddatur honesta per alium finem, quem ipsa lex praefert usui matrimonii.

Objicies, usus matrimonii est ex justitia ; ergo conditio praedicta, quae deducitur in pactum, est contra substantiam matrimonii, quia ex justitia et pacto impedit jus seu dominium, quod acquiritur per contractum.

Respondetur acquiri dominium per contractum aliquando separatum ab usu, quia tantum quis transfert dominium in alterum, in quantum consentit in alterutrum, et potest consentire. Unde si usus sui corporis est impeditus per votum, non transfert dominium sui corporis, nisi sub hoc onere; transfert enim ut potest, et non aliter. Unde sicut ex vi contractus de praesenti transfertur dominium suspenso usu de lege usque ad spatium bimestris (etiam de justitia, quia alioquin inferens vim intra illud tempus non peccaret contra justitiam), ita etiam haec conditio expressa in pacto non derogat matrimonio, aut permutationi dominii, quamvis separetur ab usu ex Ecclesiae determinatione, quae illud spatium tribuit consultandae Religionis. Sed lex Dei etiam admittit impedimentum voti, quod natura sua perpetuum est ; ergo etiam adjecta conditione voti valebit matrimonium quantum ad translationem dominii, et non usus, quae separari possunt. Dices separationem usus a dominio quoad breve tempus non ita obstare fini, aut bono matrimonii, sicut separatio perpetua ; ergo non est par ratio.

Respondetur negando consequentiam, quia ex natura contractus, quo acquiritur dominium, statim perinde sequeretur usus, seu jus ad debitum exigendum, si essent divina institutione inseparabiles, et consequenter Ecclesia non posset statuere impedimentum usus praesentis. Quod ergo Ecclesia statuere potest quoad tempus secundum legem Dei, hoc ipsa lex divina statuit in favorem Religionis et castitatis perpetuum, quod non derogat dominio in rem, cujus usus a dominio separari potest. Unde et votum superveniens matrimonio, non obstante dominio, et obligatione, et ex eo velut radice redundante, praestat tale impedimentum,

sive alter conjugum per votum renuntiavit debito petendo, sive uterque.

Haec distinctio conditionis oppositae contrariae, a conditione opposita negative, satis insinuatur a Doctore in illis verbis, quibus nullitatem contractus reducit ad oppositionem legis, qua praecipitur fieri sub conditione contraria illis, quae irritant matrimonium.

Dices, Pontifex non tam attendit turpitudinem illarum conditionum, quas exprimit in cap. finali, quam oppositionem ad bonum matrimonii ; ergo etiam conditio honesta perinde opposita annullat contractum.

Respondetur, duplicem oppositionem considerari posse, non solum ut dictum est, contrariam et negativam, sed praeterea eam, quae ex lege destruit substantiam contractus, et quae non destruit, licet suspendat executionem alicujus obligationis manente ipsa in sua radice. Conditiones lege reprobatae primo modo destruunt contractum, et faciunt irritum, quia non tenet, nisi ut lege firmatur. Conditiones secundo modo, aut per legem toleratae aut admissae, non destruunt contractum, obligationem ejus naturalem, licet actum illius obligationis impediant. Contractus enim ea ratione, qua non est impeditus, valet, non est impeditus, qua acquiritur dominium, nempe a lege, ut per eam firmatur, quia admittit tales conditiones non enim inhabilitat personas tales ad contractum, alias obligatus voto castitatis invalide contraheret, neque extinguit contractus, ut firmatur lege, obligationem voti, alias non peccaret petendo debitum, quod est falsum, quia utrumque excludit votum ; neque etiam votum ex alia parte excludit contractum, quia neque inhabilitat ad ipsum, loquendo de simplici; neque etiam obligatus voto peccat contrahendo, nisi exponat se periculo voti violandi, quia virgo sine peccato contraxit. Sic ergo lege utrumque compatitur, et nemo redditur perplexus ex divina lege citra propriam culpam ; potest autem, ut supra dictum est, post sponsalia jurata vovere Religionem, et contrahere, (quia haec cornpatibilia sunt) et ea intentione ut statim ingrediatur Religionem: potest etiam vovere castitatem, ergo contractus, ut subest legi, potest iniri cum tali impedimento usus per solam translationem dominii.

Deinde, si loquamur de matrimonio, ut procedit a consensu particulari conlrahen- tium, nihil repugnat utrumque transferre dominium sui corporis, retento usu quantum ad debitum conjugale copulae, quia quisque suo jure uti potest in iis, quae propriae dispositioni permittit lex Superioris, non reservans aliquid libertati eorum. Unde in lege Mosaica, ubi permittebatur repudium, poterant illam conditionem trahere in pactum, quae jure inerat ; possunt ergo conjuges, quantum est . ex natura consensus particularis, renuntiare usui, et acquirere dominium.

Ex his ergo duobus, nempe ex lege et particulari consensu, infertur intentum, nempe conditionem illam honestam non repugnare substantiae matrimonii, qua impeditur usus ejus, quia nec ei ex lege repugnat, nec etiam ex particulari consensu, qui illam admittit, aliter autem nequit repugnare. Quod amplius declarari optime potest ex Doctore, sig. Ad quaestionem, ubi declarat haec bona matrimonii, et modum quo illi conveniunt.

In primis, conditio honesta expressa in contractu, non obstat vinculo aut ejus perpetuitati, nisi inquantum lex ipsa eam importat, ut si est votum Religionis, quod dirimit matrimonium ratum. Secundo, non obstat fidei, quia non tullii quin acquiratur dominium mutuum, ita ut cum alio nequeant conjuges amplius contrahere. Tertium bonum, quod est prolis, intantum obligat, inquantum proles ipsa sequeretur ; unde et steriles possunt contrahere, aut senes, de quibus nulla est spes prolis ; neque ullum est praeceptum affirmativum, qua teneantur conjuges operam dare proli procreandae, quod praeceptum particulares personas hic et nunc obliget, seclusis circumstantiis necessitatis illius procreandae, alias non possent post contractum matrimonium renuntiare debito conjugali, aut servare castitatem, quod est falsum; ergo cessio ab actu conjugali non est contra subtantiam Sacramenti. Si etiam loquamur de illo actu, quatenus est in remedium infirmitatis, non est dubium quin in caelibatu ex Apostolo 1. ad Corinth. 1. possit per alia media subveniri perfectius infirmitati quam per copulam, si illa remedia applicentur. Unde colligitur talem conditionem expressam in pacto non repugnare contrarie substantiae ipsius contractus, et remanere posse vinculum et bonum fidei, non obstante tali conditione expressa, et in his dominium perfectum corporum cum obligatione debiti in radice, licet actus ejus impediatur per conditionem, cujus impedimentum non est contra substantiam contractus, sed est cessio libera ab actu, sine quo manet contractus in substantia ; neque refert quo titulo inducatur illud impedimentum, modo cum eo possit iniri contractus quoad substantiam, neque contractus superveniens auferat impedimentum, sed lege compatiantur: si ergo impedimentum usus trahatur in conditionem et pactum, nequit destruere naturam contractus, quia conditio apposita censetur jure contractus importari, sive exprimatur, sive non exprimatur. Hinc ergo a posteriori colligitur talem conditionem non esse contrariam substantiae matrimonii.

(o) Ad argumenta, etc. Ad primam patet solutio, quia committit aequivocationem, sumendo Sacramentum pro signo sensibili gratiae, quod comitatur concontractum: illa ergo bona tria sunt vinculi, quod dicitur Sacramentum in significatione mystica, quo repraesentat conjunctionem Christi cum Ecclesia, modo explicato.

(p) Ad secundum, etc. Respondet bonum fidei, ut supra explicuit, esse quoad obligationem, ex quo patet ad tertium ; inter steriles enim matrimonium excusatur propter duo prima bona, et propter obligationem prolis educandae, si evenerit, et propter fiduciam etiam miraculi, si inest, et hoc quantum ad officium naturae ; ex alia parte est ipsis in remedium infirmitatis, quo uti licet. Dicit autem alias ubi neque est probabilitas prolis secuturae, neque intenditur miraculum a contrahentibus matrimonium, non excusari per bonum prolis. Loquitur autem in vulgari sensu Doctorum, qui dicunt ad ineundum matrimonium excusari personam ad detrimentum incursum per illud onus, ob illa tria bona, quorum tertium inter steriles esse non contingit ; excusantur ergo per duo priora vinculi et fidei. Unde insinuat non necessario requiri in effectu (quod confirmat praemissa), neque etiam in expectatione aut spe: sed matrimonium sine illo posse stare, licet non possit stare cum conditione apposita, qua procuratur non secuturam copulam, hoc est, obligando ad conditionem, qua impediretur proles ex copula sequente, quia id irritat contractum, aut si post contractum sequatur talis procuratio, est peccatum mortale.

Ad ultimum patet ex littera et responsione ad primum.